Rim (tal. Roma) je glavni grad Italije i južnotalijanske regije Lacio,
grad bogate historije poznat i pod imenom Vječni grad. Rim je
centar
bogate antičke kulture, od koje je ostalo mnogo spomenika do današnjih
dana, a jedan od najvećih je svakako Koloseum. Grad se nalazi u donjem
toku rijeke Tiber, u neposrednoj blizini blizu Sredozemnog mora i jedan
je od najvećih centara Mediterana. Smješten je na 41°54′ sjeverne
geografske širine i 12°29′ istočne geografske dužine. U sklopu gradskog
područja Rima nalazi se i Vatikan, crkvena država i sjedište
rimokatoličke crkve i Pape.
Rim je najveći grad Italije i ima oko 2 546 000 stanovnika (2004), a
procjenjuje se da u sklopu aglomeracije živi i do 3,3 miliona
stanovnika. Trenutni gradonačelnik Rima je Walter Veltroni.
Historija
Rim se može pohvaliti dugom i raznolikom historijom grada, koja je često
bila veoma burna i ne rijetko prožeta ratovima, sukobima, paljevinama,
bolestima i epidemijama. Rimska povijest duga je skoro 3150 godina i u
tom je vremenu Rim bio sjedište Rimskog carstva, Rimske republike,
Rimskog kraljevstva, Papinske države, Kraljevine Italije i Republike
Italije.
Osnivanje grada
Legenda kaže da je Rim osnovan 21. aprila 753. godine p.n.e.,
i da mu je
osnivač Romulus (Romul), koji je tada ubio svog brata Remusa (Rema).
Ovaj datum je uziman kao osnova rimskog i julijanskog kalendara (Ab urbe
condita). Romul i Rem su, prema toj legendi, sinovi Marsa (Aresa) i
svećenice Rhea Silvie, kćeri Numitora, kralja Albalonga. Braća su
sklonjena da bi ih se spasilo od mržnje Amuliusa, pretendenta na
albalonganski tron, a odgojila ih je vučica, koja je i danas simbol
grada Rima.
Porijeklo imena Rim je nerazjašnjeno, iako je još od antičkog doba u
opticaju nekoliko teorija. Najmanje vjerovatna je ona koja kaže da je
naziv od grčke riječi Ρώμη (hrabrost, kuraž).
Nešto vjerovatnija je ona
koja ime izvlači iz korijena rum (rum - sisa), što se vjerovatno
povezuje sa vučicom (na latinskom lupa, interesantno riječ koja ujedno
znači i prostitutka) koja je odhranila (dojila) Romula i Rema.
U početku je Rim bio kraljevsvo, kojim je vladao kralj, ali ono 509.
godine p.n.e. postaje republika. Period rasta, prekinut sa porazom koji
su Gali nanijeli Rimu negdje oko 390. godine p.n.e., ubrzo je
nastavljen. U zadnjim danima Republike Rim je bio glavni grad teritorije
koja je pokrivala veći dio Mediterana. Pod Caesarom Augustusom i
njegovim nasljednicima širenje je nastavljeno.
Od ranog 3. vijeka stvari se mijenjaju. Rim formalno i dalje ostaje
glavni grad, ali imperatori provode sve manje i manje vremena u njemu.
330. godine Konstantin uspostavlja Konstantinopol kao drugi glavni grad
Carstva, a neki kasniji "zapadni" carevi smještaju svoja sjedišta i u
Milanu ili čak Ravenni, umjesto u Rimu. Ipak mjesto u Senatu je, uprkos
gubitku moći samog Senata, još uvijek ostalo stvar prestiža, a
proglašenje kršćanstva zvaničnom religijom Carstva, je od biskupa Rima
(kasnije nazvanog Papa) načinilo najznačajniju religijsku ličnost
zapadnog Carstva. Takođe, sada je Carstvo bilo izloženije napadima
izvana, glavni bedemi grada bili su sagrađeni 270. godine, ali ni oni
nisu uspjeli spriječiti prodor prvo Alara 410. godine, a potom Geisera
455. godine.
Barbarsko i bizantsko doba
Pad Zapadnog rimskog carstva je malo što promijenio što se Rima tiče.
