REALKA

4. oktobra 1895. godine, u Banjaluci je otvorena Velika realka. Prvoimenovani direktor bio je August Tartalja, koji se na svečanosti povodom otvorenja škole, obratio riječima:
"Dozvolite mi velecijenjena gospodo, da vam kratkim riječima prikažem korist ovog novog zavoda. Velika realka pripravlja mladež za politehničke škole, za šumarske, za poljodjelske, za rudarske, za kemičke i druge visoke škole. Kratko možemo reći, realka pripravlja mladež za tehnička zvanja. Velika korist tih zvanja biće veoma očevidna, čim vam budem rekao da se ona osnivaju na pozitivnosti, na realnosti, jer skoro sve što na svijetu postane od čovječije ruke, i od čega crpimo direktnu korist, potječe od tehničara..."
Prijemni ispiti obavljeni su 7. oktobra, a 14. oktobra počela je nastava. Svi učenici, njih 65, od 12 do 18 godina starosti, učili su zajedno, u jednoj učionici, a razred je završilo njih 64.

Zgrada Realke građena je od 1892. godine, a učenici su se u nju uselili 1. marta 1898. godine. Nakon toga, zgrada je nekoliko puta dograđivana, te je njen konačan izgled imao oblik velikog štampanog slova E.
Prva matura proslavljena je 6. juna 1903. godine, a položilo je dvanaest učenika i trinaesti privatno (Većina njih je školu napustila nakon završenog 4. razreda i takozvane male mature).
Školske 1912/1913 godine, banjalučka Velika realka se postepeno počela pretvarati u Realnu gimnaziju. "Osnovna karakteristika ovih izmjena sastojala se u tome što su niži razredi dobili smjer realne gimnazije, mjesto dotadašnjeg smjera realke (realni smjer gimnazije bio je sredina između realki i klasičnih gimnazija)."
U jesen 1935. godine, osnovana je Niža ženska gimnazija, koja je 1939. godine pretvorena u potpunu Žensku Državnu realnu gimnaziju. Ova gimnazija je 1943. godine dobila prvih 16 maturantkinja. Međutim, nisu ove djevojke prve gimnazijalke. Već 1908. godine, profesor Stanko Pavičić je u Veliku realku upisao svoje dvije kćerke.

© Maja Tomaševic