Nacizam i fašizam, sličnosti i razlike

Nacizam je blizak fašizmu i često se poredi sa njim, djelimično i zbog vojno-političke alijanse između fašističke Italije (1923-1943.) i nacističke Njemačke prije i tokom Drugog svjetskog rata. Međutim, te dvije ideologije se razlikuju i trebale bi se posmatrati kao srodne, ali sa dovoljno razlika da bi bile posebni faktori. Jedna od najvažnijih razlika između te dvije ideologije je ta da je italijanski fašizam kao osnovu imao državu na prvom mjestu, dok je kod nacista to bio njemački narod, definisan svojom rasnom dimenzijom. Njemačka, germanska rasa je po njihovom ubjeđenju superiorna drugim rasama i kao takva bi se trebala širiti na štetu ostalih!

  • Lijeva ili desna ideologija?

 U nacističkom (NSDAP) partijskom programu iz 1920., dvije se teme ponavljaju češće od ostalih: njemački poraz u Prvom svjetskom ratu i nacionalizam. Socijalizam, koji se nalazi u partijskom imenu, se nikad nije opširnije razmatrao osim u pojedinim ideološkim analizama. Nacistički socijalizam nije bio klasični lijevi socijalizam već ono što moderni nacionalisti nazivaju "nacionalni solidaritet", to jest nacionalno jedinstvo u svrsi postizanja nekog višeg cilja. Hitler je opisao socijalistu kao "nekoga kome je najveći cilj dobro svog naroda". Kad se tome doda nacističko ubjeđenje da su Germani superiorni drugim rasama, lahko je zaključiti da su neke socijalističke ideje o ulozi pojedinca u društu uistinu uzete, ali su korištene za ciljeve koji su sušta suprotnost klasičnom socijalizmu koji zagovara solidarnost među narodima, religijama i rasama. Zbog toga se može sa sigurnošću reći da je nacizam desno orijentisana ideologija, uprkos riječi socijalizam u zvaničnom imenu partije.

Najvažnije tačke u nacističkoj politici 

  • Lebensraum: Njemačka ima pravo da se teritorijalno širi na štetu drugih država.
  • Heim ins Reich: Njemačka ima pravo da uzme sve teritorije sa njemačkim stanovništvom u drugim državama. (Prva tačka u programu)
  • Pravo na njemačko državljanstvo imaju samo etnički nijemci; oduzimanje civilnog prava Jevrejima. (Tačka 4.)
  • Ukidanje parlamentarne demokratije i uvođenje nordijskog principa vladanja.
  • Zaustaviti imigraciju.

Main Kampf

Neprikosnoveni vođa njemačkog nacizma je bio Adolf Hitler, rođen u Austriji - njemački državljanin od 1934. U svojoj knjizi Main Kampf (1925), Hitler je predstavio svijet kao rasnu borbu za prevlast gdje je evropska arijevska rasa superiorna drugim. Knjiga je postala priručnik njemačkim nacistima, a njihovi rasni biolozi su teoriju razvili do svog vrhunca: rasnog čišćenja i sistematskog ubijanja ne-arijevaca (i drugih nepoželjnih grupa) tokom drugog svjetskog rata.

 

Nacizam u drugim državama

Što se više primicao Drugi svjetski rat i njemačke osvajačke težnje, rastao je i nacizam u državama blizu Njemačke, ali i u njezinim suparnicima. Do 1940. gotovo sve evropske države su imale nacističke grupacije, ali i neke van Evrope. Počnimo redom: Od 1936. Francova Španija održava prisne veze sa Hitlerom. Franco osniva špansku fašističku stranku "Falanga", a sebe kruni nazivom "Gaudillo", po uzoru na njemačkog "Führera". U Austriji su nacisti bili aktivni od 1934. godine. Održavali su velike skupove i na sav glas vikali o "Anschlussu",ujedinjenju Njemačke i Austrije. 1938. godine su počinili atentat na austrijskog kancelara Dolphusa. Država je zapala u anarhiju, a Nijemci su je anektirali. Austrijski narod ih je dočekao s radošću. Svi su klicali Hitleru koji je iz Beča otišao 1913. kao beskućnik, a vratio se 1938. kao osvajač. Ipak, to nije sve. U Ujedinjenom Kraljevstvu, zemlji demokratije i starih viktorijanskih običaja, 1938. nacizam je jednostavno cvjetao. Oswald Mosley je bio vođa nacističih sivih košulja u Britaniji. Priređivao je javne marševe i nacističke manifestacije sve do 1941. kada su ga uhapsili zbog opasnosti od njemačkog napada na Veliku Britaniju. U Americi su Fritz Kuhn i njegovi nacistički "stražari" također paradirali.


 

Nacizam danas

Nažalost, nacizam nije umro zajedno sa porazom Hitlera i nacista. Neke od njihovih ideja nastavljaju da žive. Političke grupe koje pokušavaju da ožive taj pokret se zajednički nazivaju neonacističke ili neofašističke grupe. Takve grupe postoje širom svijeta: u Rusiji, Sjedinjenim američkim državama, Austriji, Australiji, Velikoj Britaniji, Njemačkoj, Grčkoj, Srbiji, Hrvatskoj, Skandinavskim zemljama itd.

Ideali ovih grupa variraju, ali skoro sve imaju neke zajedničke tačke: veličanje Hitlera i nacista, umanjivanje ili potpuno nijekanje Holokausta, borba protiv multikulturalizma, nacionalizam, netolerancija prema određenim grupama (Jevrejima, muslimanima, ne-bijelcima, homoseksualcima).

Neki analitičari upozoravaju da neonacizam sve više i više postaje prihvaćen kao mainstream politički pravac, i da putem interneta nacisti nekontrolisano šire svoju propagandu.

Evropom se u posljednje vrijeme širi talas ekstremno-desnih i populističkih partija koje se zajednički nazivaju Euronacionalizmom. Ove su partije društveno prihvaćene i učestvuju u političkom životu, ali se smatra da imaju bliske veze sa neonacističkim grupacijama.