JEZIK

 

 

Španski jezik ili kastiljanski jezik español, castellano
Govori se u:	Španiji, Meksiku, većem delu Centralne Amerike, u većini zemalja Južne Amerike - govori ga više od 50% stanovništva ovog kontinenta, govori ga većinski deo stanovništva Kariba. Ovim jezikom govori veliki broj Andoraca, stanovnika Ekvatorijalne Gvineje i Belizea. U Sjedinjenim američkim državama Španski je maternji za 37. miliona stanovnika (12% ukupnog broja stanovnika).
Ukupno ljudi koji govore španski:	oko 420. miliona
Jezička grupa: Klasifikacija:	indoevropska    italski   romanski    Španski
Status jezika
Zvanični jezik u:	Ujedinjenim Nacijama, Evropskoj uniji i u sledećim državama: Argentina, Bolivija, Venecuela, Gvatemala, Dominikanska republika, Ekvador, Ekvatorijalna Gvineja, Kolumbija, Kosta Rika, Kuba, Meksiko, Nikaragva, Panama, Paragvaj, Peru, Portoriko, Salvador, Urugvaj, Honduras, Čile i Španija.
Regulisan od:	Asociación de Academias de la Lengua Española   Asocijacija akademija španskog jezika (Španska kraljevska akademija i 21. akademija nacija koje govore španski jezik.)
Kodovi i šifre španskog jezika
ISO 639-1	es
ISO 639-2	spa
SIL	SPA

Španski ili kastiljanski je iberijski romanski jezik, i četvrti je po broju govornika u svetu. Španski je maternji jezik 352.000.000 ljudi, a govori ga i razume ukupno 417.000.000 ljudi (Prema procenama iz 1999. godine). Osim Španije, govori se i u Hispanoamerici. Prema poslednjim istraživanjima ovaj jezik ima najveću stopu porasta broja govornika i smatra se da će u dogledno vreme prestići i engleski jezik.

Španski ili kastiljanski?

U osnovi, kastiljanski i španski su sinonimi. Sinonim kastiljanski se veže za regiju u kojoj je nastao jezik, tj. Kastilju i stariji je od sinonima španski. Sinonim španski se primjenjuje od XVI vijeka, naročito kada Španija postaje kolonijalna zemlja, počev od dolaska na presto Karla V Habsburškog.

U Španiji sinonim španski se koristi za razlikovanje od stranih jezika, dok se koristi kastiljanski za razlikovanje od ostalih jezika koji se govore na prostoru današnje države Španije.

Neki od autora koji se bave jezikom i lingvistikom smatraju da bi svi Španci trebali da koriste ime španski jezik, dok bi se kastiljanski odnosio samo na dijalekt koji se govori u Kastilji. Ti autori koriste kao primjer za svoj argument, da se u Njemačkoj govori njemački, u Francuskoj francuski, itd.

Drugi suprotno tome tvrde, da iako je kastiljanski bio pod uticajem, tokom svog razvoja, ostalih jezika koji su se govorili (i danas se govore) na pirinejskom poluostrvu (baskijskog na primjer), da je mnogo korektnija denominacija kastiljanski, pošto je jezik nastao u Kastilji te se poslije proširio na ostale dijelove teritorije današnje Španije. Tome je umnogome pomogla nadmoćnost Kraljevine Kastilje nad ostalim tadašnjim kraljevinama, koje su se razvijale u Španiji. Ovi autori koriste kao primjer Ujedinjeno Kraljevstvo i druge zemlje u kojima je engleski jezik službeni jezik, a ne veže se za ime nacije.

 

Istorija jezika

Španski jezik je nastao u jugozapadnoj Evropi, na pirinejskom poluostrvu, tada poznatom kao Iberija. Razvio se iz vulgarnog latinskog, uz uticaje baskijskog na serveru i arapskog na krajnjem jugu Pirinejskog poluostrva.

 

Poreklo jezika

Krajem VI veka p.n.e., Iberi, koji su bili prvi stanovnici regiona, počeli su da se mešaju sa Keltima, nomadskim i ratničkim plemenima koji se naseljavaju na područje današnje Galicije u VII veku p.n.e. Te dve grupe formiraju jedan narod, nazvan Keltiberi i razvijaju jezik koji je jedna vrsta keltskog, ali ipak razdvojenog, zavisno od plemena i područja gde se govori. Tako da se do dolaska Rimljana, koji započinju osvajanje Pirinejskog poluostrva 218. pne., još uvek ne može govoriti o jednoj lingvističkoj formi.

Pod rimskom vlašću poluostrvo dobija ime Hispanija. Stanovnici dolaze u kontakt sa rimskim trgovcima, vojnicima i državnim službenicima i na taj način uče latinski. Kako klasični latinski, jezik obrazovanih, u celom rimskom carstvu počinje da se meša sa jezikom starosedelaca; u ovom slučaju, Kelta i Ibera, pri čemu nastaje novi jezik nazvan vulgarni latinski koji koristi osnovni model klasičnog latinskog, ali se i dalje poprilično služi rečima iz jezika autohtonog stanovništva.

 

Arapski uticaj

Latinski ostaje jezik uprave i kulture i nakon upada Vizigota u V veku, plemena s istoka današnje Nemačke, pa sve do 711. godine kada Arapi sa severa Afrike - Mavri (šp. Moros) osvajaju skoro celo poluostrvo, osim dela Galicije. Tako arapski jezik, tj. mozarapski dijalekt i kultura počinju da se koriste u islamskoj Hispaniji - Al-Andaluz, dok na hrišćanskom severu vulgarni latinski ostaje i dalje narodni jezik, kojeg Arapi nazivaju „lisan al ayam“, što u prevodu znači strani jezik. Arapski je nakon latinskog imao najveći uticaj na razvoj španskog jezika. Procenjuje se da u modernom španskom oko 4.000 reči potiče iz arapskog jezika.

Godine 1492. godine hrišćanska kraljevstva sa severa, preuzimaju potpunu vojnu i političku kontrolu nad celim područjem poluostrva, zauzimanjem poslednjeg grada u arapskom posedu - Granade. Nakon toga dolazi do naseljavanja hrišćanskog stanovništva pa se tako i vulgarni latinski vraća kao dominantni jezik.

 

Standardizacija jezika

Prva etapa stardardizovanog španskog jezika baziranog na kastiljanskom dijalektu počinje 1200 god. kada kralj Kastilje i Leona Alfonso X Mudri, poznat i kao kralj erudit (lat. učenjak), daje zadatak jezikoslovcima sa svog dvora da prevedu Bibliju te djela iz astronomije, povijesti i prava.

Drugi značajniji trenutak u razvoju jezika koji se pretvara u književni, desio se 1492. godine koja je označila špansku istoriju, kako Kolumbovim otkrićem Amerike i preuzimanjem Granade, tako i izdavanjem prve gramatike kastiljanskog jezika čiji je autor bio Elio Antonio de Nebriha (šp. Elio Antonio de Nebrija), humanista sa univerziteta u Salamanki koji je, takođe i autor kastiljansko-latinskog rečnika sadržanog u dva sveza, nazvanog Vokabularijum (šp. Vocabularium).