Umetnost i kultura
Beograd je središte kulture i umetnosti Srbije. U Beogradu stvaraju naši najznačajniji umetnici, godišnje se održi više od 11.000 pozorišnih predstava, izložbi, koncerata, performansa i drugih umetničkih programa, gostuju brojni eminentni stvaraoci iz sveta umetnosti. Beograd je sedište najviših državnih i nacionalnih institucija kulture i umetnosti: Srpske akademije nauka i umetnosti, Narodne biblioteke Srbije, Narodnog muzeja, Narodnog pozorišta i Univerziteta umetnosti.U Beogradu se nalaze najznačajnija dela arhitekture, Kalemegdan i Beogradska tvrđava, spomenici kulture i druga nepokretna kulturna dobra, brojna arheološka nalazišta sa materijalnim ostacima koji svedoče o razvijenoj civilizaciji i kulturi na tlu Beograda od praistorije do danas.
Grad Beograd osnivač je 36 ustanova kulture (11 pozorišta, 8 ustanova zaštite, 4 biblioteke, 13 centara za kulturu i galerija) i 2 javna preduzeća za koje obezbeđuje uslove rada, a istovremeno pomaže realizaciju programa i programskih projekata 231 ustanove i umetničke asocijacije.
Grad Beograd je osnivač i pokrovitelj 11 manifestacija u oblasti kulture (FEST, BITEF, BEMUS, BELEF, Međunarodno takmičenje muzičke omladine, Festival dokumentarnog i kratkometražnog filma, Oktobarski salon, Radost Evrope, Beogradski sajam knjiga, Filmski festival u Sopotu i Beogradski džez festival), a pomaže i programe 69 manifestacija u oblasti kulture koje se održavaju u Beogradu.
U Gradskoj upravi za kulturu i umetnost zadužen je Sekretarijat za kulturu
MUZEJI
1) Umetnički muzeji:
NARODNI MUZEJ
Najstarija je muzejska ustanova u Srbiji - osnovan je 1844. Poseduje u fondovima 290.000 inventarisanih predmeta. Zbirke: praistorijska, srednjovekovna, novije srpske umetnosti, stranog slikarstva. Izdaje Zbornik Narodnog muzeja i časopise "Numizmatičar" i "Kovčežić". Organizator je velikih reprezentativnih izložbi iz zemlje i inostranstva, kao i manjih tematskih izložbi. U sastavu Narodnog muzeja su i: Galerija fresaka, Vukov i Dositejev muzej, Spomen-muzej Nadežde i Rastka Petrovića. Muzej se od 1952. nalazi u zgradi Uprave fondova sagrađenoj 1903. po projektu arhitekte Nikole Nestorovića i Andre Stevanovića. Zgrada je vremenom dograđena i prepravljena, a tokom Drugog svetskog rata pretrpela je znatna oštećena. Konzervatorsko-restauratorskim radovima 1964. vraćen joj je prvobitan izgled
U Atrijumu muzeja priređuju se koncerti kamerne muzike, predavanja i različite projekcije. Ima vlastitu prodavnicu gde se prodaju izdanja Narodnog muzeja, kopije fresaka, reprodukcije, razglednice i slajdovi.
U njemu se nalazi jedan broj praistorijskih i klasičnih arheoloških kolekcija, kolekcija vezanih za srednjovekovnu kulturu i umetnost, kolekcije slikara 8. i 20. veka, sjajna kolekcija inostranih umetničkih dela, bogato numizmatičko (domaće i inostrano) odeljenje kao i grafički odsek. Ovaj muzej je takođe poznat po svojoj stručnoj biblioteci i aktivnostima svog veoma razvijenog centra za konzervaciju i restauraciju, koji se nalazi među najvećima te vrste u svetu.
Najveća vrednost koja se čuva u Narodnom muzeju je Miroslavljevo jevanđelje - najstariji i najdragoceniji ćirilski rukopis, nastao oko 1190.
