ISTORIJA

Ljudska naselja na teritoriji današnjeg Novog Sada se mogu pratiti sve do kamenog doba (oko 4500 p .n. e.). Prvobitno naselje se nalazilo na desnoj obali Dunava, na teritoriji današnjeg  Petrovaradina. Istraživanjem ostataka naselja iz mladjeg bronzanog doba (3000 god. p. n. e) arheolozi su pronašli bedeme pojačane koljem I palisasama iz tog perioda koji svjedoče da je još u vrijeme vučedolske kulture postojalo utvrđeno naselje. Ovu oblast osvojili su Kelti (4 v. p. n. e.) i Rimljani (1 v. p. n. e.). Kelti su osnovali prvo utvrđenje na ovom mjestu, koje se nalazilo na desnoj obali Dunava. Tokom rimskog perioda sagrađeno je veće utvrđenje poi menu Cusum koje je bilo uključeno u rimsku provinciju Panoniju. U 5-om vijeku Huni su razorili Cusum. Do kraja 5-og vijeka Vizantinci su obnovili grad, koji su nazvali imenima Cusum I Petrikon. Grad su kasnije osvajali Ostrogoti, Geoidi, Avari, Franci, Bugari i ponovo Vizantinci.

Kraljevina Ugarska je osvojila ovo područje između 10-og I 12-og vijeka. Grad je prvi put spomenut pod imenom Petrovaradin (Pétervárad) u dokumentima iz 1237. Iste godine spomenuto je da se nekoliko naselja nalazi ovdje  (na lijevoj strain Dunava: Vašaroš-Vardar, Mrtvaljoš, Sent Marton, Baška, Sajlovo I, Sajlovo II, Bivalo, Rivica i Čenej. Na primjer, Bivalo je bilo veliko slovensko selo koje potiče iz 5. ili 6. vijek. Između 1526. i 1687. oblast je bila pod otomanskom vlašću, Većina ovih sela je postojala  tokom turske vladavine u 16. vijeku, a naseljavali su ih Srbi. Dva nova sela koja su postojala na okolini Novog Sada u 16. i 17. vijeku su bili Bistrica i Kamendin.

Petrovaradin je ostao u turskom posjedu sve do Velikog bečkog rata. Želeći da povrati izgubljenu tvrđavu Turci započinju nekoliko pohoda. Doživljavaju strahovite poraze u bici kod Slankamena 1691. i bici kod Sente 1697. godine usljed loših vremenskih prilika napuštaju opsadu Petrovaradina 1694. godine.

Na početku habzburške vladavine pred kraj 17. vijeka, stanovnicima pravoslavne vjeroispovjesti je bilo zabranjeno da stanuju u Petrovardinu. Srbi su zato 1694. osnovali novo naselje  na lijevoj obali Dunava. Prvobitno ime grada je bilo Racka varoš.Drugo ime korišteno za ovo naselje bilo je Petrovaradinski Šanac.

U nastojanju da izmjeni odluke Karlovačkog mira, Osmanlijsko carstvo je preduzelo nov pohod na Austriju. Okršaj između Austrijanaca i Turaka se odigrao kod Petrovaradina početkom avgusta 1716, a okončao se velikim turskim porazom.

Godine 1718. stanovnici Almaša su preseljeni u Petrovaradinski Šanac, gdje su osnovali Almanaški kraj. Prema podacima iz 1720. u Rackoj varoši je bilo 12 srpskih, 14 njemačkih i 5 mađarskih kuća.Grad je zvanično dobio ime Novi Sad (Neoplanta na lat. Jeziku) 1748. kada je postao slobodan kraljevski grad.

Tokom većeg dijela 18. i 19. vijeka Novi Sad je bio najveći grad naseljen Srbima. Grad je bio kulturni i politički centar Srba koji nisu imali svoju državu u to vrijeme. Zbog svog kulturnog i političkog uticaja, grad je postao poznat kao Srpska Atina. Prema podacima iz 1843. Novi Sad je imao 17332 stanovnika, od kojih su 9675 bili pravoslavci, 5724 katolici, 1032 protestanti,727 Jevreji I 30vjernika Jermenske crkve. Najveća etnička grupa su bili Srbi i Nijemci.

