-SVJETSKI
OKEANI-
Danas
je opšte prihvačeno da Zemlja ima 5 okeana,prem da je Južni okean službeno
priznat tek 2000 god.Tri odavno
priznata okeana,Atkanski,Tihi iIndiski,pružaju se na sjever od Južnog okeana
odvajajuči glavne kopnene mase svijeta.Peti najmanji okean Artktički
pokrina sjeverno polarno područije,Oko rubova tih okeana manja su područija
zvana mora zatoni zaljevi. Neka mora kao što su Sargaško tek su nejasno određena
ali druga kao što je Sredozemno ili Karibsko more gotovo su posve okružena
kopnom ili lukovima ostrva.
-ARKTIČKI
OKEAN-
Pruža
se od Sjevernog pola do sjeverne obale Evrope Sjeverne Amerike i Rusije.Arktički
je okean najmanji od svih okeana a i najmanje su ga proučavali dijelom zato
što mu je odprilike 1/3 površine stalno pokrivena ledom.Taj okean obuhvata
središnje područije oko Sjevernog pola i nekoliko rubnih mora.O novembra
do februara največi je dio Arktika u
neprestanom mraku a od maja do avgusta vlada neprestani dan.Dno Arktičkog
okeana ima dva izrazita dijela:prostrano ulegnuće (Arktički bazen) u
središtu,a prosječnom dubinom od oko 4000 metara i područijem
kontinentalnog šelfa oko rubova.Središnje je ulegnuće dugim podvodnim
hrptom,Lomansovim hrptom podjeljena na dva velika podbazena.Zovu se Ameraziskim
i Euroaziski bazen.Područije kontinentalnog šalfa mnogo je širi na
Euroaziskom nego na Ameraziskoj strani.Na područiju šelfa leže mnoga
ostrva i arhipelazi.U večini preostalih dijelova morski se led javlja zimi
a ljeti se povlači.Stalna ledena kapa sastoji se od ledenih svežnjeva
komada morskog leda koji se gomilaju u grebene a mogu biti deblji od 10
metara.Vjetar i struje održavaju ledene svežnjeve u stalnom pokretu,a ponekad
uzrokuju stvaranje pukotina i otvorenih jezaraca.Ima dokaza da se 1960-ih godina
Arktička ledena kapa možda do 40% smanjila i mjestimično se smanjuje.
Samo po sebi njezino topljenje nebi uticalo na morske razine ali bi okean lišilo
pokrivača koji odbija sunčeve zrake a posljedica toga bile bi da voda
upija i zadržava više sunčeve topline.Toplija bi voda ubrzala
otapljanje.Osim morskog leda Arktički okean sadrži hiljade ledenih bregova
i večih tijela zvani ledena ostrva koji su se odlomili od ledenjaka i
lednih šelfova u glavnom oko
Grelanda i Kanadskog Arktika.Glavni priliv vode u Arktički okean iz
Atlanskog okeana adrugi priliv ulazi iz Tihog okeana kroz plitki Beringov prolaz.
-BIJELO
MORE-
Voda
Bijelog mora gotovo je posve opkoljena kopnom a duboka je prosječno 60
metara.Dno koje se sastoji od kontinentalnog šelfa razbijeno je raznim koritima
i grebenima.Bijelo je more Barensovim spojeno uskim prolazom poznatim kao GORLO
a Baltičkim kanalom i jezerom Onega na jugozapadu.Tim se morem može
ploviti preko cijele godine a zimi uz pomoč ledolomaca.Nalazi se na ključnom
putu koji spaja gospodarski djelatne dijelove sjeverozapadne Rusije sa ostatkom
svijeta.
-BAFFINOV
ZALJEV-
Ostrvo
Elesmere i dijelovima Kanadskog arhipelaga odvojen od Arktičkog bazena
zaljev Baffin je duboko Arktičko more.Od avgusta do oktobra uglavnom je
slobodan od morskog leda ali zimi se stvori ledeni pokrov što ga prevladavajući
vjetrovi pokreću na jugoistok.Veliki dio godine zaljevom se nemože ploviti
zbog spoja Arktičkih ledenih svežnjeva što ulazi kroz uske sjeverne
prolaze ledenih bregova odlomljenih od lednjaka na sjeverozapadnom Grenlandu.Važna
obilježja čini polinija sjeverne vode područija otvorene vode gdje bi
se očekivalo debeli ledeni pokrivač a njezina je nazočnost možda
povezana sa učinkom zagrijavanja što ga proizvodi struja zapadnog
Grenlanda koja u zaljev ulazi sa juga.
-ATLANSKI
OKEAN
Atlanski
okean drugi je po veličini okean na svijetu a ima nmekoliko morskih pritoka.
