Lenjin je 17. IV, dan nakon dolaska u zemlju, pred vodećim partijskim službenicima pročitao referat poznat pod nazivom «Aprilske teze». Osnovne teme tog slavnog političkog programa su sljedeće: odbijanje podrške privremenoj vladi, traženje da Rusija izađe iz rata, projekt vlasti sovjeta i uništenja parlamentarizma, ukinuće vojske i policije, obnova Internacionale, promjena naziva Socijaldemokratske partije u komunističku, konfiskacija zemlje veleposjednika. Osim vidno utopijskih dijelova, taj program je u glavnini pogodio želju većine naroda- posebno u dvije tačke: izlazak iz rata i podjela zemlje. Većina menjševika (a i boljševika) se protivila većini teza koje je intepretirala kao Lenjinov radikalizam, voluntarizam i avanturizam. Međutim, u julu je Lenjin povukao poziv za sovjetskom vlašću: u sovjetima su menjševici i eseri imali premoć, pa bi vlast sovjeta bila, esencijalno, neboljševička. Kasnije su komunisti tvrdili da su u sovjetima imali «dubinsku većinu»- što je, orvelovskim jezikom, priznanje da su bili u manjini. U julu dolazi, pod krinkom demonstracija, do prvog neuspjelog boljševičkog puča. Pod prijetnjom hapšenja, Lenjin bježi iz Petrograda i skriva se na selu, emigrira u Finsku, vodi Partiju iz ilegale i piše jedan od svojih najpoznatijih tekstova: «Država i revolucija», utopijski anarhoidni spis u kojem ocrtava državu budućnosti kojom neposredno upravljaju mase i naoružani narod- u snažnoj suprotnosti sa svim što je napisao o toj temi i prije i poslije (sam je Lenjin ubrzo odbacio «Državu i revoluciju» kao posebno anarho-sindikalističko zastranjenje). Vlada liberala Aleksandra Kerenskoga, nesposobna da donese odluku o izlasku iz rata i izložena pritiscima lijevih i desnih, carističkih radikala, tonula je u haos zajedno s cijelom zemljom, čemu je doprinio i neuspeli puč carističkog generala Kornjilova. U uktobru 1917, Lenjin je procijenio da je dozrelo vrijeme za odlučujući udar: boljševici su imali većinu u sovjetima (posebno u najvažnijem, Petrogradskom), njihov uticaj u mornarici i vojsci je rastao tako da su imali efektivnu kontrolu nad značajnim dijelom oružane sile; nasuprot tome, liberalna, menjševička i eserska opcija su slabile u vrtlogu dezorijenacije i neodlučnosti. Pod Lenjinovim vodstvom boljševici 25. oktobra po starom, julijanskom kalendaru (7. novembra po novom, gregorijanskom) izvode puč u Petrogradu i preuzimaju vlast uz minimalne žrtve. Nešto snažniji otpor nije spriječio da i Moskva dođe pod komunističku kontrolu 15. novembra. Relativno lak način preuzimanja vlasti kao da je potvrdio Lenjinova predviđanja o tom kako se «vlast kotrlja ulicama, samo je treba uzeti». Drugi sveruski kongres sovjeta sazvan je 8. oktobra 1917. Boljševici, koji su upravljali radom kongresa i određivali njegov tok, ustanovili su Vijeće narodnih komesara kao vrhovno državno tijelo, a Lenjin je imanovan za predsjednika Vijeća - postavši tako poglavar nove države u nastajanju. Prvi Lenjinovi potezi bili su predlozi o tromjesečnom primirju s Njemačkom i ukidanju privatnog vlasništva nad zemljom. Oba su usvojena, i boljševici su počeli nacionalizaciju i pregovore s carskom Njemačkom. Međutim, raspad ruske vojske, prodor Nijemaca, i okupljanje protivkomunističkih snaga uvukli su ih u vrtlog građanskog rata koji su, nemalim dijelom, i sami izazvali uzurpacijom vlasti. Lenjin je naumio da sklopi mir s Nijemcima pod svaku cijenu: trebao mu je manevarski prostor kako bi konsolidovao boljševičku vlast, dok su nacionalni i internacionalno-revolucionarni interesi morali da budu, privremeno, stavljeni u drugi plan. Tome se žestoko protivila većina u komunističkom vođstvu (Buharin, Trocki, Zinovjev,..), koji su u tome vidjeli kako izdaju ruskih nacionalnih, tako i međunarodnih proleterskih interesa. Ipak, niz vojnih poraza je pokazao da je Lenjin bio u pravu: sovjetski je vođa na kraju uspeo da slomi otpor većine u partiji i prisili ih na, za Ruse, ponižavajući mir u Brest-Litovsku 3. marta 1918, po kojem je Njemačkoj ustupljena kontrola nad Finskom, Poljskom, Ukrajinom, i baltičkim zemljama-Letonijom, Litvanijom i Estonijom. Njemačka vojna sila je stala, a Lenjin se usredsredio na učvršćenje boljševičke vlasti u Rusiji. Sam Brest-Litovski sporazum je postao bezvrijedan nakon poraza carske Njemačke u 1. svjetskom ratu, u novembru 1918.
