Pojam renesanse

Renesansa je kulturno-istorijski pojam koji je najprije označavao doba od 1350. do 16. vijeka kao period u kome je došlo do ponovnog interesovanja za klasičnu antiku i procvata umjetnosti, da bi se zatim ovim pojmom označavalo kulturno stanje prelaznog doba od srednjeg vijeka do novog doba, naročito u Italiji.

Pojam renesansa je u uzajamnom odnosu sa pojmom humanizam. Humanizam se odnosio na naučno - duhovni sadržaj ovog razdoblja, a renesansa na celokupnu kulturu tog vremena. Pored toga, ovaj pojam se primenjuje i da označi srednjovekovne preteče renesanse – karolinška renesansa. Od 19. veka se u istoriografiji koristi da označi epohu.
Renesansa zanimanjem za prirodu kod čoveka ponovo oživljava antiku, u kojoj je u središtu pažnje takođe bio čovek. Posle humanizma, koji je oživeo antičku književnost, početkom 15. veka dolazi do obnove te tradicije i u likovnoj umetnosti. Renesansa se najintenzivnije razvijala u Italiji, a zatim i u Nemačkoj i Holandiji.

Ovaj pojam je prvi put upotrijebio italijanski istoričar umjetnosti Đorđo Vazari 1550. godine za označavanje umjetnosti koja je nastala u XIII veku. Pojam je iz prevoda francuskog jezika koji je upotrijebio francuski istoričar Žil Mišle, a prešao je u široku upotrebu zahvaljujući švajcarskom istoričaru, Jakobu Burhardu u XIX veku.

Nastanak renesanse se obično stavlja u prostor sjeverne Italije za kraj XIII vijeka. Od XII vijeka je u mnogim gradovima sjeverne Italije rastao prosperitet izazvan prekomorskom trgovinom. Najveći trgovački centri bili su Đenova, Venecija i Firenca. Pod uticajem ratova među njemačkim carevima i Papstvom u Italiji nije tokom srednjeg vijeka postojala centralna država koja bi oduzimala politički i privredni prioritet gradovima.

Ovi uslovi, privredni prosperitet i relativna politička sloboda, uticali su na postanak novog tipa renesansnog čoveka. Uporedo egzistencija kulturnih centara i centara moći se manifestuje i u podsticajima u umetnosti u kojoj su se vladari i moćni ljudi mogli prezentirati.

Slikari preporoda reševaju sve više probleme dubine prostora, i oseće se sistematski put koji sve više vodi ka traženju treće dimenzije u prostoru. Još uvek preovlađije slika u temperi. To je slikarstvo još uvek religiozne sadržine. Kasnije 30-40- tih godina 15. veka pojavljuje se tehnika slikanja uljanim bojama koju je jedan mladi slikar iz Italije preneo iz Holandije gde je ona bila poznata.

U prvom periodu teži se ka volumenu koji je bio postavljen modelovanjem i senčenjem da bi se dobio utisak prostora. Kasnije slikar ostavlja modelovanje da bi se prešlo na pikturalno rešavanje volumena. Slike imaju monumentalni karakter.

Kasnije će se razvijati slikarstvo i u manjim dimenzijama ali sa razrađenim finim tonovima. Svetitelji i Božanstva se kreću u savremenim prostorima a kasnije se gubi i oreol i stiče se utisak da su to živi ljudi.

Vidimo slikari slikaju i poznate ličnosti a nerijetko među njih stavljaju i svoj portret, to je osvrtanje na sebe samoga i svest o sopstvenoj vrednosti. Neki slikari su se vremenom potpuno emancipovali od religiozne tematike. Na slikama vlada mir i statika, prostor je slobodan. Nema jakog kontrasta boja, osvetljenje je jednako.

U pojedinim vrstama umjetnosti nastajali su novi elementi, ali su neke odlike bile tipične za umetnost koju je stvarao renesansni čovek.