Čovjekovo oko

Za pretvaranje svjetlosti u živčane organizme u čovjekovom tijelu zaduženo je oko. Ljudsko oko je parni organ koji djeluje slično fotoaparatima i kamerama: prozirni prednji dijelovi oka lome zrake svjetlosti projicirajući umanjenu i obrnutu sliku na fotosenzitivnu mrežnicu gdje se u specijaliziranim živčanim ćelijama obavlja pretvorba u električne živčane impulse.

Oko je građeno od tri očne ovojnice. Spoljna ovojnica oka se zove beonjača i ona je gradjena od čvrste hrskavice. U svom prednjem dijelu ona ima providni dio, kao staklo na ručnom satu. To je rožnjača ili rožnica . Srednja očna ovojnica ima tri dijela. Prednji je dužica ili šarenica sa otvorom u sredini . Iza irisa je cilijarno ili zrakasto tijelo. Najveći dio srednje očne ovojnice zauzima sudovnjača odnosno chorioidea, koja je građena od krvnih sudova koji ishranjuju najvažniju ovojnicu oka mrežnjaču ili mrežnicu, lat. retinu. Mrežnjača se sastoji od pigmentnog sloja, koji čini unutražnjost oka mračnom, te od nervnih ćelija, štapića i čunjića, koji primaju svjetlost i pretvaraju je u električne impulse. Ti se impulsi prenose putem vidnog živca u mozak, gdje se u potiljačnom centru za vid formira slika. U oku postoje još očno sočivo, ili leća, koje reguliše prelamanje očnih zraka, te staklasto tijelo, želatinozna providna masa koje ispunjava unutrašnjost oka. U oku se stvara očna vodica, koja iz stražnje očne sobice stalno cirkuliše u prednju, a odatle iz ugla očne komore filtrira se u venski krvotok. Tako se u oku stalno održava providnost optičkih medija kao i stalni intraokularni pritisak.

Rožnjača (cornea) je transparentna struktura debljine 0,5 mm, promera 12mm, i glavno sočivo u očnom optičkom sistemu. Ima indeks loma n=1,37. Pošto je s jedne strane zrak sa indeksom loma n=1, to je čini jako konvergentnom. Interesantno je da kad gledamo u vodi (indeks loma vode n=1,33) postaje slabo konvergentna i slika neće biti oštra.

Očno sočivo (lat. lens crystallina) je deo oka koji ima funkciju prelamanja svetla i podešavanja prelamanje slike tako da ona padne direktno na mrežnjaču. Očno sočivo je obavijeno tankom membranom, kapsulom (capsula lentis). Unutar kapsule je u sredini jedro ili jezgro (nucleus) koje ima čvršću strukturu nego okolna kora (cortex). Kora sočiva je građena od usko zbijenih ploča (lamela), koje su potpuno providne, i poređenje su kao lukovice u glavici luka. Perifarija sočiva (ekvator) je povezana tankim nitima sa jednim cirkularnim mišićem (trepavičasti mišić - musculus cilliaris). Akcijom ovog mišića niti se otpuštaju, a opuštanjem mišića niti se zatežu. Tako očno sočivo postaje tanje ili deblje, odnosno menja svoju prelomnu moć. Taj proces prilagođavanja na različito udaljene predmete se zove akomodacija oka.

Conjunctiva (conjunctiva) je deo sluznice koji obavija kapke sa zadnje strane (prednji zid) i deo koji prekriva prednji deo očne jabučice (zadnji zid).

Očni živac (nervus opticus) putem električnih impulsa prenosi informacije u mozak. Mesto gde izlazi optički živac potpuno je neosetljivo na svetlost jer tu nema niti štapića niti čunjića.

Makula ili žuta mrlja (macula) Specijalni deo mrežnjače zadužen za centralni vid i razlikovanje detalja je MAKULA ili žuta mrlja. Ona obiluje fotoreceptorima -ćelijama koje primaju vizuelnu draž i prenose je nervnim elementima. Gust raspored receptora u makuli omogućuje oštrinu vida, zapažanje detalja i raspoznavanje likova, čitanje, pisanje, prepoznavanje boja….

 

Bolesti oka i pomoćnog aparata oka mogu se podijeliti na nekoliko grupa. U prvu grupu spadaju refrakcione greške oka. To i nisu prave bolesti, nego greške u pravilnom lomu svjetlosnih zraka.Tu spadaju kratkovidost , dalekovidost  i astigmatizam oka te posebno staracka dalekovidost. Ovim stanjima treba pridodati i strabizam i slabovidnost.
Upalne bolesti oka predstavljaju zapaljenja pojedinih dijelova očne jabučice, kapaka i suznog aparata. Tu spadaju napr. konjunktivitis  (upala spojnice), keratitis (upala rožnice), blepharitis (upala rubova očnih kapaka), itd.
Degenerativne bolesti su bolesti nastale usljed određenih metaboličkih poremećaja ili usljed starosti. Tu spadaju cataracta (zamućenje očnog sočiva), glaukom, retinitis pigmentosa itd. Neke od ovih bolesti imaju i nasljednu komponentu.
Tumori oka, mogu zahvatiti skoro svaki dio oka i adneksa. Tako mogu biti tumori kapaka, konjunktive, rožnice, srednje očne ovojnice (irisa, sudovnjače), retine, vidnog živca, suzne žlijezde itd. Takođe se u oku mogu pojavljivati metastaze tumora iz drugih, često i udaljenih organa.
Sistemske bolesti, opšte bolesti nervnog sistema, bolesti endokrinih žlijezda i bolesti krvnih sudova imaju reperkusije na oku. Tako reumatizam, dijabetes, hipertenzija, bolesti štitaste žlijezde, opšte infektivne bolesti, izazivaju često i veoma ozbiljna stanja na oku. Pri tome su najčešće dijabetična retinopatija (retinopathia diabetica), tromboza centralne vene retine, embolija centralne arterije retine, Graves-ova bolest, itd. Povrede oka mogu biti izazvane mehaničkim, hemijskim, ili fizičkim uticajima. Mehaničke povrede oka mogu biti izazvane tupim predmetom (kontuzije oka), ili oštrim predmetima pri čemu može doći do probijanja (perforacije) očne jabučice. Hemijske povrede oka su opekotine oka izazvane bazama ili kiselinama. Oko se može oštetiti i dejstvom fizičkih faktora, kao što su različite vrste zračenja.