U samoj zemlji se sukob zahuktavao. Lenjin je već u novembru 1917. sazvao izbore za Zakonodavnu skuštinu na kojima su boljševici dobili tek 25% glasova. To su bili u dotadašnjoj ruskoj istoriji jedini neposredni, opšti i regularni izbori, i to u trenutku kada su boljševici bili na vrhuncu popularnosti koja još nije bila totalitaristički kontrolisana. Ipak, budući da ta slika stvarnosti, a pogotovo posljedice koje bi morale slijediti da se poštovala demokratska praksa, nisu odgovarali komunistima, naoružani mornari u boljševičkoj službi su rastjerali skupštinu i tako okončali rusku parlamentarnu demokratiju. To je savršeno odgovaralo Lenjinovim idejama, formulisanim bar deceniju ranije, o tome kako partija bolje od naroda zna što su «pravi» narodni interesi-nezavisno od toga kakav je stav naroda, i sviđalo mu se to ili ne. Ipak, to ne znači da su boljševici imali politički artikulisanu većinu protiv sebe. Političke analize pokazuju da su, vjerovatno, tokom 1917. i u sljedećim godinama, imali podršku aktivne i politički agresivne, relativno brojne manjine, pa su tu podršku maksimalno iskoristili u slamanju otpora atomizovanih protivnika na celom spektru, od carističkih generala do ljevičarskih anarhista i umjerenijih socijalista. Takođe, Lenjinove predstave o naravi vlasti mijenjale su se tokom rata i revolucije: od početne zamisli o savezu seljaštva i radništva, preko prebacivanja težišta na radništvo, obilježenoga aluzijama na podređivanje seljaštva industrijskom radništvu («diktatura proletarijata»), do fokusa na Partiju kao jedinu pouzdanu političku silu nezavisnu i od radnika i od seljaka. I na planu strategije internacionalne revolucionarne borbe praksa je donijela otrježnjenje: prvobitno su glavne nade polagane u izbijanje komunističkih revolucija u zapadnoj Evropi (posebno Njemačkoj), međutim, slom nekoliko pokušaja komunističkih pučeva (Mađarska, Njemačka), i poraz u invaziji na Poljsku, je prisilio boljševike da se skoncentrišu na situaciju u sopstvenoj zemlji. Narav vlasti je bila jasna: u decembru 1917, Lenjin je potpisao dekret o uspostavljanju Čeke («Чрезвичајнаја комиссија» - Vanredna komisija), političke policije izuzetno širokih ovlašćenja koja je postala glavni instrument terora nad stvarnim i zamišljenim protivnicima. U deportacijama u konclogore, strijeljanjima talaca i odmazdama, rekvizicijama i sl. stradali su pripadnici svih slojeva ruskog društva: aristokrate, inteligencija, radništvo, seljaštvo. Po različitim procjenama Čeka je pogubila od 100.000 do 250.000 ljudi.