Tokom revolucija 1848/49, Novi Sad je bio deo Srpske Vojvodine, srpske autonomne oblasti u okviru Habrburške monarhije. 12.juna 1849. godine mađarska vojska , koja se nalazila u Petrovardainskoj tvrđavi,je kako bi odbila napad bana Josipa Jelačića na Mostobran, bombardovala i razorila grad,koji je izgubio većinu svog stanovništva, a srušeno je 2/3 zgrada. Prema podacima iz 1850. u gradu je bilo samo 7182 stanovnika u poređenju sa 17332 iz 1848. Između 1849. i 1860. Novi Sad je bio deo austriske krunske zemlje Vojvodstva Srbije i Tamiškog Banata. Nakon ukidanja te oblasti, grad je bio uključen u Bačko-bodrošku županiju.

Poslije Austro-ugarske nagodbe 1867. grad je bio u ugarskom dijelu  Austrougarske. Tokom tog perioda, politika mađarizacije ugarske vlade je značajno izmjenila demografsku strukturu grada. Matica srpska je preselila u Novi Sad  1864. godine,a dovršena je i srpska gimnazija. Takođe je osnovano i društvo za Srpsko narodno pozorište.                                                                                                                                                                                                         Novi Sad 1920

Nakon Prvog svjetskog rata

Srpska vojska je, poslije završetka Prvog svjetskog rata, ušla u Novi Sad 8.11.1918. Nakon austrougarske kapitulacije, skupština Srba, Bunjevaca i drugih naroda Vojvodine je 25.11.1918. je progasila ujedinjenje Bačke, Baranje i Banata sa Kraljevinom Srbijom. Od 1. decembra 1918. Novi Sad je deo Kraljevine Srba, Hrvata  i Slovenaca. Od 1929. Novi Sad je sjedište Dunavske banovine Kraljevine Jugoslavije.

U Aprilskom ratu Kraljevinu Jugoslaviju su okupirale i podijelile Sile osovine. Sjeverni delovi Kraljevine Jugoslavije  su pripojeni Mađarskoj. Tokom Drugog svjetskog rata ubijeno je oko 5000 stanovnika , a mnogi drugi su raseljeni. Samo u tri dana Novosadske racije (21. januar -23. januar 1942), mađarski fašisti su ubili 1426 građana, među kojima 800 Jevreja I bacilli njihova tijela pod zaleđeni Dunav.Građani svih narodnosti Srbi, Mađari, Slovaci i ostali su se borili protiv sila osovine.

 Godine 1975. grad je progalašen za grad-narodnog heroja. Partizani iz Srema i Bačke su oslobodili Novi Sad 23.10.1944. i izvršili ubistva mađarskih i njemačkih građana koji su optuženi za kolaboraciju sa mađarskim fašistima.                                                                                                                         

                                                                                                                                                                                                    Spomenik  žrtvama racije

Poslije rata, Novi Sad je postao sjedište AP Vojvodine, pokrajine Narodne Republike Srbije i Socijalističke Juogoslavije. Grad je prošao brzu industrijalizaciju, a njegovo stanovnišvo se udvostručilo u odnosu na period od Drugog  svjetskog rata do raspada Jugoslavije.

Između 1980. i 1929. Novi Sad je bio podjeljen  u 7 gradskih opština : Stari Grad, Podunavlje, Liman, Slavija, Petrovaradin, Detelinara i Sremski Karalovci. Godine 1989. šest gradskih opština je spojeno u jednu opštinu Novi Sad, dok je opština Sremski Karlovci izdvojena iz grada i postala posebna administativna jedinica.

Poslije 1992. Novi Sad je postao deo SRJ, koja se 2003. tansformisala u državnu zajednicu SiCG. Od 2006. Novi Sad je deo samostalne Srbije. Grad je pretrpeo veliku štetu tokom bombardovanja SRJ 1999. Novi SAD je ostao bez sva tri mosta preko Dunava. Stambene zone su nekoliko puta gađane avio-bombama I projektilima, dok je novosadska rafinerija bombardovana skoro svakodnevno, što je izazvalo veliko zagađenje i ekološku štetu.

Zgrada poslije NATO bombardovanja