Ako
iz delte Nila zaplovimo prema sjeverozapadu preko Sredozemnog mora,
prvo što ćemo spaziti od
Evrope biće istočni rt Krita. Iza njega
naći ćemo razasutu grupu malenih ostrva, Kiklada, a malo dalje kopno Grčke,
naspram Male Azije preko Egejskog mora. Za arheologe
egejski nije samo geografski pojam, oni
su ga prihvatili da označe civilizacije koje su cvetale u ovoj oblasti tokom
3 i 2 milenijuma pre n.e., pre nego sto se razvila
grčka cililizacija u užem smislu.
Ima ih tri, tijesno povezane, a ipak jasno odvojene
jedna od druge: kritska, nazvana minojskom
po legendarnom kritskom kralju Minosu; civilizacija
malenih ostrva sjeverno od Krita (kikladska), i civilizacija grčkog kopna (heladska).
Svaka od njih je opet bila podjelljena u tri faze, najstariju, srednju i najmladju,
koje odgovaraju, veoma grubo uzeto, Starom, Srednjem
i Novom Carstvu u Egiptu. Najznacajniji
ostaci i najveća umjetnička dostignuća su iz druge polovine srednjeg
i iz najmladjeg perioda. Pre
sto godina egejska civilizacija bila nam je poznata samo iz Homerovih priča
o trojanskom ratu u Ilijadi i iz grčkih legendi o Kritu.
Najstarija iskopavanja (Heinricha Schliemanna
tokom 1870. Godine u Maloj Aziji i u Grčkoj, sir
Arthura Evansa na Kritu nešto pre 1900) bila su preduzeta zato da se utvrdi
činjenično jezgro tih priča. Od tada je izneto na svetlost
dana mnoštvo izvanrednog materijala
mnogo
više nego sto bi se očekivalo prema književnim
izvorima, ali naše poznavanje egejske civilizacije je i sad mnogo
ograničnije nego naše znanje o Egiptu ili starom Bliskom
istoku. Na nesreću, u tumačenju arheoloskih
svedočanstava dosad nismo nikako mogli da
se pomognemo pisanim dokumentima Egejaca. Na Kritu je sistem pisma bio
stvoren negde oko 2000.godine pre n.e., a kasni oblik
tog minojskog pisma, nazvan linearni
B, koji je oko šest stotina godina kasnije bio u upotrebi i na Kritu
i na grčkom kopnu, nedavno je dešifrovan. Jezik linearnog
B pisma je grčki, ali to očigledno nije
bio jezik koji se pisao minojskim pismom pre XV veka pre n.e., tako
da nam ta veština čitanja linearnog B pisma ne pomaže da razumemo
ogromnu masu starijih minojskih natpisa. Štavise, tekstovi
pisani linearnim B pismom su u najvećoj
meri spiskovi inventara palata i administrativni izvestaji, koji
otkrivaju malo podataka o istoriji i religiji naroda koji ih je ostavljao.
Medju mnogim čudnim osobinama egejske umjetnosti najviše
nas možda zbunjuje njena svežina i neusiljenost,
te zahvaljujući njima zaboravljamo koliko malo znamo
o njenom značenju.
slika: (Divokoza u skoku, oko 1500 p.n.e.)
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
