Istorija Banje Luke
roz ratove u proslosti, Banja Luka je imala strategijski znacaj zbog svog polozaja na mjestu gdje rijeka Vrbas ulazi u panonsku niziju, prema uscu Save, nekih 50 km sjeverno. U vrijeme Rimljana, Banja Luka je bila utvrdjenje na putu od Salone do Servicijuma. Rimljani su otkrili znacaj mineralnih voda u ovoj regiji, te sagradili banje od kojih su sada ostale samo rusevine. Najocuvaniji ostatci su u Gornjem Seheru, nekih 3 km uzvodno od Banjaluke. Znacaj mineralnih voda se najbolje odrazava u samom imenu grada, koje potice od "Banje Svetog Luke". U 14-om vijeku tvrdjava Kastel, sto potice od latinske reci castra (tvrdjava), je sagradjena na ovom strategijskom mjestu. Tvrdjava odoljeva ratovima i katastrofama vec sest vijekova, a renovirana je osamdesetih godina ovog vijeka.
ada je Jajce palo u turske ruke u sesnaestom vijeku, strategijski znacaj Banje Luke je jos vise porastao. Rezidencija turskog pase koji je kontrolisao bosanski pasaluk je bila premjestena iz VrhBosne (danasnjeg Sarajeva) u Banju Luku, a nakon toga u Travnik. Sam grad je bio popriste mnogih bitaka izmedju Austrijanaca i Turaka, pogotovo 1527-e, 1688-e i 1737-e. 1528-e su Turci uzeli Banja Luku i nakon toga razvili ju u znacajan grad zbog isturenog polozaja prema Austrougarskoj, te ga koristili kao bazu za njihova napredovanja u panonskoj ravni. U drugoj polovini 17. vijeka Banja Luka se razvila u gradic sa nekih 3700 kuca, 300 radnji itd.
ustrougarska je okupirala Banju Luku 1688 na kratko vrijeme. U medjuvremenu sest vecih pozara, cetiri epidemije kuge i dve poplave su kostali hiljade zivota Banjalucana. 1831-e, Husein Aga, zmaj od Bosne, je deklarisao Sveti rat Mahmudu Drugom i otomanskim vlastima. Austrija je dobila patronat nad Banjalukom 1878 na Berlinskom kongresu. Za vrijeme Drugog svjetskog rata, cetnici i ustase su se cesto sukobljavali na ovom podrucju. Prvi partizanski avion je poleteo sa banjaluckog aerodroma. Spomenik Sehitluci, delo Antuna Augustincica, obiljezava ogorcene bitke iz tog perioda.
Banja Luka prije Drugog svjetskog rata
Glavni dio grada lezao je u trouglu izmedju lijeve (zapadne) obale Vrbasa, recice Crkvene i Kraljevog druma. U ovom trouglu se nalazila Pravoslavna crkva, najveca na balkanskom poluostrvu, dzamija Ferhadija iz 16-og vijeka, moderna pijaca, kasarna, te zgrade lokalnih i republickih vlasti. Stari grad Carsija se nalazi jugozapadno. Glavni tranzit kroz grad je Carski Drum (od reci carsija) koji je dio Lipik-Jajce puta. Ostale ulice formiraju prilicno pravilan cetvorougaoni oblik. Moderni industrijski dio i zeljeznicka stanica leze sjeverno od Carskog druma.
Banja Luka, 'glavni grad' sjeverne Bosne, je bila najznacajniji grad u Vrbaskoj banovini i administrativni centar sreza. Katolicki i Pravoslavni vladika su imali svoje crkveno-skolske opstine u gradu. Veliki broj osnovnih i srednjih skola, ukljucujuci i tehnicke skole, te vojnu akademiju su bile u gradu. Republicki institut za higijenu se nalazio u Banjoj Luci i kontrolisao je nekoliko klinika.
Ekonomski znacaj
Banja Luka je prije Drugog svjetskog rata bila znacajan centar za trgovinu stoke i agrikulture. Od znacajnih objekata su drvno-industrijski kombinat, sa proizvodnjom od oko milion kubnih metara, gradski mlinovi, pivara, fabrika tekstila i tvornica duvana. Rudnici lignita i srebra se nalaze u blizoj regiji
Saobracaj
Jednotracni voz od Prijedora do Bosanskog Novog je prolazio kroz Banjaluku. Takodje pogodnost Zagreb-Beograd zeljeznice koja je vodila krak prema Banjoj Luci kod Sunje je bila od znacaja za ekonomiju. Glavna stanica se nalazila u sjevernom dijelu grada. Izgradnja pravca ka Okucanima je bila u toku, ali nikada dovrsena.
Pet glavnih puteva se ukrstalo u gradu: (1) iz Lipika sa sjevera; (2) iz Doboja sa istoka; (3) iz Jajca sa juga; (4) iz Han Gadjavice sa jugo-zapada; (5) iz Bos. Novog sa sjevero-zapada.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
