Veliki zemljotres kod Sumatre praćen "cunamijem" krajem 2004. godine

Krajem 2004. godine, 26. decembra, u blizini indonežanskog ostrva Sumatra dogodio se

zemljotres izuzetne razorne snage, magnitude 9.0 jedinica Rihterove skale. Računa se da je njegova energija bila jednaka ukupnoj energiji svih dogođenih zemljotresa u svijetu tokom prethodnih pet godina. Njegova razorna moć se može mjeriti sa istovremenom eksplozijom oko dva miliona atomskih bombi koja je bacena na Hirošimu na kraju II svjetskog rata.

Ovaj zemljotres je stvorio vrlo visoki vodeni talas, koji se kratko naziva ”cunami”, koji je praktično zbrisao sve obale od Sumatre do juga Indije i Šri Lanke, na dužini od više hiljada kilometara. Konačan broj ljudskih žrtava još nije potpuno poznat, ali se pretpostavlja da ukupan broj poginulih oko 300 hiljada. Materijalna šteta je takođe ogromna, a procjenjuje se na više milijardi eura.
 

 Sam naziv “cunami” potiče od japanskih riječi ”cu” koja označava luku i ”nami” sto znači talas – dakle lučki, ili u slobodnom prevodu, zalivski talas. Cunami talasi se relativno često događaju u uslovima kada se hipocentar  vrlo snažnih zemljotresa nalazi ispod mora, odnosno kada se pri razlamanju stijena  formira veće vertikalno pomjeranje (denivelacija) morskog dna, obično nekoliko metara, pa cak i preko 10 metara kod vrlo snažnih zemljotresa. Ovaj skok djelova stvorenog rasjeda u stijenskoj masi zemljine kore, tj. nagla promjena položaja dijela morskog dna u zoni epicentra, kao posljedicu stvara nagli skok nivoa vode iznad mjesta hipocentra zemljotresa. Tako stvoreni talas se brzo kreće ka obalama, dostižući brzine mlaznih aviona (čak do 900 kilometara na čas).
Kada u priobalnom dijelu talas dopre do plitkih djelova, nastaje cunami efekat koji se manifestuje naglim smanjenjem brzine kretanja talasa i skraćenjem dužine talasa, ali i naglim narastanjem njegove visine, cak do nekoliko desetina metara. Najveća visina talasa u zemljotresu kod Sumatre iznosila je oko 12 metara.

Širi prostor filipinskih ostrva, kao i cijeli zapadni obod Tihog Okeana, ali i istočni obod Indijskog Okeana, obiluju vrlo jakim zemljotresima, kao i samom pojavom cunami talasa.
Cunami talasi mogu nastati i nakon erupcije podvodnih vulkana, kao i usljed naglog kliženja ili odronjavanja velikih stijenskih masa u velike vodene sredine (mora, jezera), kao i udarom nekog većeg kosmičkog tijela (meteorita, asteroida i sl.) kada se takođe stvaraju talasi ogromnih dimenzija.

Prostor Balkana u cjelini, ne karakteriše se pojavom tako snažnih zemljotresa, kao ni pojavom cunami talasa pri nastranku zemljotresa na području Jadrana. Međutim, tokom bliže i dalje istorije, na području Mediterana događale su se brojne trusne katastrofe, koje su bile praćene i velikim cunami talasima. Pomenimo samo erupciju vulkana na ostrvu Santorini na jugu Grčke, koja se dogodila oko 1650. godine prije nove ere, pri cemu je nastao veliki vodeni talas koji je praktično u potpunosti uništio veliku Minojsku kulturu koja je postojala na tom ostrvu i na Kritu. Posljednji veliki cunami na podrucju Sredozemnog Mora nastao je u velikom zemljotresu iz 1956. godine sa magnitudom 7.7 kod grčkog ostrva Ciklada na Amorgosu,  kada je formiran cunami talas visok 25 metara, koji je razorio cak i obale Egipta.

Home