Tok Rata

 

Saveznici nisu razradili zajednički plan nastupanja niti su načinili bilo kakav pokušaj koordinacije među sobom. Tako da je svaka država za sebe vodila rat, mada su se bitke vodile na četiri različita fronta. Bugari su se suočili sa većinom Osmanlijskih snaga, koje su štitile puteve do Carigrada, u Trakiji, sa sekundarnim operacijama prema Makedoniji; Srbi i Crnogorci su operisali na prema Kosovu i Metohiji, Sandžaku, Severnoj Makedoniji i Albaniji; Grci su operisali u Južnoj Makedoniji, u pravcu Soluna kao i prema Epiru i Joniji (Janjinama).
(Kraljevina) Carevina Bugarska
Bugarska, često nazivana „Pruska Balkana“, je bila vojnički najjača od sve četiri države saveznice, sa velikom, dobro obučenom i dobro opremljenom armijom. U periodu mira armija je brojila 60.000 vojnika, u toku rata taj broj je povećan na 370.000 vojnika, a do kraja rata mobilisano je skoro 600.000 vojnika, što je bio ogroman broj vojnika za jednu državu koja je tada imala 4.300.000 stanovnika. Bugarske snage brojile su; 9 pešadijskih divizija, 1 konjičku diviziju i 1.116 artiljerijskih cevi. Zvanično vrhovni komandant bugarskih snaga je bio car Ferdinand, mada je zapravo komanda bila u rukama njegovog zamenika, generala Mihajla Savova. Bugari su takođe posedovali malu mornaricu od šest torpednih čamaca, koji su uglavnom patrolirali bugarskom obalom Crnog mora.
Glavni bugarski ciljevi su bili osvajanje Trakije i Makedonije. Međutim, Makedonija je trebala biti podeljena između Bugarske, Srbije i Grčke, ali Bugari su se i dalje nadali da će njima pripasti najveći deo Makedonije zajedno sa važnim lučkim gradom Solunom. Bugari su razvili većinu snaga u Trakiji, formirajući tri armije; Prva armija, pod komandom generala Vasila Kutinčeva, imala je u svom sastavu 3 pešadijske divizije i bila je razvijena južno od Jambola, sa zadatkom da operiše niz reku Tundžu. Druga armija, pod komandom generala Nikole Ivanova, imala je u svom sastavu 2 pešadijske divizije i 1 pešadijsku brigadu, bila je razvijena zapadno od Prve armije sa zadatkom da zauzme jaku grad-tvrđavu Jedrene (Adrijanopolj). Treća armija, pod komandom generala Radka Dimitrieva, bila je razvijena istočno i iza Prve armije, i bila je ojačana konjičkom divizijom koja je bila skrivena od Osmanlijske komande. Treća armija je u svom sastavu imala 3 pešadijske divizije i imala je zadatak da pređe preko planine Stranje i zauzme tvrđavu (Lozengrad) Kirk Kilisse. Druga i 7-ma divizija dobile su zasebne uloge, i operisale su u Zapadnoj Trakiji i istočnoj Makedoniji.

Kraljevina Srbija

Srbija je uspela da sazove 230.000 vojnika sa 230 topova, grupisanih u 10 pešadijskih divizija, dve nezavisne brigade i jednu konjičku diviziju pod efektivnom komandom bivšeg ministra rata Radomira Putnika. Srpska visoka komanda, je prema predratno formiranim strategijama zaključila da će se odlučujuća bitka protiv Turske Vardarske armije najverovatnije odigrati u visoravni Ovče Polje, ispred Skoplja. U tu svrhu su osnovane tri armije čiji je zadatak bio da napreduju prema Skoplju, dok su jedna divizija i nezavisna brigada imale da deluju sa Crnogorcima u Novopazarskom sandžaku.
Prva armija, pod komandom generala Petra Bojovića, bila je najveća po broju i snazi, zato je činila centar snaga koje su napredovale prema Skoplju. Druga armija, pod komandom generala Stepe Stepanovića, sastojala se od jedne srpske i jedne bugarske divizije. Činila je levo krilo snaga i imala je naređenje da napreduje prema Stracinu. Uključenje bugarske divizije u drugu armiju, je bio čin predratnog dogovora između srpskih i bugarskih komandanata, ali je odmah po početku rata bugarska divizija odbila da sluša i poštuje naređenja generala Stepe Stepanovića, i samo je poštovala naređenja koja su stigla iz bugarske visoke komande. Treća armija, pod komandom generala Božidara Jankovića, činila je desno krilo i imala je zadatak da oslobodi Kosovo i Metohiju i posle toga da se pridruži ostalim dvema armijama u očekivanoj Bici kod Ovče Polja.