Odoaceri i Ostrogothi nastavili su, kao i imperatori prije njih, vladati
Italijom iz Ravenne. U međuvremenu Senat je, iako je već odavno izgubio
na značaju, nastavio upravljati Rimom, a Papa je uobičajeno dolazio iz
senatorskih porodica. Ovakvo stanje potrajalo je sve dok Istočno rimsko
carstvo, pod Justinianom I, nije zauzelo grad 536. godine. Ostrogothi,
pod Totilom, ponovo su osvojili Rim 546. godine i opljačkali ga.
Bizantski general Belisarius im ga je ubrzo preoteo, ali ga je ponovo
izgubio 549. godine. Belisarius je zamijenjen Narsesom, koji još jednom
osvaja grad godine 552. Car Istočnog rimskog carstva, Justinian I
(vladao 527-565), odobrio je Rimu sredstva za održavanje javnih zgrada,
akvadukta i mostova – koji su, u Italiji izmučenoj ratovima, često bili
van funkcije. Takođe se proglasio pokroviteljem preostalih učenika,
govornika, fizičara i advokata, nadajući se da će s vremenom više mladih
tražiti bolje obrazovanje. Poslije rata Senat je formalno ponovo
uspostavljen, ali pod kontrolom prefekta i drugih službenika određenih
od bizantskih autoriteta u Raveni i odgovornih njima. Papa je sada bio
jedna od vodećih religijskih osoba u cijelom Bizantijskom carstvu i u
stvarnosti moćniji na lokalnom nivou i od postavljenih senatora i od
lokalnih bizantskih službenika. U praksi lokalna vlast pripala je Papi a
u sljedećih nekoliko desetljeća najveći dio senatskih aristokrata i
bizantskih administrativaca u Rimu bio je apsorbiran u crkvenu
hijerarhiju. Za vladavine Justinianovog nećaka i nasljednika, Justina II
(vladao 565-578 godine), Alboini su izvršili invaziju na Lombardiju
(568. godine). Zauzimajući regije Benevento, Lombardiju, Piedemont,
Spoleto i Toskanu, osvajaći su ograničili carsku vladavinu na male
dijelove zemlje koji su bili u okruženju, uključujući Rim, Napoli
(Napulj) i Ravenu. Jedan od tih okruženih "otoka" koji je ostao pod
bitzantskom kontrolom bila je Perugia (Peruđa), koja je predstavljala
stalno ugrožavanu kopnenu vezu između Ravene i Rima. 578. godine senat
je, u njegovom posljednjem zabilježenom aktu, morao zatražiti pomoć
Tiberiusa II Constantina (vladao 578-582 godine) protiv vojvoda koji su
nadirali prema Rimu i predstavljali prijetnju, Faroalda od Spoleta and
Zotta od Beneventa. Maurice I (vladao 582-602) uveo je novi faktor u
ovom, već kontinuiranom, konfliktu stvarajući alijansu sa Childebertom
II od Austrasie (vladao 575-595). Armije Franačkog kralja zauzimale su
teritoriju Lombardije u 584. 585. 588. i 590. godini. Rim je, pored
toga, bio pogođen katastrofalnom poplavom 589. godine, koju je pratila
kuga 590. godine. Zabilježena je legenda kako je viđen anđeo, u doba dok
je novoizabrani Papa Gregory I (vladao 590-604) prolazio u procesiji
pored Hadrianove grobnice, kako lebdi nad zgradom i vraća svoj mač u
korice kao znak toga da je kuga na izmaku. A i grad je, činilo se,
konačno bio siguran. Ipak, novi kralj Lombardije, Agilulf (vladao
591-616), je radio na tome da osigura mir sa Childebertom, reorganizira
svoje teritorije i nastavi aktivnosti protiv Rima i Napulja do 592.
godine. Sa carem okupiranim ratovima na istočnim granicama i nesposobnim
da osigura Rim od invazije, Gregori I je preuzeo inicijativu i započeo
pregovore o mirovnom ugovoru. Završeni su u jesen 598. godine, i kasnije
priznati samo od Maurica. Pozicija Patrijarha Rima je još više učvršćena
pod uzrupatorom Phocasom (vladao 602-610). Phocas je priznao prvenstvo
rimskom Patrijarhu nad Patrijarhom Konstantinopola, i čak dekretom
proglasio Papu Bonifaca III (607.) "Vođom svih crkava".