MUZEJ SAVREMENE UMETNOSTI
Osnovan
je 1958. Ima oko 8.540 predmeta. U sastavu Muzeja su i:
Galerija Petra Dobrovića, Galerija-legat Milice Zorić i Rodoljuba
Čolakovića. Muzej prikuplja najznačajnija dela
jugoslovenskih slikara, vajara i grafičara 20. veka, a jedina je institucija
koja hronološki i antologijski prikazuje jugoslovensku savremenu umetnost, njene
korene, strujanja i aktuelne vrednosti. Zbirka počinje sa 1900. godinom i
proteže se do najnovijih ostvarenja. Pored stalne postavke u Muzeju postoji i
dinamičan galerijski deo u kojem se organizuju studijske i retrospektivne
izložbe afirmisanih jugoslovenskih umetnika, kao i izložbe stvaralaca iz drugih
zemalja.
U stalnoj postavci prikazan je antologijski izbor jugoslovenskog slikarstva, vajarstva i grafike 20. veka, podeljen na tri perioda. Prvi period počinje 1900. a završava se 1918. Obuhvata epohu impresionizma koju predstavljaju dela Nadežde Petrović, Riharda Jakopiča i drugih, dok su "pleneristi" zastupljeni slikama Bore Stevanovića, Marka Murata, Bete Vukanović itd. Drugi period, složeniji i dinamičniji, obuhvata vreme između 1918. i 1941. Predstavljen je šire, kao raspon epohe, uz istovremeno postojanje raznovrsnih škola (konstruktivizam, ekspresionizam, nadrealizam, intimizam, borbeni i kritički realizam). Izložena su dela Petra Dobrovića, Marina Tartalje, Mila Milunovića, Koste Hakmana, Save Šumanovića, Milana Konjovića, Jovana Bijelića, Nikole Graovca, Lazara Ličenoskog, Ljube Babića, Antuna Motika, Nedeljka Gvozdenovića, Radojice Noe Živanovića, Krste Hegedušića i mnogih drugih. Treći period, od 1945. do danas, najrazvijeniji, sa najvećim brojem stvaralaca i umetničkih tendencija, prikazan je opsežno u svim osnovnim tokovima. Posebno su prikazana pomeranja nastala posle 1950. (neonadrealizam, enformel, slikarstvo akcije, apstraktni pejzažizam, nova figuracija i drugo). Tu su slike Petra Lubarde, Đorđa Andrejevića Kuna, Mila Milunovića, Ede Murtića, Lazara Vujaklije, Marka Čelebonovića, Stojana Aralice, Ivana Tabakovića, Lazara Vozarevića, Stojana Ćelića, Zorana Petrovića, Janeza Bernika, Ivana Generalića, Vangela Naumovskog, Branka Miljuša, Leonida Šejke, Milića Stankovića (Milića od Mačve), Vladimira Veličkovića i ostalih.
Posebna celina su skulpture stvorene od 1900. do polovine sedamdesetih godina. Obuhvaćeni su najznačajniji jugoslovenski vajari: Ivan Meštrović, Antun Augustinčić, Vanja Radauš, Frane Kršinić, Petar Palavičini, Risto Stijović, Sreten Stojanović, a od mlađe generacije: Nadežda Prvulović, Nebojša Mitrić, Milija Nešić i drugi. Izloženi su, takođe, i reprezentativni primerci iz velike zbirke jugoslovenske grafike.
MUZEJ PRIMENJENE UMETNOSTI
Osnovan
je 1950. i pripada kategoriji umetničkih muzeja specijalizovanog tipa. Osnovna
delatnost Muzeja je da sistematski prikuplja, zaštićuje, čuva, proučava, izlaže
i publikuje predmete primenjene umetnosti. Pored dela nacionalne primenjene
umetnosti, u Muzeju se prikuplja istorodni materijal iz drugih evropskih i
vanevropskih zemalja, koji je preko kulturnih i privrednih veza dospeo u naše
krajeve.
Muzej primenjene umetnosti je već prve godine svoga postojanja otkupio izvanredno vrednu zbirku raznovrsnih umetnički obrađenih predmeta, koje je tokom trideset godina skupljao slikar i grafičar Ljuba Ivanović. Zbirka je sadržala više od 3000 predmeta, među kojima su se po svojoj istorijskoj i umetničkoj vrednosti isticali zlatarski proizvodi, stare rukopisne i štampane knjige, predmeti rezbareni u drvetu, rožini i sedefu, drvorezne i slikane ikone i drugo.
