Debelo crijevo

Debelo crijevo ima četiri dijela: uzlazni (colon ascendens), transverzalni (colon transversus), silazni (colon descendens) i sigmoidni (colon sigmoideum), koji se nastavljaju jedan na drugi u obliku luka. Debelo crijevo leži isprva desno od tankog crijeva, a onda sukcesivno superiorno i anteriorno od njega, lijevo od njega, te na kraju ispod njega.

Uzlazno debelo crijevo je drugi dio debelog crijeva. Prolazi superiorno i desnom stranom trbušne šupljine od caecuma do desnog režnja jetre, gdje skreće u lijevo u desnoj hepatičnoj fleksuri, flexuri coli. Uzlazno debelo crijevo je uže nego caecum i sekundarno je retroperitonealno duž desne strane posteriornog abdominalnog zida. Uzlazno debelo crijevo prekriveno je peritoneumom anteriorno i sa strane; ipak, kod približno 25% ljudi ima kratki mezenterij. Uzlazno debelo crijevo odvojeno je od anterolateralnog abdominalnog zida omentumom majusom. Duboki vertikalni usjek, nazvan desni parakolični usjek, leži između lateralne površine uzlaznog debelog crijeva i abdominalnog zida.

Arterijsku opskrbu uzlaznom debelom crijevu i desnoj flexuri coli daju ogranci a. mesentericae superior, a. ileocolica i a. colica dextra. Ove arterije međusobno anastomoziraju, kao i s desnim ogrankom a. colicae mediae, prve iz niza anastomotičkih lukova na koje se nastavljaju lukovi lijevih količnih i sigmoidnih arterija tvoreći jukstakoličnu arteriju, paralelnu se šireći s mezenteričnim rubom debelog crijeva. Pritoke v. mesentericase superior, ileokolična i desna količna vena odvode krv iz uzlaznog dijela debelog crijeva. Limfne žile prolaze prvo u epikolične i parakolične limfne čvorove, pored ileokoličnih i intermedijarnih desnih količnih limfnih čvorova, a iz njih u superiorne mezenterične limfne čvorove. Živci za uzlazno debelo crijevo dolaze iz gornjeg mezenteričnog živčanog pleksusa.

Transverzalno debelo crijevo (približno 45 cm dugačko) je treći, najduži i najmobilniji dio debelog crijeva. Prelazi kroz abdomen od desne flexure coli do lijeve flexure coli, gdje se savija inferiorno i prelazi u silazno debelo crijevo. Splenična fleksura, flexura coli sinistra, obično je smještena superiornije, oštrija je i manje mobilna nego desna flexura coli. Leži anteriorno od inferiornog dijela lijevog bubrega i hvata se za ošit frenokoličnim ligamentom. Mezenterij transverzalnog debelog crijeva, transverzalni mezokolon, visi prema dolje obično inferiorno od razine cristae illiacae, i hvata se ili je spojen s posteriornim zidom bursae omentalis. Korijen transverzalnog mezokolona lei duž inferiornog ruba gušterače i nastavlja se na parijetalni peritoneum posteriorno. S obzirom na to da je pokretljivo, smještaj transverzalnog debelog crijeva je varijabilan, te obično visi do razine pupka (L3 razina). Ipak, kod visokih mršavih ljudi, transverzalno debelo crijevo može dosezati zdjelicu.

Silazno debelo crijevo zauzima sekundarno retriperitonelnu poziciju između lijeve flexure coli i lijeve fossae iliacae, gdje se nastavlja u sigmoidno debelo crijevo. Stoga peritoneum prekriva crijevo anteriorno i lateralno te ga veže za posteriorni abdominalni zid. Iako je retroperitonealno, silazno debelo crijevo, posebice u fossi iliaci, ima kratki mezenterij kod približno 33% ljudi, ipak, obično nije dovoljno dugačko da uzrokuje zapetljaj crijeva. Kako silazi, debelo crijevo prolazi anteriorno od lateralnog ruba lijevog bubrega. Kao i uzlazno debelo crijevo, silazno ima parakolični usijek lijevo na od svoje lateralne površine.

