REGIJE
Regije Francuske su Sjeverna, Istočna, Jugoistočna, Zapadna,
Jugozapadna, Južna, Centralni masiv I Pariška zavala.
SJEVERNA FRANCUSKA
Prirodne granice ove regije čine planine Ardeni na jugoistoku,
brežuljci Artois na jugozapadu i na sjeveru La Manš i Sjeverno
more. Politička granica prema Belgiji nema prirodnih obilježja.
Regija ima 12.500 km2 površine, odnosno 2,3% cijele površine,
na tom prostoru živi 10% ukupnog stanovništva Francuske. Ovo je
mala, bogata i gusto naseljena regija. Po svom geološkom sastavu
dijeli se u tri zone: na ravnicu Flandrije, srednja visoravan
Cambresisa, Artoisa i Hainauta te ogranke Ardena. Ravnica Flandrije
ima uz obalu mora pojas dina, kroz koje je u V. vijeku n.e. prodrlo
more i taložilo fine gline,a sada je to vrlo plodno tlo. Sjeverna
Francuska zahvaljujući svom položaju ostala je jedna od najprometnijih
pokrajina. Nalazi se uz prolaz La Manš, gdje je širina najmanja,
najveći morski saobraćaj na svijetu i tu se nalaze brojni kanali
u niskoj Flandriji. Gustina željezničkih pruga ovdje iznosi 18
km na 1 km2 , a ovim dijelom prolaze i najvažnije evropske pruge
u Englesku. Ova regija daje 2/3 ukupne proizvodnje uglja Francuske.
Na bazi uglja razvila se velika industrija u četiri područja:
oko rijeke Sambre, oko grada Lile i u lukama Denkerque i Boulogne.
Pored metalurgije razvila se i hemijska, prehrambena i tekstilna
industrija, posebno lan, pamuk i vuna. Visoravan Cambresis daje
2/3 ukupne proizvodnje šećerne repe Francuske, zatim žito i povrće.
Zbog plodnoga tla, saobraćaja, industrije i proizvodnje uglja
ova regija je gusto naseljena. Glavni grad je Lile, a ostali su
Roubaix i Tourcoing. Ova regija ima izlaz na more koji je isto
važan, a veći gradovi na obali su Boulogne, Calais i Denkerque.
ISTOČNA FRANCUSKA
Istočna Francuska se dijeli u dvije prirodne regije: Loren
i Alsace. Loren je visoravan 400-500 m visine, izgrađena od mezozojskih
slojeva između dva paleozojska masiva: Ardeni i Vogezi. Tu se
nalaze i dvije rijeke Meuse i Moselle. Ima najviše šuma u Francukoj
i to hrastovih i bukovih, zatim ima pašnjaka, na kojim pase veliki
broj ovaca. U dolinama se gaji žito, a na padinama su vinogradi,
od čijeg se grožđa se dobija vino, ali još više rakija, kompoti
i sirupi. Siromašnoj poljoprivredi ovdje se suprotstavlja se ovdje
rudno bogatstvo, na račun koga se razvila industrija. Željezne
rude najviše ima u području od grada Nans do Luksemburga. To je
najvažniji bazen željeza u Evropi iza bazena u Americi kod Gornjih
jezera. Godišnja proizvodnja žeqeza iznosi oko 50 miliona tona.
U ovoj regiji razvijena ja metalurgija. U ovom području ima još
i kamene soli. U području gdje se nalazi glina razvila se industrija
porculana, a ovčarstvo je omogućilo razvoj tekstilne industrije,
koja je posebno poznata oko Sedana. Glavni grad je Nans. Kroz
njega prolazi kanal Marne, koja spaja Pariz sa Strasburgom.
Alsace.Vogezi su planine, duge 130 km, siroke od 30-70
km, visoki 1426. Izgrađeni su od hercinskih škriljaca i granita,
blago se spustavju prema zapadnoj strani Lorraine, a strmo prema
istočnoj Alsace. To je pogodan kraj za planinski turizam i skijanje.
Tu je razvijena industrija papira, namještaja i igračaka, zatim
industrija pamučnih i vunenih proizvoda. Ovo je jedan od najbogatiih
krajeva Francuske u kojima dobro uspjevaju žitarice, šećerna repa,
krompir, duvan i hmelj, zatim voće, orasi i kestenje, a posebno
na sunčanim stranama raste vinova loza. Veći gradovi su: Mulhouse,
Strasbourg i Colmar selestat.
