|
|
|
|
Uvod: Srazmjerno malo se zna o oruzju i oklopima vikinskog doba, a jos manje o nacinu na koji je to oruzje koristeno.
Odbrambena sredstva
Stit, Kaciga, Zeljezna kosulja
Napadacka sredstva
Mac, Sax, Koplje, Sjekira, Luk i strijela
Nase poznavanje njihove opreme je krajnje oskudno s obzirom na ono sto znamo o srednjevijekovnom oruzju, prvenstveno zbog toga sto je sacuvano srazmjerno malo primjeraka ubojnih i odbrambenih sredstava, za razliku od predmeta iz srednjeg vijeka i renesanse koji su bili cuvani od propadanja, svo poznato vikinsko oruzje potice iz grobova starih ratnika.
Vazniji ljudi su bili sahranjivani (ili spaljivani) sa svojim oruzjem
i oklopom tokom vikinskog perioda, i to je upravo jedino sto nam je ostalo od
tih dragocjenih predmeta danas. Bilo kako bilo, ovi predmeti koji su proveli niz
godina pod zemljom ili pod vodom bili su izlozeni neminovnom propadanju. Drvo i
koze su istrulili, dok je metale pojela rdja. Zbog toga, samo rijetki primjerci
ovih predmeta danas su sacuvani. Od svega toga, ipak su macevi ti koji su
najbrojniji, dok je broj sacuvanih kaciga minoran, skoro neznatan. Sa ovako
malim brojem primjeraka za proucavanje, veoma je teko odrediti da li je
odredjeni primjerak tipican ili atipican za odredjeni vremenski period.
Poznavanje koristenja ovih sredstava je jos oskudnije. Kasnije, u srednjem vijeku i renesansi, veliki borci i macevaoci su biljezili uputstva za macevanje i borbu. Neki od ovih spisa su i sacuvani, tako da proucavajuci ih, mozemo makar priblizno shvatiti taktike i tehnike ratovanja i borbe u tim periodima.
Nista od gore navedenog nije sacuvano iz perioda Vikinga. Zbog toga, nista ne mozemo sa sigurnoscu da tvrdimo sto se tice koristenja vikinskog oruzja.
Jedan od nacina da se sazna nesto vise o tehnikama jeste da se proucavaju ostaci oruzja i eksperimentise sa tehnikama ne bi li se doslo do saznanja o autenticnim nacinima koristenja oruzja u ono vrijeme. Medjutim, ne cini se poprilicno moguce da se moze doci do saznanja tajni borilackih vjestina koje su prenosene niz generacija s koljena na koljeno i usavrsavane od svakog potomka od njegovog djetinjstva do smrti.
Kraj kraju, mozemo proucavati tehnike koristene u srednjem vijeku i primjenjivati ih na vikinsko oruzje. Medjutim, vikinsko oruzje se bitno razlikuje od sredjevjekovnog, tako da se te tehnike ne mogu direktno primjeniti te je najbolje pustiti masti da cini svoje.
Jedan od znacajnih izvora tehnika borbe su price iz vikinskog perioda, kao sto su islandske sage. Medjutim, ni ovi izvori ne daju dovoljno informacija. Vazno je napomenuti i to da su se dogadjaji opisani u tim pricama desile vise vijekova prije nego sto se iko sjetio da ih zapise i spasi od promjena koje su bile neminovne. S obzirom na to, da li tehnike opisane u tim sagama poticu iz desetog i jedanaestog vijeka kada su se stvarno i desile, ili poticu iz trinaestog vijeka kada su te price zapisane, ne zna se. Treba uzeti u obzir i to da su te price opisivale uglavnom ljude koji su se borili kao i tok radje, a ne tehnike koje su borci koristili.
Tehnike ovdje opisane nisu nista drugo no misljenje i idealizovanje nacina borbe. To su cista nagadjanja zasnovana na ogranicenim informacijama i ogranicenom iskustvu.