Duž dana, od sjevera na jug, pruža mu se golemi planinski lanac, koji prekriva
gotovo trećinu Atlantika. Poznat kao Srednjoatlanski hrbat, počeo se
oblikovati prije odprilike 180 milijona godina, a za mezozojske ere, morsko dno
koje se širilo na obje njegove strane otvorilo je Atlantik odvojivši obje
Amerike od Evrope i Afrike. Izsastava hrpta i njegovih strana diže se nekoliko
ostrva a među njimas su Island, Azori, i ostrvo Ascension. NA svakoj strani
Sjevernoatlanskog Hrpta leže bazeni koji su u nekim područjima glatki ali
su razbijeni u drugima. T Atlanskim bazenima nalazi se nekoliko velikih vulkana
pojedinačno ili u nizovima koji se dižu i oblikuju morska brda ili
mjestimično ostrva. Površinske vode Atlanskog okeana kreću se u dva
velika okretaja jedan u sjevernom Atlantiku u smjeru kretanja kazaljke na satu
a drugi južno suprotno od kretanj kazaljke na satu. Prema tome tu je i
izrazito kolanje duboke vode koja takva dolazi sa polova
pada na dno pa se u dubini polako kreće prema ekvatoru. Duž dana,
od sjevera na jug, pruža mu se golemi planinski lanac, koji prekriva gotovo trećinu
Atlantika. Poznat kao Srednjoatlanski hrbat, počeo se oblikovati prije
odprilike 180 milijona godina, a za mezozojske ere, morsko dno koje se širilo
na obje njegove strane otvorilo je Atlantik odvojivši obje Amerike od Evrope i
Afrike. Izsastava hrpta i njegovih strana diže se nekoliko ostrva a među
njimas su Island, Azori, i ostrvo Ascension. NA svakoj strani Sjevernoatlanskog
Hrpta leže bazeni koji su u nekim područjima glatki ali su razbijeni u
drugima. T Atlanskim bazenima nalazi se nekoliko velikih vulkana pojedinačno
ili u nizovima koji se dižu i oblikuju morska brda ili mjestimično ostrva.
Površinske vode Atlanskog okeana kreću se u dva velika okretaja jedan u
sjevernom Atlantiku u smjeru kretanja kazaljke na satu
a dbjrugi južno suprotno od kretanj kazaljke na satzu.
-SARGAŠKO
MORE
Sargaško
more je veliko područje sjevernog Atlantika koje kruži u smjeru kazaljke
na satu a stvorile su ga tri struje oko njegovih rubova: na istoku kanarska
struja, koja se kreće na jug, južna struja sjevernoekvatorska struja koja
se kreće prema zapadu i golfska struja Veliki dio godine zaljevom se nemože
ploviti zbog spoja Arktičkih ledenih svežnjeva što ulazi kroz uske
sjeverne prolaze ledenih bregova odlomljenih od lednjaka na sjeverozapadnom
Grenlandu.Važna obilježja čini polinija sjeverne vode područija
otvorene vode gdje bi se očekivalo debeli ledeni pokrivač a njezina je
nazočnost možda povezana sa učinkom zagrijavanja Dno koje se sastoji
od kontinentalnog šelfa razbijeno je raznim koritima i grebenima.Bijelo je more
Barensovim spojeno uskim prolazom poznatim kao GORLO a Baltičkim kanalom i
jezerom Onega na jugozapadu.
-CRNO
MORE
Crno
more, vodena površina gotovo posve okružena kopnom, uglavnom zauzima duboki,
široki podmorski bazen, koji odvaja Evropu od Azije. Na zapadu se povezuje sa
Sredozemnim morem pomoću dvama uskim kanalima, Bosforom i Dardanellima i
Mramornim morem između njih. Na sjeveroistoku je izdvojeno, kopnom okruženo
Azovsko more.
Od
svjetskih mora, okeana i zaljeva imamo još: Barensovo more, Karsko more,
Laptevsko more, Istočnosibirsko
more, Čukotsko
more, Beaufortovo more, Grenlandsko more, Hudsonov zaljev, zaljev St. Lawrence,
zaljev Fandy, Sargasko more, Meksicki zaljev, Karipsko more, Norvesko More,
Sjeverno more, Biskajski zaljev, Balticko more, Sredozemno more, Crveno more,
Perziski zaljev, Arapsko more, Mozambicki kanal, Bengalski zaljev,Beringovo
more, Aljaski zaljev, Kalifornijski zaljev, Ohotsko more, Japansko more, Zuto
more, Istocnokinesko more, Juznokinesko more, Sulusko more, Bandsko more,
Tasmanovo more, Koralno more, Weddellovo more, Rossovo more, more Scotias, Tihi
okean, Indijski okean, Juzni okean...