Najstariji predmeti u vlasništvu Muzeja datiraju iz 4. veka p.n.e. i pripadaju numizmatičkoj zbirci (novac Stare Grčke) u Odseku za metal i nakit, dok zbirke u Odseku za savremenu primenjenu umetnost sadrže i najsavremeniju umetničku produkciju. U celini, muzejske zbirke prate razvoj primenjene umetnosti u rasponu od 2400 godina. Muzej poseduje više od 32.000 predmeta primenjene umetnosti, među kojima se nalaze i dela izuzetnog umetničkog i kulturnog značaja.
Muzej ima veoma živu izložbenu aktivnost, kao i sopstvenu izdavačku delatnost. Tradicionalne muzejske manifestacije su Salon arhitekture, Dečji salon primenjene umetnosti, Salon savremene primenjene umetnosti i Trijenale keramike. Svakog šestog novembra, na dan osnivanja Muzeja, priređuje se studijska izložba, koja prikazuje do tada neistraženo područje primenjene umetnosti kod Srba.
Muzej ima nadležnost na celoj teritoriji Republike Srbije za predmete primenjene umetnosti
2) Kukturno-istorijski muzeji:
VUKOV I DOSITEJEV MUZEJ
Osnovan
je 1949. Nalazi se u zgradi nekadašnje Velike škole, koju je kao Licej otvorio
1808. veliki srpski prosvetitelj i prvi srpski ministar prosvete Dositej
Obradović. Muzej ima stručnu biblioteku, sa manjom čitaonicom i sastoji se iz
dva dela - u prizemlju je deo posvećen Dositeju Obradoviću, a na spratu deo o
životu i delu Vuka Stefanovića Karadžića.
Vukovu zaostavštinu otkupila je svojevremeno srpska država od njegove kćerke Mine Vukomanović. Ovamo su prenesene i sve Vukove lične i porodične stvari čuvane u Narodnom muzeju, kao i jedan deo arhivskog materijala iz Vukove zaostavštine pohranjene u Srpskoj akademiji nauka i umetnosti - diplome, posetnice, razne zabeleške, računi i recepti.
Dositejeve lične stvari, biblioteka i rukopisi razneseni su 1813, pa je bilo teže sakupiti autentičan materijal za muzejsku postavku. U Irigu su pronađene knjige u biblioteci manastira Hopovo iz doba kada je u njemu bio Dositej. Na jednoj je i originalni Dositejev zapis o tome da je knjigu pričitao.
MUZEJ SRPSKE PRAVOSLAVNE CRKVE
Osnovan je 1856. Ima 5.351 predmet, od kojih je izloženo 530. Zbirke: ikone, liturgijski predmeti od metala i drveta, crkveni tekstil, bogoslužbene rukopisne i stare štampane knjige, grafika (drvorez i bakrorez), portreti, privilegije, sinđelije i druga arhivska dokumenta. Okosnicu čine crkveno-umetnički i drugi predmeti koji su pripadali, uglavnom, fruškogorskim manastirima. Tokom Drugog svetskog rata (1941/1942) isti su opljačkani od strane ustaša i odneti u Zagreb, a posle rata (1946) vraćene Muzeju.
Među eksponatima posebnu pažnju privlače Plaštanica kralja Milutina (oko 1300), zatim Pohvala knezu Lazaru (pokrov za glavu kneza Lazara), vez monahinje Jefimije (oko 1402). Od metalnih dragocenosti izdvaja se darohranilnica (1505), rad Dimitra iz Lipove i Tamjanica iz Smedereva (1523), dar igumana Dionisija. Okov na rukopisno Jevanđelje vladike Maksima (1512) uradio je 1540. Petar Smederevac. Lestvica Svetog Jovana Lestvičnika pisana je (1434) po nalogu srpskog despota Đurđa Brankovića. Među ikonama izdvaja se Hristos Svedržitelj iz 15. veka i Vaskrsenje Hristovo (Silazak u Ad), kritski rad s kraja 15. veka.