Odbrambena sredstva
 |
U vrijeme Vikinga, stitovi su bili okrugli i pravljeni od drveta. Jedna reprodukcija stita prikazana je na slici lijevo. Tipican stit bio je precnika otprilike 80-90cm Dok preostali ostaci ukazuju na to da su stitovi bili radjeni od debelih dasaka, literatura upucuje na to da su radjeni od slojevitog drveta (sperploca). To su cinili tako sto su spajali poprilicno tanke slojeve drveta, tako da su susjedne ploce imale vlakna okomita na okolne. To su cinili iz prostog razloga iz kojeg se i danas na taj nacin radi sperploca - da bi se dobilo na izdrzljivosti i tezini. |
 |
Na centru stita bila je metalna kupa, koja je stitila ruku. Jedna od tih kupa iz desetog vijeka prikazana je na slici lijevo. Stit se drzao za unutrasnju stranu kupe, kao sto je prikazano na slici desno. Zeljezne sipke su koristene za ojacavanje stita, olaksanje rukovanja stitom kao i za medjusobno ucvrscivanje slojeva drveta. |
 |
Neki stitovi su imali kozne rubove koji su
sprecavali da se drvene ploce rascvjetaju prilikom udara maca ili sjekire u rub
stita. Neki stitovi imaju bronzane ili zeljezne spone na rubovima sto sluzi kao
dokaz da je njima pricvrscivana koza za rubove dasaka (slika desno). Takodje je
na stitu bila pricvrscena kozna traka koja je sluzila za nosenje stita (slika
lijevo).
Lice stita je cesto u potpunosti prevlaceno kozom kao odredjenom vrstom dekoracije, a ako ne to, onda su na samom drvetu oslikavani razni ornamenti.
Reprodukcija stita prikazana na fotografiji je debela oko 6 mm dok su autenticni stitovi bili i deblji da bi sluzili svojoj svrsi u teskim bitkama. Najcesci su stitovi debljine od oko 1 cm, ali ih ima debelih i do 3 cm. Toliko debeo stit bio je otprilike tezak 7 kg sto je bilo poprilicno tesko za vitlanje u jednoj ruci.
Pred krak perioda Vikinga, koristeni su stitovi oblika zmaja, kao sto je prikazano na fotografiji lijevo. Taj oblik stitio je ratnika prilikom jahanja konja i kao takav bio je poprilicno pogodan. Medjutim, vecina borbi Vikinga obavljala se stojeci, licem u lice, tako da nisu nasli bas siroku primjenu.
 |
Stitovi su sluzili za zastitu trupla, dakle od od vrata do koljena. Glava i noge su bili izlozeni neprijatelju. Slika desno prikazuje rekonstrukciju smrti ratnika iz 11. vijeka udarcem maca u glavu. |
 |
Upotrteba stita bila je od velikog znacaja. Osoba bez njega bi bila bukvalno razoruzana i u vecini slucajeva bila bi pogubljena vec pri samom pocetku bitke.
Tokom vikinskog perioda kacige su bile veoma
jednostavne, svojim izgledom podsjecale su na zdjelu sa izrazenim dijelom
predvidjenim za nos. Jedna takva kaciga prikazana je na slici desno. Treba
obratiti paznju da te kacige nisu imale rogove na sebi, cak stavise ne postoji
nijedan materijalni dokaz koji bi to mogao da potvrdi.
Kacige nisu bile izlivene iz jednog dijela,
zbog jednostavnosti tokom pravljenja. Savovi na metalnim spojevima jasno se vide
na prikazanoj slici.
Nije u potpunosti jasno cime su te kacige bile oblozene iznutra, ali definitivno je moralo postojati nesti sto bi ublazilo udarce. Kacige koje su pronadjene u grobovima imale su nitne sa unutrasnje strane sto ukazuje na to da je najvjerovatnije uinutra bila koza.
Neke od kaciga su imale i metalne prekrivace koje su stitile vrat i
bile su podesne za svakodnevnu upotrebu jer nisu bile pretjerano teske (kilogram
ili dva)
S obzirom na to da je zeljezo bilo veoma skupo, kacige su kao
alternativni vid protekcije u borbi bile veoma rijetke. Kad bi ratnik poginuo u
borbi, njegova kaciga bi bila konfiskovana i redistribuirana onom kome bi bila
potrebna.
Tokom vikinskog perioda nisu bile veoma ceste a
izgledale su kao rekonstrukcija na slici. Bile su veoma komplikovane za
pravljenje zato sto su bile sastavljena od veoma velikog broja malih alki
medjusobno povezanih.
