KRALJ ALEKSANDAR I
Aleksandar I, jugoslovenski Kralj, drugi sin Kralja Petra I
i Kneginje Zorke,
rođen je na Cetinju 16. decembra 1888. Kum na krštenju bio mu je, preko
izaslanika, ruski car Aleksandar II. Detinjstvo je proveo u Crnoj Gori, a
osnovnu školu završio u Ženevi. Dalje školovanje nastavio je u vojnoj školi u
Petrogradu, a potom u Beogradu. Nakon smrti Kralja Petra I, on stupa na presto
Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Sudbinski
preokret u životu mladog Princa Aleksandra nastupio je 1909, kada se njegov
stariji brat, Princ Đorđe
odrekao prava nasledstva prestola. Kao
prestolonaslednik, Princ Aleksandar je pristupio reorganizaciji vojske,
pripremajući je za konačan obračun sa Otomanskim Carstvom.
U Prvom balkanskom ratu 1912, Prestolonaslednik Aleksandar je kao
zapovednik Prve armije vodio pobedonosne bitke na Kumanovu i Bitolju, a potom
1913. u Drugom balkanskom ratu bitku na Bregalnici.
U Prvom svetskom ratu kralj
Aleksandar je bio
vrhovni zapovednik srpske vojske u bitkama na Ceru i Kolubari 1914, kad je
srpska vojska potpuno razbila vojsku Austro-Ugarske monarhije. Godine 1915.
napadnuta od Austro-Ugarske, Nemačke i Bugarske, Srbija je podlegla u
neravnopravnoj borbi. Sa mnogim gubicima srpska vojska se, zajedno sa starim
Kraljem Petrom I i Prestolonaslednikom Aleksandrom povukla preko Albanije na
ostrvo Krf, gde je reorganizovana. Kada se Kralj Petar I zbog bolesti delimično
povukao od vladarskih poslova, Prestolonaslednik Aleksandar je postao Regent.
Posle oporavka i popune srpska vojska je iste godine odnela veliku pobedu na
Solunskom frontu, na Kajmakčalanu. Završne operacije proboja Solunskog fronta u
jesen 1918, srpska vojska je izvršila pod vrhovnom komandom Regenta Aleksandra,
sa odličnim komandnim kadrom u koji spadaju vojvode Živojin Mišić, Stepa
Stepanović i Petar Bojović. Posle vojničkih došli su i
državnički uspesi. Nakon odluka srpske Narodne skupštine i Narodnog Vijeća u
Zagrebu, Regent Aleksandar je proglasio ujedinjenje Srba, Hrvata i Slovenaca u
jednu državu, 1. decembra 1918. Ovim činom ostvareni su ideali o ujedinjenju
južnih Slovena, za koje su se zalagali njegov otac i deda.
Posle smrti Kralja Petra I 16. avgusta 1921, Regent Aleksandar je postao
Kralj Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. 1922. godine oženio se
princezom Marijom
od Rumunije.
U tom braku rođena su tri sina – Petar,
Tomislav
i Andrej.
Na planu unutrašnje politike, u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca (SHS)
došlo je do ozbiljne državne krize izazvane zaoštrenim partijskim i
međunacionalnim odnosima. Zbog atentata u Narodnoj skupštini i haotičnog stanja
u zemlji Kralj Aleksandar I ukida Ustav 1929, a zatim menja naziv države
Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca u Kraljevina Jugoslavija, i umesto
nasleđenih istorijskih pokrajina, reorganizuje državnu upravu stvarajući devet
banovina. Pošto je Kralj procenio da su se političke prilike u zemlji smirile,
proglašen je 1931. novi Ustav, poznat kao „Oktobarski ustav“.Uveren da će se
državna kriza trajno rešiti tek stvaranjem jugoslovenske nacije, Kralj
Aleksandar I je pokušao da taj cilj ostvari sprovođenjem politike
tzv.„integralnog jugoslovenstva”, koja se pokazala kao neuspešna.
U spoljnoj politici, intenzivno je radio na sklapanju međudžavnih
odbrambenih saveza usmerenih protiv sila koje su težile reviziji Versajskog
sistema mirovnih ugovora. Njegovom zaslugom stvorena je 1921. Mala Antanta
(Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, Rumunija i Čehoslovačka). Savez sa
Francuskom sklopljen je 1927, a 1934. obrazovan je savez između Jugoslavije,
Rumunije, Turske i Grčke. Prilikom državne posete
Francuskoj, u koju je otputovao da bi učvrstio odbrambeni savez protiv
nacističke Nemačke, Kralj Aleksandar I ubijen je u Marseju, 9. oktobra 1934.
zajedno sa francuskim ministrom inostranih poslova gospodinom Lujom Bartuom.
Njegova smrt duboko je potresla čitavu Jugoslaviju, a njegovo telo ispratile su
stotina hiljada ljudi čitavim putem do Oplenca, gde je sahranjen u
mauzoleju crkve Svetog Đorđa
zadužbine Kralja Petra I. Narodna skupština i Senat Kraljevine Jugoslavije
nazvali su ga Viteški Kralj Aleksandar I Ujedinitelj.