JUGOISTOČNA
FRANCUSKA
Ova regija se pruža od Burgundskih vrata, od Belforta,
besankona i Dijona, do Avinjona, gdje se Rona otvara svojom dolinom
prema jugu u dužini od nekih 400 km. Dijeli se u tri dijela: Alpi,
dio Jura i dolinu Rone i Saone.
Alpe su naviše i najduže planine u Evropi. Pružaju se
od Genovskog zaliva do Bečke zavale u obliku slova S u dužini
od 1100 km, a u širini od 150 do 200 km. Geloški ih djele po sastavu
na zapadne i istočne. Zapadni dio je izgrađen od dva glavna dijele,
od centralnog uglavnom kristalnog skriljca i od sjeverne mezozojske
vapnenačke zone. Istočne Alpe su izgrađene u tri dijela, centralni
ima kristalno jezgro a zatim se proteže sjeverna i južna mezozojska
vapnenačka zona. Među istočnim i zapadnim Alpama postoji i morfoloska
razlika. Istočne Alpe se protežu u smjeru paralela te imaju manje
transferzalnih, a više longitudinalnih dolina, a zapadne su usljed
svijanja dobile grudaste oblike, pa su se zato podigli vrhovi
do viših visina, a imaju više transferzalnih dolina, važnih za
promet. Centralne Alpe su se podigle do viših visina i u njima
se nalazi najviši vrh Evrope Mont Blanc 4807 m. Stanovnici Alpa
prilagođavaju svoj način života prema vegetacijskom pojasu planina.
U najnižim dijelovima dolina uzgajaju žito, krompir i orahe, a
rjeđe lozu. U nekim dijelovima alpa uzgaja se i lavanda, čiji
cvijet prerađuju ponate francuske tvornice mirisa. Osnova njihove
privrede je stočarstvo. U Alpama ima malo rudnog bogatstva, osim
nešto uglja, ali zato ima mnogo bijelog uglja (hidroelektrane).
Ovdje je 1869. Godine inžinjer Aristide Berges izgradio prvu hidroelektranu
u Francuskoj pa i u svijetu. Jedna od glavnih privrednih grana
je i zimski turizam. Za zimski sport čuveno je mjesto Chamonix,
za termalne kupke Evian, Aix-les-Bains itd. Veća naselja su Annecy
i Chambery, a nejveće je Grenoble.
Jura je planina koja se pruža od Rajne do ušća Saone u
Ronu, dužine 300 km, a visine 1700 m i širine 20-80 km. Izgrađena
je od mezozojskog vapnenca iz doba jure. Planina se sa zapada
uzdiže prema istoku kao veliko stepenište, dok se prema istoku
strmo spušta. Veliki broj rječica presjeca zapadni dio planine
(Doubs, Ain i Bienne). Jura je izolovana planina pogodna za šumarstvo
i stočarstvo, dok se žito, krompir i loza manje uzgajaju. Razvijena
je metalurgija i fina mehanika. Sve više se razvija turizam. Veća
naselja su Montbeliard i Besancon.
Ronska dolina se pruža između planina Jura i Alpa sa istoka,
i Centralnog masiva sa zapada.Ona je veoma važna za cestovni,
riječni i željeznički saobraćaj, između Mediterana i sjeverne
Francuske kao i Porajnja. U dolini Saone nalazi se grad Dijon.
Pristanci Burgundske doline ističu se dobrim vinogradima. Drugi
važniji grad je Lyon, koji je poznato intelektualno i crkveno
središte. Ovom dolinom prolazi pruga Paris-Dijon-Lyon-Marseile,
koja ima veliku trgovačku i putničku važnost, jer spaja Mediteran
sa sjeverom.
ZAPADNA FRANCUSKA
Zapadni dio Francuske ima starije stanovništvo i kulturu,
konzervativnije je i manje imaju prometa iako žive uz more, gdje
bi se morale očekivati protivne činjenice. Zapadnu Francusku možemo
podjeliti u dvije regije: Bretanju s Vendejom te Akvitansku zavalu.
Bretanja se proteže od južnog dijele Normandije do grada
Nantes. Površina ovog područja je 35.000 km2 te obuhvata 7% površine
Francuske, dužine 250 km, na najširem mjestu ima 180 km, a najveći
vrh je Mont d'Arree 384 m. Izgrađena je od starih i otpornih stijena
granita i gnajsa. Uz more stanuje stanovništvo koje se bavi ribolovom.