Građanski se rat razmahao od 1918, i u tom haotičnom sukobu su se izdvojile dvije snage: «Crveni» ili boljševici i «Bijeli», heterogenoga sastava u kojem su dominirali caristički ruski nacionalisti, ali sudjelovali su i socijalistički antiboljševički revolucionari. «Crveni» su bili organizovani u «Crvenu armiju», ideologizovanu komunističku vojsku uspostavljenu u januaru 1918. godine. Razjedinjenost i relativno slaba podrška intervencionista iz redova sila pobjedničke Antante dovele su do poraza «Bijelih» do 1920. Tokom tog razdoblja, kao i neposredno poslije, došlo je do velikih razaranja i žrtava: masovna smrt od gladi, stradanje u bitkama i represalijama, teror i protivteror odnijeli su oko 9 miliona života. Među poznatijim posebnim događajima ističu se pogubljenje cijele ruske carske porodice u julu 1918. (motiv je bila želja boljševika da obezglave «bijele» protivnike - smaknuće dinastije učinilo je borbu za ponovnu uspostavu dinastije besmislenom) i atentat na Lenjina 30. avgusta 1918. Lenjina je gađala Dora Kaplan, pripadnica stranke Socijalista-revolucionara. Atentatorka je smaknuta praktično odmah sledećeg dana unutar zidina Kremlja; Lenjin, pogođen sa dva metka u glavu, se oporavio nakon operacije, ali se smatra da je to ranjavanje ubrzalo njegovo tjelesno propadanje i doprinijelo pojavi paralize.
Nekoliko pojava je snažno obilježilo slom građanskog društva i uspostavljanje sve snažnijeg totalitarnog komunističkog režima: ironijom sudbine, Lenjin, koji je na vlast došao obećavajući mir, izlazak iz rata i prestanak krvarenja, bio je uzrok (ili - najvažniji između više uzroka) daleko većeg prolijevanja krvi i nerazmjerno snažnijih patnji - broj smrti u periodu njegove vlasti višestruko je premašio gubitke carske Rusije u 1. svjetskom ratu; boljševici su uveli tzv. «ratni komunizam», ili nasilni ideologizovani ekonomski sistem koji se svodio na terorističku rekviziciju žita i hrane, organizaciju socijalističke privrede kao potpuno centralizovanog sistema bez tržišta i razmjene dobara - taj «eksperiment» je doveo do velikih gladi (od 3 do 5 miliona mrtvih), nasilja u eksploataciji seljaštva, i kolapsa društva koji bi vjerovatno oduvao i boljševike s vlasti da Lenjin nije uspio u proljeću 1921. da napravi zaokret i uvede tzv. «NEP» ili Novu ekonomsku politiku, koja je dopustila ograničenu razmjenu dobara i dovela do kakvog-takvog oporavka zemlje: predstavljala je i priznanje poraza «socijalističke privrede» koja je u svom radikalnom obliku otjerala u smrt milione ljudi; iz zemlje je pobjeglo i protjerano oko 2 miliona ljudi, od autentičnih protivnika boljševičkoga režima do imaginarnih sumnjivaca; komunisti su okupirali neruske zemlje u kojima su na vlasti bile neboljševičke stranke i snage (Gruziju, Ukrajinu, ..) opravdavajući to potrebama «proleterske revolucije» - iako se njihova vlast u pogledu nacionalnoga pitanja nije, početkom 1920-ih, mogla redukovati na puki produžetak carskog ugnjetavanja, nije sporno da je totalitarni karakter boljševičke vlasti zanemario pravo nacija na samoopredeljenje - u državi u kojoj nije bilo sloboda za pojedince ili političke stranke, iluzorno je bilo govoriti o istinskim nacionalnim slobodama; glavna karakteristika nove države bila je ideološka totalitarna vlast komunističke partije (boljševika) koja se predstavljala kao «diktatura proletarijata» - ali, eksplozija koja je razorila stari poredak stvorila je u mnogim pojedincima, najzad u krugovima umjetničke avangarde, skoro milenaristički zanos koji se nerijetko iskazivao u fantazijama o izgradnji potuno novoga društva i agresivnoj promociji svih oblika kulture koji su imali neodređeno «avangardnu» i «revolucionarnu» auru.
|
|
|
|
|
|