Nastanak religije

Postoje različita gledišta o postanku religije:

•  Neki smatraju da je religija božanskog porijekla i da je kao takva urođena ljudima;

•      Drugi, opet smatraju da se religija stvara iz straha i neznanja;

•      Postoje i oni koji smatraju da se religija pojavila kao posljedica postojanja obmana i prevara ljudi od strane sveštenika;

•      Veoma su snažna i gledišta da je religija društvena i istorijska pojava. Smatra se da se pojavila na srednjem stepenu divljaštva u kojem je čovjek već razvio mozak i svijest kako bi u svojoj glavi mogao stvarati određene predstave. Na tako niskom stepenu razvitka proizvodnih snaga, njegova moć pred prirodom je bila veoma mala; zakoni prirode su njime vladali kao neka slijepa, neumitna sila; njegov život je bio pun neizvijesnosti a njegova praktična djelatnost nesposobna za bitnu izmjenu njegovog položaja. Prirodne pojave kao što su: vjetar i kiša, grom, poplava i suša, život i smrt,itd.bili su za njega velika nepoznanica. Uzroke takvih pojava on nije mogao objasniti. Prirodnim silama počeo je davati svojstva nadprirodnih vjerujući da one upravljaju njegovim životom. Tako će se isticati da se religija pojavila upravo u momentu razvoja elemenata ljudske svijesti koja je zapravo bila nejasna predodžba o njegovoj vanjskoj prirodi. Dakle, nizak nivo proizvodnih snaga i nerazvijena ekonomska struktura društva uslovljavali su ljudsku nemoć prema prirodi i samom sebi i doveli su do pravih fantastičnih predrasuda kod ljudi. To je, smatra se, pravi uzrok religije kao oblika društvene svijesti, krive predstave i slike o prirodi, čovjeku, društvu i uopšte svijetu u kojem čovjek živi. Prelaskom društva iz prvobitne zajednice u robovlasništvo i robovlasnički način proizvodnje, priključili su se prirodnim izvorima nastanka religije i društveni uzroci. Tako se pojavilo privatno vlasništvo, a time i eksploatacija čovjeka od čovjeka, što je dovelo do rascjepa društva na klase i do pojave države.od tada čovjek nije više samo rob prirode- on postaje i robom i zarobljenikom družtvenih odnosa. Tako pored prirodnih sila nastupaju i društvene sile koje su ljudima isto tako tuđe i u početku isto tako neobjašnjive. Religija postaje opijumom naroda,tj.takvim opijumom čija je idejna ideološka i teorijska svrha fiktivno zadovoljavanje čovjekove potrebe za pomirenjem sa svijetom u kojem je on neslobodno i otuđeno biće.

Pored naznačenih, postoje i druga gledišta o nastanku religije i religioznih predstava. U cjelini, oni ističu ulogu nekoliko faktora:

•       Ističu ulogu psiholoških faktora (čuđenja, snova, priviđenja,usamljenosti, otuđenosti, frustriranosti) u nastanku religije, ali i ulogu religije u psihološkom rasterećenju (npr.ispovijesti) individua;

•       Ističe se uloga biološko-psiholoških faktora u nastanku religije, kao što su teške bolesti, strah od smrti i suočavanje sa smrću koje kod takvih osoba stvaraju psihološku potrebu za osloncem kojeg oni pronalaze u božanskom biću;

•       Ističe se i uloga filozofsko-saznajnih faktora kao što su: razmišljanje o pojavama koje ipak ostaju nespoznatljive; spoznajni izvor religije je trajan jer je spoznajni proces beskonačan zato što se nikada ne može sve apsolutno spoznati. Kad bismo sve saznali, tvrdi Sartr, umrli bismo od dosade;

•      Ističe se i uloga prirodnih faktora tj.njihove moći čovjekovog nespoznavanja tih moći i njegove zavisnosti od njih;

•       Uloga društvenih faktora, tj.onih utemeljenih na eksploataciji, klasnoj podvojenosti i dominaciji koji predstavljaju opijum za narod i sredstvo legitimiranja poredaka;

•       Neki teoretičari ističu i ulogu moralnih faktora, tvrdeći da se ljudi, razočarani u sekularni moral, vraćaju religijskom moralu, odnosno vraćaju se religiji.