Ribare možemo podjeliti u tri grupe: na one koji se bave lovom
uz obalu, one koje idu na pučinu od 100 Nm i one koji idu prema
Islandu i Španiji. Primorski turizam na ovom podučju sve više
jača, kao i ribarstvo. Veća naselja su: St.Michel, Roscoff, Brest,
Concarneu, Lorient, Nantes i St.Nazaire. Jugoistogno od Bretanje
pruža se Vendee između rijeka Loire i Sevre. Izgrađena je od istih
stijena, ima iste oblik, diže se do visine od 298 m. Stanovništvo
je po jeziku, konzervativnosti, običajima i zanimanju isto kao
i u Bretanji. Ovdje se nalazi bazen uglja Basin de Faymoreau,
te tekstilna industrija. Glavni grad je La Rochesur Yon.
JUGOZAPADNA FRANCUSKA
Aktivanski se basen pruža u obliku trougla između Centralnog
masiva, Pirineja i Atlantika. Izgrađen je od mlađih mezozojskih
tercijarnih, pleistocenskih i aluvijalnih sedimenata, koji se
stepeničasto spuštaju od Centralnog masiva prema prema moru. Pirineji
rastavljaju Francusku od Španije kao i Alpe od Italije. Dugi su
400, široki 160 km, niži su od Alpa. U francuskim Pirinejima najviši
vrh je Vignemale 3298 m. Jezgro planine je izgrađeno od paleozojskih
stijena, na koje su nalegli mezozojski, tercijarni, pleistocenski
i aluvijalni sedimenti. Saobraćaj kroz Pirineje je skoro ne moguć
u uzdužnom pravcu, dok je vrlo težak u poprečnom. Pirineje dijelimo
u tri dijela: istočne, centralne i zapadne. Istočni ili mediteranski
Pirineji protežu se od mora do Col de Puymorens. Po obroncima
prostrane regije Corbieres prostiru se vinogradi, koji daju vina
sa mnogo alkohola. U tom dijelu ima mnogo rudnika željeza, tako
da ima veliki broj željezara i kovačnica, pa su uništene mnoge
šume po ograncima planina. Uplaninskim predjelima se razvija turizam.
Važnija luka je Port Vendres. Centralni Pirineji se pružaju od
Col de Puymorens do Col deu Somport. To je najviši ne prohodan
dio Pirineja. Narod je ove dijelove nazvao proklete planine (Prokletije)
radi nepristupačnosti. U ovom dijelu glavnu granu privrede čini
stočarstvo. I u ovom predjelu je razvijen turizam i skijaški sport.
Ovi dijelovi imaju ruda željeza, boksita i mramora. U naseljima
je razvijena industrija vune, pamuka, papira, posebno za cigare.
Važnija naselja u ovom području su Foix, Damier, St.Gaudens, Bagneres
de Bigorre, Tarbes i Lourdes. Zapadni ili atlantski Pirineji se
pružaju od Col du Somport. Ovo područje naseljavaju Baski narod
koji se mnogo razlikuje od Francuza. Imaju svoj jezik koji nazivaju
"eskallunac", veoma su živahni, vole svoj ples fandango
igru palote i krijumčarenje. Puni su humora i pošalica. Dobri
su pomorci. Po nižim brežuljcima gaje vinograde, a u dolinama
kukuruz. Poznata pokrajina je Bearn, u kojoj kopaju željezo i
vade kamenu so. Imaju razvijeno domaću radinost za baskijske kape,
papuče i čokoladu. Grad Pau je poznato zimovalište i administrativno
središte, Biarritz je poznato moderno kuplište na Atlantiku. Poznata
naselja su i St.Jean de Luz i Bayonne. Najniži dijelovi Akvitanskog
basena omeđeni su sjevrenim obroncima Pirineja i rijekom Garonom
i obalom Landesa. Stanovništvo se u ovoj regiji bavi poljoprivredom
i stočarstvom. Važniji gradovi su Toulouse i Bordeaux. U ovom
području se nalazi i kanal Canal du Midi koji spaja Bordeaux,
Toulouse i Cette.
JUŽNA
FRANCUSKA
Južna (mediteranska) Francuska je zemlja koja ima suva
ljeta. Ovu regiju rijeka Rona dijeli na dva dijela i to na istočnu
i zapadnu, koja je većinom ravna, dok je istočna planinska. Zapadna
mediteranska Francuska dijeli se u tri geografske jedinice: Roussillon,
Languedoc i Donjorhonsku niziju.
