GRADJANSKI RAT U SAD-U

Teritorijalno proširenje Sjedinjenih Američkih Država počinje odmah posle sticanja nezavisnosti 1783. godine. Povezano je sa naglim porastom stanovništva, do kojeg je došlo prirodnim putem i useljavanjem velike mase kolonista iz Evrope i drugih krajeva svijeta.

Godine 1803. američka vlada je kupila od Napoleona Bonaparte ogromnu francusku koloniju Luzijanu za 60 miliona dolara. Tako su cijeli sliv Misisipija i velika prostranstva Srednjeg zapada dospjeli u posjed SAD-a do sredine tridesetih godina Amerikanci su ovladali čitavim Srednjim zapadom a kasnije i dalekim Zapadom. U ekonomskom pogledu, rezultati kolonizacije zapada bili su raznovrsni i veoma značajni. Ogromna prirodna bogatstva davala su neizmjerne količine svakovrsnih sirovina za mladu američku industriju. To su istovremeno bila i prostrana tržišta za produkte industrijske proizvodnje starih i novih američkih privrednih centara. Sve je to dovelo do burnog razvitka i napretka američke privrede u cjelini. Industrijska revolucija u Americi praktično je završena tridesetih godina XIX vijeka.razvili su se mnogi krupni centri metalne, tekstilne, prehrambene, prerađivačke(kožne) i druge industrije(Bafalo, Čikago, Detroit, Kvivlend, Njujork, Ročester, Nju Orleans). Godine 1860.već je bilo izgrađeno oko 50 000km željezničkih pruga. Krajem tridesetih godina počela je i postepena mehanizacija poljoprivrede.

Uzroci RATA

Za razliku od industrijski razvijenih sjevernih država SAD-a sa slobodnim kapitalističkim odnosima, u južnim državama u prvoj polovini XIX vijeka još su postojali robovlasnički odnosi. Crnci su pali u ropstvo na jugu SAD-a još u kolonijalno doba. Sjeverne države SAD-a, za razliku od južnih, ukinule ropstvo.

Krajem XVIII vijeka na robovlasničkim plantažama juga proizvodnja duvana i indiga donosila je sve manju dobit. Zato je izgledalo da će ropstvo iščeznuti samo po sebi. Ali, baš tad u punom zamahu industrijske revolucije u Engleskoj pojavila se velika potražnja za pamukom. Plantažeri su se ubrzo preorjentisali na ovu granu proizvodnje, za koju je južnjačko podneblje bilo veoma povoljno. Jug je od toga imao veliku korist, a ropstvo je postalo veoma unosno, i umjesto da iščezne žilavo će se održavati još pola vijeka. Ove promjene u privrednom životu izazvale su odmah odgovarajuće posljedice u političkom životu SAD-a.. Obogaćeni i ekonomski ojačani, plantažeri-robovlasnici su nastojali da još više prošire i učvrste svoj dotadašnji politički uticaj. Političari sa sjevera su sa negodovanjem gledali na takva nastojanja robovlasnika, jer su robovlasnički odnosi bili nespojivi sa slobodnim, kapitalističkim odnosima u sjevernim državama.

Južnjački robovlasnici su željeli da se u što većem broju novih država uspostavi ropstvo i te države zatim učlane u SAD kao robovlasničke države.time su namjeravali da steknu prevagu u Senatu, budući da je svaka država u ovaj zakonodavni dom slala po dva predstavnika. Upravo ovu njihovu namjeru sjevernjaci su su nastojali da spriječe, pa se 1818/19. između Sjevera i Juga izrodio žestok politički sukob, kome je povod bio zahtjev za prijem robovlasničke države Misuri u uniju. Tad je američki Kongres odlučio da se ubuduće pored jedne robovlasničke države u uniju uvijrk primi i jedna slobodna država i da se ropstvo može širiti samo južno od 30ْ i 30` sjeverne geografske širine. Tako je rascjep unije bio odgođen. Do ponovnog sukoba doslo je 1848. kad su neke nove države na Dalekom zapadu, a među njima i Kalifornija,zatražile prijem u uniju. I ovom prilikom je izbjegnut otvoren sukob i rascjep unije jer je Kongres odlučio da se Kalifornija primi u uniju kao slobodna država i da se donese zakon koji bi na cijeloj teritoriji SAD južnjacima omogućio da odbjegle robove gone, hvataju i vraćaju gospodarima. Sjever je ovom prilikom napravio veliki ustupak Južnjacima samo u cijlu očuvanja SAD. Ovo je bio poslednji pokušaj da se radi izbjegavanja građanskog rata i očuvanja jedinstva unije spase ono sto je postalo neodrživo:postojanje ropstva u jednoj od najnaprednijih kapitalističkih država u tadašnjem svijetu-SAD.

