Kraj rata i posljedice
Slom Centralnih sila uslijedio je veoma brzo. Bugarska
je prva potpisala primirje 29. septembra 1918. u Solunu., 30. oktobra 1918.
Otomanska imperija kapitulirala je u Mudrosu. Dana 24. oktobra italijanska
vojska započela je veliku ofanzivu sa ciljem da povrati teritorije izgubljene
nakon bitke za Kaporeto. Ofanziva je kulminirala bitkom za Vitori Veneto koja je
označila nestanak austrougarske vojske kao organizovane borbene sile. Ofanziva
je takođe pokrenula dezintegraciju Austrougarskog carstva. Tokom posljednje
nedjelje oktobra donijete su deklaracije o nezavisnosti u Budimpešti, Pragu i
Zagrebu. 29. oktobra Austrougarska je zatražila primirje, ali su Italijani
nastavili sa nastupanjem zauzevši Trento, Udine i Trst. 3. novembra
Austrougarska je poslala parlamentarce i ponovo zatražila primirje. Uslovi koji
su formulisani zajedno sa savezničkom komandom u Parizu ubrzo su prihvaćeni od
strane Austrougarske. Primirje sa Austrougarskom potpisano je 3. novembra u
vili Đusti blizu Padove. Austrija i Mađarska sklopile su poseban sporazum o
primirju nakon zbacivanja Habzburške monarhije.
U Njemačkoj je izbila revolucija i 9. novembra je proglašena
republika. Kajzer je pobjegao u Holandiju. 11. novembra, u željezničkom
vagonu u Kompijenu potpisano je primirje sa Njemačkom. U 11.00 časova, 11.
novembra 1918 - jedanestog časa, jedanestog dana, jedanestog meseca - primirje
je stupilo na snagu. Suprotstavljene armije na zapadnom frontu počele su
povlačenje sa svojih pozicija. Kanadski vojnik Džordž Lorens Prajs tradicionalno
se smatra posljednjom žrtvom Prvog svjetskog rata: pogodio ga je nemački
snajperista i umro je u 10.58 časova 11. novembra 1918.
Nijedan rat prije toga
nije tako dramatično promijenio mapu Evrope; nestala su
četiri carstva:
Njemačko, Austrougarsko, Otomansko i Rusko. Četiri dinastije: Hoencolerni,
Habzburzi, Romanovi i Osmanlije, sa svojom aristokratijom su takođe pale nakon
rata. Belgija i Srbija su bile teško razrušene, dok je Francuska imala 1,4
miliona mrtvih vojnika, a dio teritorije je bio u potpunosti uništen (Crvena
zona). Njemačka i Rusija su takođe pretrpjele velike gubitke. Rat je imao i
duboke ekonomske posljedice. Kao dodatak na to, velika epidemija gripa, koje
počela u posljednjim mjesecima rata, ubila je na milione ljudi u Evropi i
proširila se širom svijeta.
Epidemija španskog gripa je ubila oko 50 miliona
ljudi u svijetu.
|
Karikatura iz 1918. |