Kraljevina Grčka

Grčka je smatrana najslabijom od tri glavna saveznika, zbog toga što je pretrpela poraz od Osmanskog carstva u Grčko-turskom ratu (1897. godine), i od nje se nije očekivalo da odlučno doprinese u borbama protiv osmanlijske armije. Uspela je da sazove oko 120.000 vojnika, od kojih je 80.000 imalo učešće u ratu. Međutim, Grčka je imala jaku mornaricu, koja je bila od vitalnog značaja za Savez, zato što je mogla da spreči brza turska pojačanja iz Azije u Evropu. Kako je grčki ambasador u Sofiji izjavio tokom pregovora koji su prethodili grčkom ulasku u savez: „Grčka može da obezbedi 600.000 vojnika za rat. 200.000 vojnika za borbu na ratištu, a naša flota će sprečiti turska pojačanja od otprilike 400.000 vojnika koja bi inače bila prevezena od Galipolja do Soluna.“
Kada je rat počeo vojska je još uvek bila pod reorganizacijom Francuske vojne misije. Nakon mobilizacije, osnovane su dve armije. Tesalijska armija, pod komandom prestolonaslednika Konstantina, sa general-poručnikom Panagiotisom Danglisom kao njegovim šefom generalštaba, sastojala se od 7 pešadijskih divizija, jedne konjičke brigade i 4 nezavisna Evzoni bataljona, i brojila je oko 100.000 vojnika. Od nje se očekivalo da savlada utvrđene pogranične turske položaje i napreduje prema zapadnoj i centralnoj Makedoniji, sa ciljem da zauzme Solun. Ostalih 10.000 do 13.000 vojnika, su bili dodeljeni Epirskoj armiji, pod komandom general-poručnika Konstantinosa Sapountzakisa, čiji je zadatak bio da napreduje prema Epiru. Pošto nije postojala šansa da će moći da zauzme glavni grad Epira i jaku grad-tvrđavu Janjinu, njena misija je se svodila na to da drži turske snage u regionu zauzetim sve dok Tesalijska armija ne završi svoje operacije i pošalje pojačanja.
Od grčke mornarice, se u međuvremenu očekivalo, da zauzme ostrva u Egejskom moru koja su još uvek bila pod osmanlijskom vlašću i da osigura prevlast na moru. Ovaj zadatak je bio poveren Egejskoj floti, pod komandom kontra-admirala Pavlosa Kuduriotisa, i u tu svrhu floti su dodeljena 3 bojna broda, 7 razarača, i najnovijija krstarica Averof, na kojoj su u početku ležale sve grčke nade za prevlast na Egejskom moru. Takođe su osnovane male grupe razarača i torpednih čamaca sa zadatkom da očiste Egejsko i Jonsko more od malih Osmanlijskih plovila. Grčka vojska se kasnije spojila sa srpskim trupama.

Kraljevina Crna Gora

Crnogorci su imali reputaciju očvrsnutih i iskusnih boraca, ali njihova vojska je bila i mala i zastarela. Po završetku mobilizacije u prvoj sedmici oktobra, Crna Gora je sakupila 35.600 vojnika sa 126 topova, i bili su organizovani u četiri divizije, svaka od tri brigade. Vrhovni komandant je bio kralj Nikola, mada se prava komanda nalazila u rukama njegovog šefa generalštaba, generala Lazarovića. Glavni cilj crnogorske vojske je bio da osvoji važan grad Skadar, dok su se sekundarne operacije trebale sprovoditi u okolini Novog Pazara.

Osmansko carstvo

Osmanlije su se 1912. godine, nalazile u teškoj poziciji. Još uvek su bili u već oduženom ratu sa italijanima u Libiji, koji je trajao do 15 (18) oktobra, nekoliko dana po početku Balkanskog rata. To je bio jedan od razloga što nisu bili u mogućnosti da značajnije pojačaju svoje položaje na Balkanu, kako su se odnosi sa balkanskim državama pogoršavali.
Osmanlijske vojne sposobnosti su bile uveliko ometene nestabilnostima u carstvu koje je prouzrokovala Mladoturska revolucija i nekoliko protivrevolucionalnih pobuna u sledećim mesecima (protivrevolucionarna pobuna (1909) i 31. martovski incident). Načinjeni su pokušaji da se vojska reorganizuje pod Nemačkom vojnom misijom, ali efekti reorganizacije su bili diskutabilni. Regularna vojska (nizam) je bila dobro opremljena i obučena, ali jedinice koje su služile kao dopune i rezerve regularnoj vojsci (redifi) su bile sastavljene od nemuslimanskog stanovništva nisu pokazale zadovoljavajuće borbene sposobnosti.
Osmanlije su mogle da sakupe i pošalju daleko veći broj vojnika u ratu protiv Balkanskog saveza, ali pošto je grčka mornarica kontrolisala Egejsko more, trupe su morale da budu prebačene iz Azije u Evropu kopnenim putem i to samo jednom železničkom prugom.
Načelnik generalštaba vojske Osmanskog carstva u periodu od 1908. do 1914. godine je bio Ahmed Izet-paša. Kada je izbio Prvi balkanski rat on je bio u Jemenu. General Nazim-paša nije sledio stavke plana Ahmed Izet-paše po kojem je u slučaju napada balkanskih saveznika trebalo povući vojsku na zapad na teritoruju koju danas obuhvata Albanija, a na istok u Rumeliju i sprovoditi odbrambenu taktiku dok se vojska iz azijskih provincija carstva postavi na položaje na Balkanu. Nazim-paša je umesto toga doneo, pokazalo se katastrofalnu, odluku da se istovremeno sukobi sa vojskama balkanskih saveznika koje su u tom trenutku bile brojčano znatno nadmoćnije.

 Pomjeranje granica u toku rata

<<Naslovna     Kraj rata >>