Roussillon se prostire između Pirineja, južno od platoa
Corbieres, mora i Languedoca. To je morski zaliv ispunjen sedimentima
rijeka sa Pirineja. Ima dobro tlo, vode i sunca. Tu se nalaze
vrtovi na kojima se gaje velike količine salate, graha, graška,
paradajza, voća, trešanja, besaka i krušaka, a pored toga uzgajaju
i vinovu lozu (vino Rossillona). Veće naselje je Parpignan.
Languedoc se prostire od Roussillona do Donjorhonske nizije,
od obronka Centralnog masiva do mora. Morfološki se dijeli u tri
dijela: vapnenačka visoravan koja spaja Donju Provencu sa Corbierima,
aluvijalna visoravan koja je po prostoru najveća i obala koja
ide uz Lionski zaliv. Ovdje su poznati krajevi s rimskim i sredovječnim
spomenicima i kvalitetnim vinom. To su: Carcasonne, Narbonne,
Beziers, Montpellier, Nimes i Cette jedini grad na obali.
Donjorhonska nizija proteže se od doline Aviwona do mora
i Marselja. Djele je na Comtat, Crau i Camorgue, gdje se uzgaja
žito, masline i loza. Poznatiji gradovi su: Aviwon, Arles i Taraskon.
Provence (Provansa) se dijeli na unutrašnju, planinsku
i primorsku. Po prisojnim obroncima uzgajaju se vinogradi uz masline.
Ovo područje daje 4/5 od cijele Francuske proizvodnje boksita.
Primorski dio je najpoznatiji po svojoj ljepoti i čistini mora.
Nazvan je Cote d'Azur (Azurna obala). Ovaj dio je poznat i po
uzgoju cvijeća oko Mentona, pogotovo do Grasea, gdje se nalaze
tvornice mirisa i toaletnih sapuna u Francuskoj. Važnija mjesta
su: Cannes, Juan-les-Pins, Antibes, Nice, Mentone, Monte Carlo,
Toulon i Marseille.
Korzika je ostrvo izgrađeno hercinskih stijena. Diže se
do 2710m visine u Monte Cintu. Viša je na istoku nego na zapadu.
Cijelo je ostrvo obraslo šumom i makijom. Mnogo ima šuma pitomog
kestena od kojega Korzijanci prave hljeb. Pored šume ima i loze,
maslina i voćnjaka, a vrlo je razvijeno i voćarstvo. Obala je
slabo naseljena, zbog svoje konfiguracije. Stanovništvo se naseljava
najviše na visinu 200-400m. Ostrvo je rijetko naseljeno 31 stanovnik
na 1 km2. Dva glavna grada i dvije glavne luke su Ajaccio i Bastia.
CENTRALNI
MASIV
Centralni masiv je visoravan i skup planinskih nizova,
koji se s nje dižu; to je najveće izvorište voda u Francuskoj
s nepovoljnom klimom, s mnogo kiša. Kraj je teško prohodan i slabo
nastanjen. Centralni masiv se dijeli na centralni, istočni, južni
i zapadni dio. Za jezgro cjelog masiva moze se uzeti plato Gevaudan
s planinama Mageride, koje imaju visinu od 1000 m. Sa istoka se
pružaju brojne depresije kaošto je Creusota. Najpoznatiji grad
u ovome dijelu je St.Etienne. Južno od depresija pruža se planinski
niz Cevennes, a zapadno od Cevenna pruža se vapnenačka zaravan
Causses. Ovo je stočarski kraj, u kojem se skuplja mlijeko i šalje
u Roquefort. Ovčarstvo je dovelo do razvoja vune čije je središte
u Mazametu. Zapadni dio zahvata plato Limousin visok 800-1000m.
To je veliki stočarski kraj. Ima nešto industrije i vodenih snaga.
Prema sjeveru Centralni masiv je najuži, a osim planine Auvergne
sav je pod šumom. Na njoj se dižu ostaci starih vulkana Mont Dore,
najviša planina Centralnog masiva, nazvana P. de Sancy i malo
nižeg Plomb Cantala. Istočno od Auvergne nalazi se Mont du Forez,
a među njima se pruža zavala Limagne u kojoj se nalazi više vulkanskih
brežuljaka. Narod ovdje živi u velikim selima. Pošto je vulkansko
tlo plodno, ovdje dobro uspjevaju šume, šećerna repa i loze. Ovo
je takođe poznat kraj terminalnih voda (Vichy). Glavni grad ovoga
područja je Clermont-Ferrand. Centralni masiv gledano sa poljoprivrednog
stanovišta je veoma siromašan. On je velika smetnja za saobraćaj
pa ga glavi putevi zaobilaze; do njega se najbolje može doći sa
zapadne ili sjeverne strane.