Na nesrecu, veoma malo primjera ovih kosulja je sacuvano, a i one su u uzasnom stanju. Na slici lijevo prikazani su ostaci jedne takve kosulje iz 10. vijeka.
Napadacka sredstva
Mac je bio najbolje i najcjenjenije oruzje vikinskog perioda. Bili su veoma komplikovani za izradu, a time i veoma skupi i rijetki. Oni su najvjerovatnije bili i najveca dragocjenost koju je osoba mogla da posjeduje. Neki macevi su imali i svoja imena, kao na prijmjer mac iz price Saga o Torstenu, koji je imao cudne moci i zvao se Angevardil.
Macevi su bili uglavnom sa dvije ostrice i njime se baratalo sa jednom rukom. Velicina ostrice je bila otprilike 70-80 cm, sirine 4-6 cm i tezine od oko 2 kilograma. S
Ovakve maceve mozete pogledati na slici desno, a rekonstrukcija maca Hrafnkell-a freysgoði prikazana je na slici lijevo. Ovi macevi poticu iz 10. vijeka.
Procesi kojim su macevi pravljeni uzrokovali su to da su ostrice imale
izvanredne sare na sebi i to je bila od vrijednih osobina koja se gledala kod
maceva.
Evo prikazanih i nekih poteza pri baratanju macem.
|
iskorak naprijed, propracen napadom odozgo |
 |
|
mac sakriven iza stita u cilju iznenadjivanja protivnika (slika iz dva razlicita ugla) |
 |
|
nizak gard, propracen napadom po nogama |
 |
Karakteristicni napadi macem su bili: visok udarac, sa ciljem prepolovljavanja lobanje; dijagonalni napad sa ciljem dekapitovanja protivnika; srednji udarac koji pogadja bilo gdje; niski udarac koji sluzi za napad na noge.
Macevi su bili veoma cijenjeni za vrijeme Vikinga i prenoseni su sa generacije na generaciju. Na slici lijevo se vidi prikaz iz Gretisove sage u kojoj majka sinu predaje ocev mac, koji je pripadao njegovom pradjedi kralju Haralduru.
|
Sto se maceva tice, treba pomenuti i traku mira, koja se obmotavala oko rucke maca i oznacavala je da osoba koja nosi taj mac dolazi u miru. |
 |
Sax je u stvari mali mac koji je sluzio kao
alternativno oruzje i bilo je uglavnom u koricama ispod pojasa osobe koja ga
nosi. Tipican sax je prikazan na slici lijevo, i bio je duzine 30 do 60 cm.
 |
Vecina ljudi pomislja na sjekiru kao drugog favorita sto se tice vikinskog oruzja, poslije maca naravno. Medjutim, to je ipak bilo koplje, prvenstveno zbog toga sto je bilo veoma jeftinije za izradu zbog kolicine utrosenog metala, a i dopustala je da se borba vodi sa odredjene distance. Neki vrhovi koplja prikazani su na prilozenim slikama. |
|
Za sjekiru se kaze da je bila oruzje sirotinje. Svako domacinstvo moralo je imati sjekiru da bi moglo da opstane, i s obzirom na to sjekira je bila najcesce jedini metalni alat koji je siromasnija porodica posjedovala. U naletu ocaja to je bio i jedini predmet koji je bio efektivan kao napadacko sredstvo.
 |
Sjekire za borbu bile su drugacije od farmerskih sjekira. Rekonstrukcija jedne ratne sjekire je prikazana na slici lijevo, a desno je jedna ocuvana sjekira iz 10. vijeka. Kao sto se vidi, sjekire nisu bile sa dva sjeciva, niti postoje indikacije da su kao takve ikada bile koristene. |
 |
Luk i strijela su uglavnom bili koristeni za lov, a u bitkama su koristeni kao pozadinci. To je bilo mozda i najjeftinije oruzje s obzirom na to da je vrlo malo ili pak nimalo metala bilo potrebno za izradu istog.
Lukovi su bili otprilike duzine od 1.6 do 2 metra, a strijele duzine oko 80 cm. Prosjecan domet ovakvog jednog oruzja bio je oko 200 metara.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