Sigmoidno deblo crijevo, koje karakterizira petlja S oblika varijabilne dužine (obično oko 40cm), povezuje silazno debelo crijevo i rektum. Sigmoidno debelo crijevo proteže se od fossae iliacae do S3 segmenta kralješnične moždine, gdje se nastavlja u rektum. Završetak teniae coli, približno 15 cm od anusa, označava rektosigmoidni spoj. Sigmoidno debelo crijevo obično ima dugački mezenterij, stoga, relativno je pokretno, osobito u središnjem dijelu. Korijen sigmoidnog mezekolona ima hvatište oblika izvrnutog slova V, šireći se prvo medijalno i superiorno duž vanjskih ilijačnih krvnih žila i zatim medijalno i inferiorno od bifurkacije zajedničkih ilijačnik krvnih žila do anteriorne površine sakruma. Lijevi ureter i bifurkacija lijeve zajedničke a. iliacae leže retroperitonelno, posteriorno od vrha korijena sigmoidnog mezokolona.
 

Tegobe debelog crijeva:

Najuobičajenija tegoba kod bolesti tankog creva je malapsorpcija. Najčešće je reč o prolivu (masnom ili vodenom), kojem je često pridružen povećan volumen i težina stolice, što zbog manjkave apsorpcije hranljivih materija uzrokuje gubitak telesne težine, a zbog gubitka vitamina i minerala često se razvijaju komplikacije na drugim telesnim organima (od krvotvornih komplikacija do neuroloških i koštanih bolesti). Razlog tome je oštećenje (ili gubitak) enterocita raznih uzroka. Mnoge bolesti tankog creva (upalne ili maligne) dovode i do gubitka belančevina iz creva što se primarno manifestuje pojavom nakupljanja tečnosti na okrajine udova ili u trbušnoj i pleuralnoj šupljini. Pojava tih simptoma, a bez vodećih crevnih tegoba - bolova i dijareje, može dijagnostički put odvesti u pogrešnom smeru (prema bubrezima ili jetri).
Malapsorpciju moramo razlikovati od Maldigestija koja se često manifestuje sličnim početnim tegobama, no razlika je u tome što je kod Maldigestija sluznica tankog creva uredna. To stanje se pojavljuje kod slabijeg izlučivanja enzima pankreasa ili poremećaja izlučivanja žučnih soli.
Oštećenje sluznice tankog creva sa posledičnom slikom malapsorpcije pojavljuje se kod brojnih bolesti. Toj grupi pripadaju bolesti kolagena i tropska sprue, dermatitis herpetiformis, hipogamaglobulinemija te celijakija (glutenska enteropatija), danas zanimljiva u gastroenterološkoj praksi odrasle populacije. Tek s razvojem krvnih metoda probira na tu bolest spoznalo se da je reč o čestoj crevnoj bolesti odrasle populacije.
Sledeća grupa bolesti tankog creva koja dovodi do malapsorpcije, a koja se razvija zbog uglavnom strukturalnih oštećenja creva su Kronova bolest, intestinalna limfangiektazija, amiloidoza, makroglobulinemija, oštećenja creva nakon zračenja, ishemija creva.
Tumori tankog creva, koji nasreću nisu česti, takođe su dugo neprepoznata bolest jer se simptomi razvijaju duže vreme i sve dok ne dođe do razvoja malapsorpcije, nema drugog vodećeg simptoma. Osim karcinoma i limfoma, zbog specifične građe i funkcije tankog creva tu se razvijaju tzv. neuroendokrini tumori, od kojih je najpoznatiji karcinoid.
Farmakološki razlozi takođe mogu biti uzrokom proliva s posledičnim gubitkom hranljivih materija, npr kod primene nesteroidnih antireumatika, inhibitora protonske pumpe, antibiotika, alkohola.
Isto se može događati u sklopu endokrinih poremećaja, kao npr hiper i hipotireoze, hiper i hipoparatiroidizma, Addison bolesti, šećerne bolesti te u slučaju postojanja nekih biohemijskih abnormalnosti (deficiti specifičnih enzima), od kojih je najzastupljeniji deficit laktaze. Ti bolesnici kod uzimanja mleka imaju mučninu, povraćanje, nadutost, vodenaste stolice. Deficit trehalaze pak rezultira u intoleranciji gljiva.
Gastrointestinalne infekcije su vrlo česte (samo su akutne respiratorne infekcije češće od njih). Kako je kod mnogih GI proliv istaknuti simptom, govorimo o infekcijskim prolivima. U toj grupi nalaze se akutni gastroenteritis, parazitarne infekcije, tuberkuloza, bakterijsko prerastanje tankog creva. Tu su patogeni supstrat bakterije, virusi ili paraziti. Uzročnik se obično širi feko-oralnim ili ano-oralnim putem