Izbijanje RATA

Dok je raspoloženje protiv ropstva na Sjeveru postajalo sve snažnije, na Jugu su ga sve odlučnije branili. Ovu svoju odlučnost Južnjaci su ispoljili već 1845, kada su pokušali da do tada nenaseljavane Kanzas i Nebrasku, na Srednjem zapadu, silom uvedu u ropstvo. Tada su u Kanzasu izbili krvavi obračuni između pristalica ropstva i njihovih protivnika. Odnosi između kapitalističkih-sjevernih i robovlasničkih-južnih država nastavili su da se pogoršavaju. U takvim prilikama je nad predsjedničkim izborima 1860. pobjedio Abraham Linkoln,predstavnik republikanske partije i odlučan protivnik ropstva, što južnjaci nisu htjeli da prihvate. Zato je cjepanje unije postalo neizbježno. Izdvajanje iz SAD prva je proglasila Južna Karolina 20. decembra1860. Tokom januara i februara 1861.godine na isti način je postupilo i još 10 južnih država. Otcjepljene države obrazovale su Konfederaciju južnih američkih država . Sukob njenih trupa sa i trupa vijernih uniji 12.aprila 1861.počeo je građanski rat.U građanski rat Sjever i Jug su ušli sa nejednakim snagama.

Sjeverne države su imale 22 miliona stanovnika, a južne 10,od kojih četiri miliona crnih robova.Sjever je imao nadmoćniju industrijsku proizvodnju i željeznički i pomorski saobraćaj. Smatra se da je više od 2 miliona vojnika sa Sjevera i više od milion sa Juga učestvovalo u ratu. U doba izbijanja rata na Sjeveru je postojalo uvjerenje da se Jug može pobjediti za nekoliko nedjelja. Ali u vojnim sukobljavanjima do kraja 1861. i tokom 1862.godine vojne snage južnih država nanjele su nekoliko težih poraza vojsci Sjevera. Osim toga, vladu Konfederacije južnih američkih država priznale su Engleska i Francuska. Čak je izgledalo da ce Engleska vojno intervenisati na strani Juga,jer joj je rat donio velike teškoće u snadbjevanju pamukom, ali je to sprječeno energičnom akcijom engleskih radnika, uglavnom opredjeljenih za Sjever. U takvim okolnostima Linkoln je odlučio da sve snage unije angažuje u borbi sa odcjepljenim Jugom. To je postigao preduzimanjem dviju krupnih socijalno-političkih mjera. Prvu mjeru donijetu 1862, predstavljao ja Akt o homstedima,po kojem je svaki otac porodice koji je učestvovao u ratu sticao pravo da od države dobije posjed od 60 hektara zemlje, pod uslovom da ga sam obrađuje. Stari san mnogih Amerikanaca o zemlji mogao je da se ostvari. Drugom mjerom, obljavljenom 1863.svi crnci na teritotiji SAD dobili su slobodu. Svako zaposjedanje južnjačke teritorije koje ostvare trupe unije, istovremeno je značilo oslobađanje crnaca na toj teritoriji. Ovaj Linkolnov akt oduševljeno je primio čitav svijet.

NAZAD