Bosna i Hercegovina u periodu od sredine XIX do pocetka I Svjetskog rata

    U prvom periodu  od 1850. do 1878. god. turska vlast je nastavila provoditi reforme u BiH.SultanMahmud II je tim reformama nastojao da centralizuje vlast.Donesen  je niz zakona kojima se ukida spahijski sistem,svim građanima u Otomanskom carstvu garantuju se vjerska sloboda i politicka ravnopravnost,uvodi se podjednako poresko opterećenje i dolazi do uvođenja opste vojne obaveze za sve muslimane.Nove reforme u Bosanskom pašaluku izvršio je bosanski vezir Tahir paša 1848.god.On je ukinuo seljački kuluk i uveo obavezu za zemljoposjednike da plaćaju porez drzavi.Kao odstetu za ukinuti kuluk kmetovi su  umjesto ranije petine,davali feudalcu trećinu proizvedenog žita i polovinu voća i povrća.Feudalac je mogao od kmeta tražiti trećinu ako mu obezbjedi kuću,štalu,zaprežnu stoku i dr. neophodan inventar.Reformr su zbog otpora begova  sporo i nedosljedno provođene.Reforme su izazvale čitav niz buna i ustanaka.Begovi su se bunili jer su izgubili prava koja su imali prije reformi,a hrišćani su se bunili jer je pritisak begova i vlade bio toliki da nisu imali drugog izlaza.Da bi slomila njihov otpor Porta u Bosnu šalje vojsku pod komandom Omer paše Latasa, Srbina iz Like koji je primo Islamsku vjeru i prebjegao u Tursku.Latas je slomio ustanke begovata kao i hrišćanskog stanovništva.Zadnji ustanak izbio je u ljeto 1875.god.Izazvan je nasilnim mjerama vlasti da od seljaka naplate porez i feudalne dažbine, iako je ljetina u prethodnoj godini potpuno podbacia.Ustanici su vodili borbe sa dosta uspjrha Sve do 1878.god. tj. do Berlinskog kongresa.Ustanak je završen promjenom gospodara.

    Na Berlinskom kongresu koji je održan 1878.god. Austrougarska je dobila mandat da za 30 godina uredi stanje u Bosni i Hercegovini.

Austrougarska vojska naišla je na neočekivano oštar otpor muslimanskog dijela stanovništva.Do većih sukoba došlo je kod Jajca,Ključa,Doboja,Sarajeva,Tuzle.Oktobra 1878. godine austrougarska vojska ulazi u Sarajevo,čime je čtava BIH bila okupirana.Uspostavljena je vojna vlast na celu sa generalom Filipovićem.Sa bivšim gospodarem BiH Turskom Sklopljena je Novopazarska konvencija1879.god. po kojoj austrougarska vojska ulazi u Sandžak,a zauzvrat priznaje suverenitet sultana nad BiH i dalje vrijedi turski novac i vijore se turske zastave.Ipak stvarnu vlast u BiH ima Austrougarska. Srbi u BiH bili su ravnodušni prema promjeni gospodara ,ali su ipak od nove vlasti očekivali provođenje agrarne reforme tj, podjele begovske zemlje seljacima.Hrvati su pozdravili novu vlast od koje su kao katolici očekivali bolji položaj i povlastice. 1881.god objavljen je vojni zakon po kome regruti iz BiH moraju ići u austrougarsku vojsku.To je dovelo do ustanka u Hercegovini 1882.god. u kome su zajedno učestvovali pravoslavci i muslimani.Ustanak je ugušen,a mnoge vođe su uhapšene i osuđene na robiju.Vojnu vlast,koja je poslužila da se učvrsti okupatorski režim zamjenila je 1883. gdo. civilna vlast.Na čelu joj je bio ministar finansija iz Beča ,a neposrednu vlast u BiH imao je vojni komandant i njegov civilni zamjenik.Poglavar BiH od1883. pa do 1903.god. bio je Benjamin Kalaj koji je pokušao da stvori vještečku  ,,bosansku naciju''ali u tome nije uspio zbog otpora naroda u BiH.

    Austrougarska je pokušala sebe da prikaže kao nekoga ko  u zaostalu BiH donosi evropsku civilizaciju,kulturne i privredne reforme.Zbog toga se grade brojne škole,štampaju se novine,otvaraju se pozorišta ,muzeji...Glavni raylog za to je čvršće vezivanje BiH za Austrougarsku,a s ciljem što veće eksploatacije prirodnih bogatstava i jeftine radne snage grade se pruge i putevi.Glavna pruga izgrađena je od Bosanskog Broda preko Sarajeva do Mostara.Na nju se nadovezuje čitava mreža manjih uskotračnih pruga.Otvaraju se pilane,rudnici,željezara u Zenici,fabrike duvana u Sarajevu i Banja Luci.Unatoč ubrzanom industrijskom razvoju BiH je i dalje uglavnom agrarna zemlja.Više od 85% stanovništva živi na selu i bavi se poljoprivredom i stočarstvom.Stvaraju se brojna kulturna i politička udruženja najčešće po nacionalnoj osnovi.Srbi osnivaju 1902.godč ,,Prosvjetu'' ,muslimani ,,Gajret'' ,a Hrvati ,,Napredak''.Stvaraju se političke strenke isto po nacionalnoj osnovi :Srpska narodna organizacija.Muslimanska narodna organizacija i Hrvatska narodna organizacija.

    Austrougarska je 1908.god. objavila aneksiju BiH.Ovaj postupak je naišao na osudu velikih sila,naročito Rusije.Međutim Njemačke prijetnje ratom Rusiji,ona je prinuđena da prizna aneksiju.Car  da bi smirio nezadovoljstvo naroda 1910.god. objavljuje Ustav i osniva   Bosanski sabor.

Omladina iz sva tri naroda je osnovala tajnu organizaciju pod nazivom Mlada Bosna čija je svrha borba protiv okupatorskog režima.Metod borbe je atentat.Krajni cilj bio je oslobođenje i ujedinjenje svih južnoslovenskih naroda.Vladimir Gaćinović bio je ideolog Mlade Bosne koji je vjerovao da je najefikasniji metod borbe atentat ,jer po njemu neprosvjećen i zaostao narod BiH bilo je nemoguće podići na revoluciju.Član Mlade Bosne bio je Gavrilo Princip ,koji je 1914.god. izvršio atentat na austrougarskog prestolonasljednika Franca Ferdinanda.Atentat u Satajevu bio je povod za izbijanje I Svjetskog rata.