PODJELA GOTIČKE ARHITEKTURE
Arhitektura u razdoblju gotike mijenjala se tokom triju faza:
rane gotike (svršetak XII i početak XIII
vijeka u Francuskoj – npr. Notre-Dame i Chartres),
klasične gotike (vrhunac oko 1220. – Reims i Amiens
i traje gotovo cijeli vijek) i
kasne gotike (XIV i prvih deset godina XV vijeka
širom Evrope).
Ranu gotiku obuhvata razdoblje XII i početka
XIII vijeka. Obilježena je jasnoćom, čistoćom i disciplinom arhitektonskih
okvira, koji se još oslanjaju na romaničku tradiciju. U zreloj gotici dolazi do
postupne dominacije skulpture u odnosu prema arhitekturi. Klasične katedrale su
trobrodne građevine naglašenih vertikala i strmih svodova, krov transepta ima
istu visinu kao i glavni brod, na zapadnoj strani imaju jednu ili dvije kule,
fasade su podijeljene u nekoliko horizontalnih zona, a kontrafori dijele cijelu
crkvu vertikalno.
U klasičnoj gotici upravo ta vertikalna podjela
prevladava. Portali imaju prelomljeni luk (arhivolt) u timpanonu (oblina portala
+ luneta). Prozori imaju prelomljeni luk, a vremenom lukovi postaju višebrojni.
Rozeta na zapadu, iznad ulaza, te na fasadi transepta, ponekad je ubačena u
portal ili stavljena iznad prozora. Cijeli bočni pritisak svodova zadržavaju
masovni potporni luci, pa je glavna težina usredotočena na njih i vidljiva samo
izvana. Stoga je unutrašnjost takvih prostora skeletna i prozračna.Kasna gotika
od XIV vijeka nadalje, donosi gubitak ravnoteže u odnosu konstrukcije i
dekoracije. Obilježena je pretrpanošću ukrasima, pojavljuju se ukrasi u obliku
plamena ("plamena gotika"), cvjetova ("cvjetna gotika") i sl. Osjeća se gubitak
ravnoteže u odnosu konstrukcije i dekoracije, tj. u pretrpanosti ukrasom.
Kasna gotika je raširena širom Evrope i
Italijani je nazivaju cvjetna gotika (gotico fiorito) zbog brojnih cvjetnih
ukrasa, dok je Francuzi nazivaju plamenom (flamboyant) jer izražava nemir oblika
i treperenje svojstveno plamenu i vatri. Njemačka gotika je dosljedna francuskoj
dekorativnoj gotici (Npr. najimitativnija je katedrala u Ulmu), ali je ponekad i
reinterpretira u originalnu arhitekturu (npr. Sv. Ana u Annabergu).
Kao i u Romanici javljaju se regionalizmi u gradnji. Tako Italijani ne
prihvataju tako lako strani stil i grade jednu jedinu gotičku katedralu
dosljednu svim načelima dekorativnog stila, a to je katedrala u Milanu. Gradi se
gotovo 500 g. i biva dovršena tek polovinom XIX vijeka. Venecija XV vijeka
primjer je italijanske cvjetne gotike, bazirane na romaničkoj arhitekturi koja
je "razbijena" mnoštvom ukrasa, detalja, kao i zvjezdastim.Razlozi forsiranom
perforiranju pročelja su u muljevitom tlu koje je moglo podnijeti samo skeletnu
građu sa željeznim sponama. (Duždeva palata, Ca d'Oro – Zlatna kuća itd.).
Mlečani koriste dekoracije bizantsko-saracenskih elemenata, maursko šiljastih i
djetelinastih lukova itd.
U Engleskoj u.XII vijeku razvija se oštra gotika (lancet style) – strogog
tlocrta oštrih kutova (Katedrala u Salisbury-ju, Westminsterska
opatija). U XIV
vijeku razvija se tzv. dekorativni stil (Decorated Style) koji je sličan
plamtećoj gotici u Francuskoj (Lincoln, Exeter). U XV vijeku dolazi do izrazito
engleskog stila – okomiti stil (Perpendicular Style) gdje rebra snopastih supova
neprekinuto rastu u mrežu križnog svoda (tzv. lepezasti kapiteli) (Cambridge,
Gloucester i dr.). Kad se doda potkovasti luk nastaje tzv. Tudor Style.
Ranija romanička crkvena arhitektura bila je obilježena širokim plohama,
zbijenošću i masivnošću. Nasuprot tome, gotička arhitektura teži visini,
prozračnim formama i "nedokučivom prostoru". Arhitektonski elementi poput
rebrastog križnog svoda, prelomljenih lukova i snažnih kontrafora, naglašavaju
visinu građevina. Važnu ulogu u gotičkom prostoru imaju visoku prozori, koji
ispunjavaju prostor crkve svjetlošću.Graditelji gotičkih katedrala također
koriste bogatstvo obojene svjetlosti putem vitraža, čime crkveni prostor gubi
težinu i postaje transcendentalan.
 |
 |
 |
 |
 |
 |