ISTORIJA

U starom vijeku Dansku su naseljavala germanska plemena. U prvom vijeku njihovo rodovsko uredenje prerasta u teritorijalne drzave Jiland,Seland i Skanija. Stari pisci ostavili su malo podataka,ali arheoloska iskopavanja ukazuju na izvjesne trgovacke veze s Rimom i Vizantijom. U pohodima Normana u devetom i desetom vijeku ucestvuju i Danci. Od devetog vijeka postepeno se ucvrscuju feudalni drustveni odnosi,a siri se i hriscanstvo. U cetrnaestom vijeku Dansku su ugrozili osvajacki napadi njemackih feudalaca i njemacke Hanze,pa je 1397. sklopila tzv. Kalmarsku uniju sa Svedskom i Norveskom. Unija se odrzala do 1448. U sesnaestom vijeku stanovnistvo je primilo protestantizam, pa Danska ucestvuje u 30-godisnjem ratu na strani protestantskih snaga. Da bi suzbila dominantan uticaj Svedske na Baltiku ucestvovala je na strani Rusije i poljske u tzv. velikom sjevernom ratu 1700-1720. Pod uticajem Francuske revolucije pocelo je rusenje feudalnih odnosa i rezim feudalne monarhije, ali je poslije Beckog kongresa 1814. ponovo uspostavljena neogranicena feudalna monarhija. Tokom prve polovine devetnaestog vijeka dansko seljastvo se ipak otkupom i drugim mjerama oslobada kmetovskih obaveza i zemlja cvrsce stupa na put kapitalistickih odnosa. Mada je sve do devetnaestog vijeka ostala uglavnom stocarsko-agrarna zemlja s relativno slabom industrijom, u njoj se razvila jaka trgovacka burzoazija. Zemlja je dobila ustav 1849. kojim se uvodi ustavno-parlamentarna monarhija, sa dva doma i birackim pravom na bazi cenzusa. Sredinom devetnaestog vijeka pocelo je u Slezvigu i Holstajnu, juznim teritorijama pretezno naseljenim njemackim stanovnistvom, pokret za otcijepljenje. To je iskoristila Pruska i 1848. i1864. vodila dva rata sa Danskom, koja se poslije ratova morala odreci Slezviga, Holstajna i Lauenburga u korist Njemacke. Poslije I svjetskog rata u kojem je bila neutralna, plebiscitom joj je vracen sjeverni dio Slezviga, pretezno naseljen Dancima. Kapitalisticki razvitak na selu i razvitak industrije doveo je do nastanka radnicke klase, sto je je stvorilo uslove za osnivanje Socijaldemokratske partije 1878. Pocetkom dvadesetog vijeka zemlju je zahvatio talas strajkova, od kojih je najveci bio strajk monarha i i luckih radnika 1902. Tim strajkovima radnicka klasa je izborila neka prava:opste pravo glasa,osmocasovni radni dan i drugo. U II svjetskom ratu napala je fasisticka Njemacka, pod cijom se okupacijom nalazila od aprila 1940. do maja 1945.

Danska knjizevnost pocinje sa runskim natpisima oko 300.godine. Sacuvani su epitafi kraljevima, ratnicima i svestenicima, narocito iz perioda 800.-1100., a to su kratki sadrzajni natpisi o bitkama, o ratnickim i pljackaskim podvizima Vikinga. Oko 1200. Sakso Gramatikus napisao je na latinskom jedno od najvecih djela srednjeg vijeka "Gesta Danorum", istorijsku hroniku o junackim djelima Danaca. Poznata je zbirka koju je sastavio Svend Gruntvig, sa 539 balada u 3000 varijanti. U njima se velica sloboda danskog naroda, a najpopularnija je o Nilsu Ebesenu, plemicu sa Jilanda, i njegovoj pobijedi nad njemackim tiraninom i grofom Halstajnom, koji je 1340.posao da pokori Dansku. Prva stamparija osnovana je 1842. Humanist Kristiern Pedersen prevodi Bibliju i Luterove pamflete protiv katolicke crkve.

U stvaranju Andersa Areba koji prevodi psalme i pise religiozni ep "Heksameron" primjecuje se pozni uticaj renesanse. Bording je pjesnik didakticar i predstavnik barokne poezije, a najveci pjesnik sedamnaestog vijeka Tomas Kingo pise himne i pastoralne poeme.najznacajnije prono djelo "Spomen zalosti" (Jamers minde) napisala je princeza Leonora Kristina Ulfelt (1621-98). Ludvig Holberg je tvorac danske komedije. Johan H. stekao je ime najboljeg humoriste osamnaestog vijeka komedijom "Ljubav bez carapa". Hans Kristijan Andersen donosi potpuno novi oblik u knjizevnost,pisao je bajke i price za dijecu. Henrik Pontopidan pise 3 velika ciklusa romana i nastoji da kaze pravu istinu o svojim zemljacima.

Dva najveca pisca prve polovine devetnaestog vijeka su Martin Andersen Nekse, pjesnik gradskog proleterijata, i Johanes V.Jensen, esejist, pjesnik.

Od savremenih danskih pisaca poznati su dramaticari Kaj Munk i Klejd Abel, a od pjesnika Nis Petersen, Raul Lakur i Tove Ditlevsen.