ETNOGRAFSKI MUZEJ
Nastao je kao samostalna institucija 1901. iz etnografske zbirke Narodnog muzeja. Poseduje 151.990 predmeta i sledeće zbirke: narodnih nošnji, tkanina i ćilima; privrednih sprava; zanata; pokućstva i posuđa (drvo, metal, keramika); predmeta uz običaje; slika; starih fotografija; predmeta i slika sa terena; predmeta vanevropskih naroda i dr. Izdaje "Glasnik Etnografskog muzeja". U sastavu Muzeja je Etnografska spomen-zbirka Hristifora Crnilovića.
ISTORIJSKI MUZEJ SRBIJE
Osnovan je 1963. Ima oko 35.500 predmeta i zbirke iz oblasti arheologije, etnologije, numizmatike, likovne i primenjene umetnosti, znamenja, pečata, plakata, oružja i vojne opreme, rukopisa, realija, fotografija i arhivskog materijala. Izdaje Zbornik Istorijskog muzeja.
Istorijski muzej Srbije orijentisao se prevashodno na sakupljanje građe o Prvom srpskom ustanku 1804, odnosno početku organizovane borbe protiv Turaka. Veoma je bogat fond ličnih stvari Karađorđa, vođe ustanka - njegovo oružje, svečana dolama, pečat i zastava iz 1804. Prikupljeni su i predmeti koji su pripadali ostalim ustaničkim vođama. Muzej poseduje i materijale vezane za Drugi srpski ustanak.
VOJNI MUZEJ
Osnovan
je 1878. Ima 26.047 predmeta i sledeće zbirke: za praistoriju, antiku i zapadno
naoružanje; orijentalnog oružja; nacionalnih barjaka do 1918; fabričkog
naoružanja; umetničkih slika od 17. do 20. veka; zastava od 1918. do 1945;
odlikovanja od 1918. do danas; fotodokumenta od 19. veka do danas; arhivalija i
uniformi. Izdaje časopis "Vesnik".
Među predmetima koji se čuvaju u Muzeju mnoštvo je zanimljivih - od dva turska koplja i oklopa turskog vezira iz Kosovske bitke, preko kolekcija starog oružja, uniformi i ratnih zastava (među kojima i uniforma kralja Aleksandra Karađorđevića u kojoj je ubijen 1934. u Marseju), do zbirke Ordena narodnog heroja svih palih partizanskih boraca.
Na spoljnom prostoru oko Muzeja (bedem i rov Tvrđave) izloženi su samopuneći topovi iz 18. i 19. veka, teška oružja iz Prvog i Drugog svetskog rata, protivavionski i brodsiki topovi, partizanski čamci i drugo.
3) Tehnički muzeji:
MUZEJ VAZDUHOPLOVSTVA
Osnovala ga je Komanda Ratnog vazduhoplovstva i protivavionske zaštite 1957. Poseduje letelice raznih tipova, motore, opremu, memorijalne zbirke pojedinih vazduhoplovaca, makete i učila. Zgrada Muzeja, atraktivnog izgleda, nalazi se na platou ispred Aerodroma "Nikola Tesla" u Surčinu.
PRIRODNJACKI MUZEJ
Osnovan
je 1895, na inicijativu Srpskog profesorskog društva, kao Jestastvenički muzej,
a otvoren tek 1904.
Ima oko 900.000 predmeta i sledeće zbirke: minerala, stena, lovačkih trofeja, paleontološku, zoološku i botaničku. Izdaje "Glasnik".
U Muzeju su tematski izloženi pojedini isečci iz nežive i žive prirode. Posebno su zanimljivi minerali iz rudnika Trepča u svetu poznati po izuzetnoj veličini i lepoti kristala. Dat je, takođe, istorijski pregled geoloških perioda, zatim pregled jedinstvene zbirke fosilnih sisara, te uzorci živog sveta kopna i slanih voda.
 |
 |
 |
 |
 |
 |