RASTKO NEMANJIĆ

+14.januar 1236.                                                                             monah Sava, prvi srpski arhiepiskop, Sveti Sava

  

  Rastko je najmlađi sin velikog župana Stefana Nemanje.

  Imao je sedamnaest godina kada su na dvor njegovog oca pristigli neki ruski monasi. Čim je od njih  saznao za Svetu Goru, odbegao je sa dvora i tajno se tamo uputio. Zamonašio se u ruskom manastiru Starom Rusiku, ali je na poziv vatopedskog igumana prešao u njihovo bratstvo. Obdario ih je bogato i sazidao dve crkve, dok je sabornoj obnovio krov.

  Pet-šest godina nakon Savinog dolaska, na Svetu Goru se uputio i njegov otac, tada već monah Simeon.Susreli su se u Vatopedu i tu su ostali izvesno vreme. Ubrzo se u obojici javila želja da sazidaju manastir  za svoj, srpski narod. Posle mnogo truda, dobili su osnivačku povelju od vizantijskog cara Aleksija III Anđela da mogu opraviti stari manastir Helandarion i tu osnovati srpsko bratstvo.

  Gradnja je počela 1198. godine, a kada je 1199. godine Simeon umro, Sava je sam nastavio započeti posao. U Kareji je osnovao isposnicu Svetog Save Jerusalimskog, gde se neko vreme podvizavao. Tu je napisao Karejski tipik kojim je udario temelje strogoj monaškoj tradiciji što se i do danas tamo poštuje. Osim Hilandarskog i Karejskog tipika, monah Sava je mnogo učinio na prevođenju bogoslužbene literature. Napisao je Žitije oca Simeona, prvo književno delo srpske redakcije. U Hilandaru mu se zametnula misao o Zakonopravilu, kao i ideja za Studenički tipik.

  Po želji svog oca, a na molbu braće Stefana i Vukana, Sava je 1207. godine preneo Nemanjine mo{ti u Srbiju. Kada je 1217. godine Stefan krunisan za kralja, Sava se vratio na Svetu Goru. Uredio je bolnicu u Hilandaru, a zatim se povukao u isposnicu u Kareji. Ubrzo je otišao u Nikeju, gde je od vizantijskog cara i patrijarha dobio autokefalnost za Srpsku crkvu i titulu arhiepiskopa 1219. godine. Za sedište samostalne Srpske pravoslavne crkve je određen manastir Žiča, u kome je, nešto kasnije, Sava održao znamenitu Besedu o pravoj veri. Kao arhiepiskop je upravljao Srpskom crkvom punih četrnaest godina (1219-1233), i za to vreme ju je doveo u red i učvrstio joj temelje.

  Sava je dva puta odlazio na Istok da poseti Svetu Zemlju i Hristov grob. Sa tih putovanja je donosio mnoge relikvije, ikone i svetinje, od kojih se većina i danas čuva u Hilandaru i njegovim ćelijama: ikone Bogorodice Trojeručice i Bogorodice Mlekopitateljnice, štap Svetog Save Jerusalimskog - patericu, deo časnog krsta, trn iz Trnovog venca Hristovog i druge.

  Arhiepiskop Sava se upokojio 14. januara 1236. godine u Trnovu, na povratku sa puta u Svetu Zemlju. Srpski kralj Vladislav je 1237. godine preneo njegove mošti u manastir Mileševu. Bojeći se svetitelja, poturica Sinan-paša ih je odneo iz Mileševe i spalio na Vračarskom platou u Beogradu 1594. godine. Na tome mestu, iz poštovanja i zahvalnosti prema Svetom Savi, srpski narod gradi danas najveći pravoslavni hram na svetu.

  U tradiciji Svetogoraca i Hilandaraca Sveti Sava se svakodnevno spominje po svojim čudima, izgradnji Hilandara i Hilandarskom tipiku, po Karejskom tipiku i krstolikom pečatu na njemu, po isposnici, bolnici, pirgu u Hilandaru. Mnoga mesta na kojima se zadržavao nazvana su po njemu: kod Savine kelije, Savinih voda, bunara Svetog Save... 

  Narodna tradicija pripisuje Svetom Savi mnoge pouke, čuda i pripovesti. Srpski narod ga stavlja na prvo mesto među svojim učiteljima i prosvetiteljima, a njegov kult spada među najsnažnije.

  Srpska crkva i sav srpski rod proslavljaju ga 27/14. januara,a Savindan je i školska slava.