KASTEL

Kastel, kao tvrđava koju mi danas poznajemo, izgrađena je krajem XVI i početkom XVII vijeka (1595 - 1603), za vrijeme sultana Mehmeda III. Prvi podaci o njoj datiraju iz 1660. godine, dok su joj ime dali tek Austro-Ugari. Međutim, postoji mnoštvo podataka o postojanju tvrđave na tom mjestu još iz antičke civilizacije.
Arheolozi su 1974. godine u Kastelu pronašli ostatke praistorijskog naselja s kraja neolita - 2000-1800 godine. Nakon toga, u doba Rimljana, na tom mjestu se nalazila tvrđava, oko koje je bilo i naselje "Castra". Pronađeni su ostaci rimskih zidova i nekoliko primjeraka rimskog bronzanog novca i keramike, ali istraživanja nikada nisu do kraja sprovedena.
Arheološkim istrtaživanjima vršenim 1972. godine, u centralnom prostoru tvrđave su  pronađeni ostaci ranoslovenskog naselja iz perioda od VIII do XII vijeka, sa materijalom karakterističnim za taj period. Nakon što je Ferhad paša jezgro grada premjestio u Donji šeher, tvrđava je ponovo sagrađena i od tada stoji na istom mjestu, ali je nekoliko puta obnavljana.
Do dolaska Austro-Ugara, nazivana je tvrđava ili utvrđenje, a Turci su je zvali Kal'ai-džedid. Austrijsko "das Kastell" će se ubrzo proširiti gradom, pa je tvrđava postala i ostala - KASTEL.

Kao jedino utvrđenje u ovom dijelu grada, Kastel je uvijek imao ogroman značaj za Banjaluku i Banjalučane. Svaka veća bitka ostavila je trag na njegovim zidinama. Posljednji put, Kastel je obnovljen 1974. godine, kada su vršena i arheološka istraživanja.

© Maja Tomaševic