PARIŠKA ZAVALA
Pariška zavala zahvata četvrtinu prostora Francuske, dakle
138.000 km2. Ova zavala sa blagim stranama liči na veliki i duboki
tanjir, u čijoj se sredini nalazi Pariz. Najniži dijelovi su sedimenti
rijeka, a najviši su masivi Armorikanski, Centralni Vogezi i Ardeni.
Ovdje se geološke granice slažu sa geografskim. Kao koncentrični
krugovi u obliku Aureole postavili su se oko Pariza. I rijeke
su se skoro koncentrično postavile u ovoj zavali te otiču prema
kanalu La Manche. Pariški basen je agrarno potpuno obrađen, a
sva se ekonomska poljoprivredna dobra nose u Pariz. Prema Parizu
vode koncentrično kanali i rijeke, ceste i željeznice. Parišku
zavalu dijelimo u četiri velike zone: Burgundija (Bourgogne) i
Šampanja (Champagne), na sjeveru i zapadu Pikardiju, u Normandiju
i južne dijelove Loire i središnju zonu Ile de France.
Burgogne i Champagne pružaju se sa istoka, na visoravni
izgrađenoj od vapnenca. Zaravan Bourgogne je manje obrađena od
obronka visoravni, po kojima rastu vinogradi i voćnjaci. Veća
naselja su: Auxerre, Chaumont i Langres. Champagne je visoravan
izgrađena od vapnenaca, suha i pusta kao stepa. Ovdje se najviše
ističe vinarski kraj od Reimsa do Epernaya. Tu se proizvodi slatko
pjenušavo vino šampanjac (Champagne). Takođe raširena je i industrija
na podlozi vune šampanjskih ovaca. Glavni grad je Reims.
Primorski dio obuhvata dvije mikroregije: Pikardija (Picardie)
i Normandija (Normandie). Pikardije je blago valovita zaravan
izgrađena od vapnenca u podlozi, pokrivena dubokim plaštem crvenice.
Ovaj kraj je pod uticajem mora i Pariza. S mora duvaju vjetrovi,
koji donose mnogo vlage, usljed koje bujaju pašnjaci, voćnjaci,
hrast i bukva. Pod uticajem je Pariza radi ekonomskih razloga,
koji oživljavaju sve grane ekonomije ovoga kraja: ribarstvo, poljoprivreda
i stočarstvo. Beći gradovi su: Abbeville, Amiens, St.Quentin itd.
Normandija je dobila ime od skandinavskih gusara, ali u imenima
mjesta još se opaža mnogo normanskih tragova. Ima velike količine
travnjaka i voćnjaka, a u dolinama između Le Havre i Dieppa ima
dosta gline a sat tim u vezi ciglana. Glavni grad Normandije je
Rouen, a ostali važniji gradovi su: Dieppe, Fecamp, Le Havre.
Na zapadu Normandiju zatvara dubok zaliv dužine 150 km, tako da
Normandija ima oblik poluostrva. Grad Cherbourg kontroliše prolaz
kroz La Manche.
Južno se prostire pokrajina Loire, gdje je rijeka Lora
velikim zaokretom napravila niziju između Armorikanskog i Centralnog
masiva te tercijarne visoravni Beauce. Tlo je nastalo nanosom
sedimenata Lore sa Centralnog masiva i njenih pritoka sa Beauce.
Na ovom prostoru možemo izdvojiti četiri mikroregije: prva na
jugu, koju sačinjavaju pokrajine Nivernais, Berry i Poitou, druga
u središtu Solonge i Val de Loire, treća Touraine i četvrta na
zapadu Maine i Anjou. Važniji gradovi: Poitiers, Tours, Angersu
i Trelaze.
Ile de France je, u širem smislu riječi, prostor, koji
se nalazi u sredini prostrane Pariške zavale. Izgrađen je od tercijarnih
i kvarternih sedimenata Oko grda se nalaze velike količine pijeska,
na kojima rastu šume, po kojima su kraljevi gradili dvorce kao
npr. Compiegne, Saint Germain, Fontainebleau i Versailles.
Prostor Pariza i njegove najbliže okoline može se podjeliti
na četiri dijela: plato sjeverno od Seine, plato južno od Seine,
velike uvale Marne i Oise i na anglomeraciju sredine grada. Važnija
naselja ovih regija su: Soissons, Laon, Beauvais, Vendome, Chartres,
Melun, Meaux itd.
|
|