Poslednjih godina XVI veka i prvih godina sledećeg , u Rimu su ostvarena dva velika dela za koja se bez preterivanja može reći da su dva temeljca XVII veka : freske na plafonu Herkulove galerije od Annibalea Carraccija u palati Farnese (1597-1604) i velika platna slikana uljem koja predstavljaju život i mučeništvo sv. Mateja koji je naslikao Carravaggio za kapelu Contarelli u crkvi San Luigi dei Francesi , između 1597. i 1601. Nekadašnji istoričari , prožeti klasičarskom predrasudom , suprotstavljali su Caravaggia rođacima Carracci , da bi od njega stvorili pobunjenika , rušioca slikarstva . U suštini , Caravaggio je isto toliko graditelj koliko i rođaci Carracci , i treba se čuvati toga da iz njegovog dela ponovo ne izbije priča o njegovom životu besomučenika , hajkanog od policije ;naše doba , koje mu je ponovo priznalo vrednost , moglo bi da ima težnju da od njega napravi jednog od onih prokletih slikara , odbačenih od društva , u kojma će ono veoma proizvoljno videti najveću obdarenost . Ustvari , ako su neka sveštena lica i bila zaplašena izvesnim njegovim suviše novatorskim slikama i odbacila ih , Caravaggiu su se divili umetnici i ljubitelji njegovog vremena kao velikom izumitelju ; kada su mu crkve odbijale slike , on je smesta sebi nalazio mecene koji su ih otkupljivali.

U slikarstvu Italije se već na početku baroka bolonjska elektička škola pod vodstvom Carraccia (Accademia dei desiderosi , odnosno Accademia degli Incamminati , 1585) orijentiše na povođenje za uzorima iz visoke renesanse ( Michelangelo , Rafael , Correggio , Tizian) . Na drugoj strani oblikuje se naturalistički smer Caravaggia , kojemu je središteu napuljskoj školi . Ostvarenja obaju slikarskih krugova došla su do izražaja u celoj Italiji , gde se osnivaju brojne lokalne škole s karakteristikama svog lokalnog ambijenta.