PRIRODNE ODLIKE

PRIRODNE ODLIKE

a) Reljef

Za reljef Francuske karakterističan je raspored planina i zavala, koje se među njima nalaze. Iako Pariška zavala ima ekscentričan položaj, ona je gotovo sa svim ostalim regijama Francuske u neposrednoj prirodnoj vezi. Građena je od tercijarnih naslaga, pod kojima se nalaze starije kredne i jurske naslage. Pariška je zavala na periferiji okružena ostacima starih francuskih planina, armoričkih na zapadu, Ardena na sjeveroistoku, Vogeza na istoku i Centralnog masiva na jugu. Sve te planine dijelovi su armoričkih planina, koje su se hercinskim nabiranjem ispele u paleozoiku (karbon), pa je kasnije vanjskim silama bilo sniženo i poravnjeno. Za vrijeme alpskog nabiranja bila je ta stara hercinska masa razlomljena, pa su od nje nastale niske planine i zavale. Vrlo pošumljeni Ardeni (oko 500 m) na sjeveru, koji u svojim naslagama imaju velika ležišta kamenog uglja, i šumoviti, ali mnogo viši Vogezi (Ballon de Guebwiller 1423 m) samo su uski granični krajevi. Istočno od Vogeza nalazi se tektonski zavisan Rajnski jarak (Alsace). Ogranak armoričkih planina na zapadu obuhvata Bretanju i poluostrvo Cotentin. Tu su planine poravnjene i stvaraju talasastu 300-400 m visoku zaravan sa vrlo razvijenom obalom zbog spuštawa riječnih dolina i uvala ispod nivoa mora. Mjestimično je obala strma i stjenovita; ostrva i grebeni pred obalom nastali su abrazijom zbog vrlo jakog talasanja mora. Centralni masiv sa najvišim vrhom Puy de Sancy (1886 m) uzdiže se blago sa sjevera i zapada, dok je na istoku i jugoistoku uspon vrlo strm. Građen je od arhajskih i paleozojskih škriljaca i eruptivnog kamenja. U jugoistočnom graničnom dijelu Francuske nalaze se Alpe s najvišim vrhom Mont Blanc (4810 m). Građene su od arhajskog i paleozojskog starog kamenja, koje pokrivaju mezozojske naslage. Od stare jezgre prekrivene mezozojskim naslagama građeni su takođe u jugozapadnom graničnom dijelu i Pirineji s najvišim vrhom Pico de Aneto (3404 m). Od mezozojskih naslaga građene su planine Jura s najvišim vrhom Crete de la Neige (1723 m). Alpe, Pirineji i Jura nastali su u mlađe geološko doba s najintenzivnijim nabiranjem u srednjem tercijaru. Između Centralnog masiva i Pirineja nalazi se Akvitanska zavala, a između Alpa i Centralnog Masiva Ronsko-sonska udolina, koja se prema jugu pruža do Sredozemnog mora.

b) Klima

Zbog toga, što je Francuska otvorena prema Atlantskom okeanu i pod uticajem je okeanskih zapadnih vjetrova, koji prodiru duboko u unutrašnjost; u klimi Francuske nema velikih suprotnosti. Uticaj Atlantskog okeana dolazi najjače do izražaja u Bretanji. Roscoff na sjevernoj obali Bretanje i ima blažu zimu (u februaru 7,1 S) nego Parpignan u Lionskom zalivu (januar 6,7 S), ali su ljeta hladna (avgust 16,7 S). Prema istoku su razlike veće. Zimi se temperatura snižava od zapada prema istoku (Brest 7 S, Strasbourg 1 S). U Alpama je januarska temperatura ispod 0 S. Qeti su najtopliji južni i jugoistočni krajevi (Lion 21,2 S, Cote d'Azur 23 S). Ljeti su najhladniji krajevi na atlantskoj obali (Brest 17 C, Cherbourg 16 C). Najveću amplitudnu temperaturu (20 S) imaju krajevi u visokim dijelovima Alpa. Francuska ima velike količine padavina preko cijele godine, a naročito jeseni i zime. Samo u središnjem i istočnom dijelu javljaju se kontinentalne ljetne kiše. Godišnja količina padavina iznosi gotovo u svim krajevima Francuske više od 700 mm. Najviše padavina primaju obronci visokih planina okrenuti prema Atlantskom okeanu. Niže planine primaju prosječno oko 1000 mm, a niski dijelovi Pariške zavale i Lionskog zaliva 500-700 mm. Obala Atlantskog okeana i kanala ima 180-200 kišnih dana u godini; taj broj prema istoku opada na 130-160. Obala Sredozemnog mora ima samo 80-100 kišnih dana. Najviše snježnih dana u godini imaju istočni dijelovi Francuske. Samo uzak obalni rub Sredozemnog mora ima suva i vruća ljeta i vlažne ali blage zime.

c) Vode

Rijeke Rajna (Rajna), Sena (Seine), Loar (Loire), Garona (Garonne), Rona (Rhone) odvodnjavaju gotovo 4/5 površine Francuske. Od njih samo Rona utiče u Sredozemno more. Kod većine francuskih rijeka dominira kišni režim s malim kolebanjima vodostaja. Na vodostaj Loare, Garone i Rone utiče otapanje snijega na planinama u proljeće, a ljeti otapanje leda na Alpama i Pirinejima.

· Rajna je duga 1320 km, porječje 224 550 km2. Nastaje u Švajcarskoj spajanjem Prednje i Stražnje Rajne, utiče brojnim rukavcima u Sjeverno more. Najprometnija je evropska rijeka jer protiče kroz gusto naseljena i ekonomski razvijena područja Zapadne Evrope. Uzvodni saobraćaj veći je od nizvodnog zbog dopremawa žeqezne rude, uglja i nafte. Najveće luke: Duisburg-Ruhrort, Mannheim, Ludnjigshafen, Strasbourg, Basel; morsko-riječna luka Roterdam (Rotterdam). Rijeke Rona, Marna I Dunav spojene su kanalima sa Rajnom. U Strazburgu je sjedište Međunarodne komisije za plovidbu Rajnom.

· Sena najprometnija rijeka Francuske duga 776 km (plovna 573 km). Izvire na ravnici Langres, utiče u kanal La Manš (La Manche). Pritoke Aube, Marne, Oise. Luke: Ronen, Paris.

· Loar rijeka duga 1012 km. Izvire u planini Cevennes. Protiče Središnjim masivom i Pariskom zavalom i kod Saint-Nazairea utiče u Atlantski okean. Nizvodno od Nantesa ušće prošireno. Porječje 22 000 km2. Plovna do Roannea (828 km). Glavne pritoke s desne strane: Arroux, Sarthe s Loirom i Mayenneom; s lijeve: Allier, Cher, Indre, Vienne i Sevre Nantaise.

· Garona, rijeka na jugozapadu Francuske, izvire u španskim Pirinejima, s Dordognom stvara ljevkasto ušće Gironde. Duga je oko 650 km, a plovna 460 km.

· Rona duga 812 km, porječje 99 000 km2. Izvire iz Ronskog lednjaka u masivu Sankt Gotthard, protiče Ženevskim jezerom i ulijeva se u Lionski zaliv Sredozemnog mora; Kanalima je povezan s Rajnom, Senom i Lorom. Glavna luka riječnog saobraćaja Lion. Veliki hidro energetski sistem.