ISTORIJA
Kolumbo je 1492.godine doplovio do Amerike i tako započeo evropsku kolonizaciju. Na području tadašnjeg SAD živjelo je tada oko 1.5 miliona Indijanaca. Do prve polovine 18.vijeka osnovano je 13 kolonija na Istočnoj obali. Broj stanovnika do 1775. iznosi već oko 2.5 miliona.
Sukobljavanje francuskih i britanskih interesa dovelo je do niza ratova koji kulminiraju Sedmogodišnjim ratom(1756-1773) koji završava pobjedom Velike Britanije. Neugrožene od Francuza i Inijanaca,kolonije postaju sve manje zavisne o matično zemlji,a 1775. počinje Američki rat za nezvisnost. 4.jula 1776. Kongres je objavio Deklaraciju nezavisnosti. Amerikanci pod zapovjedništvom Georgea Wahingtona 1781. konačno pobjeđuju britansku vojsku . Trinaest kolonija proglasilo se Sjedinjenim Američkim Državama. 1787. usvojen je Ustav,a G.Washington je izbran za predsjednika(1789-97).
Za vrijeme predjednika Thomasa Jeffersona(1801-1809), SAD je značajno povećao teritoriju kupovinom Lousiane od Francuza.Pomorsko suparništvo sa V.Britanijom kulminiralo je ratom(1812-14). Florida je kupljena od Španaca,a aneksija Teksasa(1845), izazvala je rat sa Meksikom(1845-1848) nakon čega SAD povećava teritoriju New Mexicom i Kalifornijom,proširivši se do Tihog okeana.
Razlike između industrijskog Sjevera i i poljoprivrednog Juga sve više jačaju, a kulminiraju izborom Abrahama Lincolna,protivnika ropstva,za predsjednika 1860.Južne države se otcjepljuju i osnivaju Konfederaciju te počinje Američki Građanski Rat (1861-1865).Ropstvo je ukinuto 1863.,a rat završava pobjedom Sjevera ujedinjenog u Uniju.
1867. SAD kupuje Aljasku od Rusije za 7.2 miliona dolara(ova prodaja je poznata kao najjeftinija prodaja neke teritorije).U tri decenije nakon Građanskog rata SAD postaje prva industrijska sila svijeta. Nakon rata protiv Španije 1898.,anektovala je Havaje Puerto Rico,Filipine i učvrstila se na Kubi. Predsjednik Theodor Roosevelt interveniše u cijelom nizu država Latinske Amerike.Otvaranjem Panamskog kanala 1914. SAD postaje istaknuta svjetska sila sa stanovništvom koje je,velikim useljavanjem,poraslo na 92 miliona.
U 1.svjetskom ratu,SAD je isprva neutralan,ali 1917. ulazi u rat te doprinosi pobjedi Antanate.Za vrijeme predsjednika Woodrowa Wilsona (1913-1921) SAD ima odlučnu ulogu na mirovnoj konfernciji u Versaillesu.1929.izbija Velika Depresija (1929-1939) koju ublažava presjesnik Franklin Delano Roosevelt(1933-1945) politikom New Deala. Sa zemljma Latinske Amerike uspostavljeni su dobri odnosi,evakuisane su Nikaragva i Kuba ,a Filipinima je priznata nezavisnost.
SAD je u 2.svetskom ratu isprva neutralan, ali nakon napada imperijalnog Japana 1941. ulazi u rat protiv sila Osovine u Evropi i na Pacifiku. Baca atomsku bombu na Japan i prisiljava ga na kapitulaciju.
Bitan je faktor stvaranja NATO-a (1949). Zaoštravaju se odnosi sa SSSR-om (Hladni rat). SAD pomaže Južnu Koreju u Korejskom ratu (1950-53). Kubanska kriza izbija 1962. U julu 1969. američki astronauti spištaju se na Mjesec. U šezdesetima i sedamdesetima dolazi do američke vojne intervencije u Vijetnamu i u Dominikansko Republici.
Od 1994. SAD se angažuje u rješavanju sukoba na prostoru bivše Jugoslavije; potkraj 1995. posreduje u zaključenju Daytonskog sporazuma. Nakon raspada SSSR-a SAD postaje jedina svjetska velesila.
Godine 1992. vojno interveniše protiv Iraka (Zavljevski rat) nakon iračke okupacije Kuvajta. Godine 1999. predvodi NATO-ve napade na SR Jugoslaviju radi rješenja Kosovske krize. George Walker Bush izabran je za predsjednika 2001. i 2004. Nakon terorističkog napada Al Qaide 11.septembra 2001., SAD vojno inreveniše u Afgnistanu.
2001. SAD i saveznici pokreću tzv. Rat protiv terorizma pod imenom Opreacija trajna sloboda . 2003. kreće operacija iračka sloboda - invazija na Irak. Saveznici okupiraju Irak, ali bivaju uvučeni u mukotrpan gerilski rat sa iračkim gerilcima.
Danas se SAD sastoje od 50 država koje imaju lokalnu autonomiju uskladu sa federalnim ustavom.
|
|
|
|
|
|