Ekspresionizam

 je podjednako knjizevni i umetnicki pokret. Javio se kao suprotnost profinjenom, estetizovanom i individualistickom impresionizmu. Hteo je da izrazi ono sto je primarno, iskonsko u coveku. Javlja se kao pokret u Njemackoj 1905. godine, kada je grupa umjetnika osnovala drezdensku grupu „ Most“, kasnije se javlja i grupa „Plavi jahac“ u Minhenu i poslije Prvog svijetskog rata, grupa „Nova stvarnost“, takodje u Njemackoj.Izraz ciji je tvorac najvjerovatnije Hervart Valden, izdavac ekspresionisticke revije "Der Sturm", 1911. godine, a koji se iz pocetka odnosio na sve progresisticke umjetnicke pravce prije Prvog svijetskog rata, pocev od fovizma, kubizma, futurizma, pa sve do prvih apstraktnih eksperimenata. Danas, u likovnoj umjetnosti, taj se pojam odnosi na poseban umjetnicki pravac, koji je dosegao svoju najvecu tacku razvitka, prvih godina XX vijeka, posebno u Njemackoj.Kao reakcija na impresionizam, koji prenosi spoljasnji izgled prirode i svijeta na slikarsko platno, ekspresionisti napustaju povrsine stimulacije i iluzije poitiljizma, u korist izrazavanja unutrasnjeg duha stimulisanog religioznim, socijalnim, ili psiholoskim nagonom, pa cak i optimistickim vizijama buducnosti.Percepcija realnosti je imala vrijednost stimulanse kreativnog momenta unutrasnjeg dozivljaja. Za izrazavanje tog unutrasnjeg dozivljaja ekspresionisti su stvorili novi piktoralni jezik koji se sastojao u nanosenju boje u linijom omedjene povrsine, ponekad pretjerujuci namjerno, sa dramaticnim i ekspresivnim potezima kista, dosezuci granicu karikaturesnog. Kao i kubisti, ovi umjetnici su se direktno suprostavili senzualnoj umjetnosti opijajuceg izraza impresionizma, prikazujuci direktnu viziju svijetlosti i boje, u korist snaznog ekspresivnog sadrzaja.Vjestacka harmonija praznog sadrzaja prepusta teren asimetricnoj dekompoziciji, koja je najbolje predstavljena u svjetski poznatoj slici Vrisak, (1895) norveskog slikara Edvarda Munka.Paralelno sa fovistima u Francuskoj, njemacki umjetnici su osjecali da, kao proroci dotada nepoznatih umjetnickih vrijednosti, moraju prevazici konvencije koje sputavaju umjetnost njihovog doba. Temelj slikarstva u Evropi za narednih pedeset godina, bio je izrazen u ciljevima tri grupe njemackih umjetnika: Most, Plavi jahac i Nova stvarnost. Ekspresionizam ovih umjetnika je proistekao iz protesta prema drustvenim i politickim nepravdama. U djelima u kojima su protestovali protiv nepravdi svog vremena, nastojali su da se sto neposrednije ogleda snaga njihovog stvaralackog poriva. Ovaj stvaralacki poriv, zdruzen sa zeljom za protestom, postao je temelj citavog niza raznih pokreta u njemackoj umjetnosti. Umjetnicki oblici koji su nastajali kao rezultat ovoga stanja, poprimali su kvalitete zestine, dramaticnosti, okrutnosti i cak fanatizma koji na primjer, u „razumnoj“ francuskoj umjetnosti i uprkos tadasnjoj percepciji fovizma kao „divljeg“ likovnog izraza, se nije nikada u potpunosti javljao.Mladi umjetnici ovoga pravca identifikovali su se sa religioznim misticizmom srednjeg vijeka, nihilizmom filozofije danskog egzistencijaliste Serena Kjerkegora, kao i sa umjetnoscu, ali i animizmom primitivnih kultura. Neki su takodje slijedili djeciji nacin likovnog izrazavanja, koji karakterise naivan i emotivan naboj prema okolini. Na primjer, umjetnost Emila Nolda po percepciji i osjecaju je slicna misticnoj umjetnosti srednjeg vijeka, dok je Edvard Munk mnoga od svojih djela bazirao na srednjovjekovnoj i primitivnoj umjetnickoj tradiciji. Franc Mark je inspirisuci se u stvarnosti pecinskog covjeka stvorio poetican izraz, koji karakterisu ciste forme i emotivno koriscenje boje. Georg Gros i Oto Diks, su bazirali svoj izraz na protestu protiv pruskog militarizma.Maks Bekman, iako nije pripado nijednoj organizovanoj grupi ekspresionista, isao je putem koji je po duhu bio donekle srodan djelu Ota Diksa. Poslije Prvog svijetskog rata, Diks je u stilu satire obradjivao degradiranu polusvijest tadasnjeg politickog drustva Njemacke. Bekman je njegovao slican stil otvorene satire, ali je svoj emocionalni intenzitet izraza, modifikovao mirnim geometrijskim aranzmanom kompozicije koji je ucio od kubista. Ovaj kvalitet daje jasnocu njegovom nacinu slikanja, koji podsjeca na djela „starih majstora“ evropskog slikarstva.Ekspresionizam započinje preliminarnim periodom od 1885. do 1900. godine, ciji su predstavnici umjetnici Vinsent Van Gog, Pol Gogen, Edvard Munk i Džejms Ensor. Njihovo djelo predstavlja napustanje vesele senzualnosti impresionista, koncentrisuci se na probleme same licnosti. Van Gog je u svojim slikama vec doveo u pitanje hromatski izraz bojom koji su praktikovali impresionisti, uzdizuci ga do specificnog ekspresivnog izraza. Doprinos Gogena je sinteticka artikulacija ritma na platnu preko ornamentalnih formi u prilog cjelokupnog dozivljaja. Taj novi nacin izrazavanja stize  u Njemacku dijelom preko umjetnosti Tuluz-Lotreka.

Tada pocinju sa radom dvije njemacke umjetnicke grupe Most (Die Brücke), u Drezdenu i Plavi jahac (Der Blaue Reiter), u Minhenu. U Francuskoj se paralelno razvija slican pokret, Fovizam čiji predstavnici stvaraju u Parizu (Anri Matis, Moris Vlamnik, Andre Deren, Moris Utrilo, Kes van Dongen, Raul Difi), i takozvani “peintres maudites” (Amedeo Modiljani, Mark Šagal, Žorž Ruo, Haim Sutin), koji se takodje, svojom lirskom melanholijom i strastvenim senzibilitetom, udaljavaju od opojnog kolorizma impresionista.U djelima slikara grupe Most (Ernst Kirhner, Karl Šmit-Rotluf, Erih Hekel, Oto Miler, Maks Pehstajn i Emil Nolde), izrazena je neprekidna kriza licnosti, sa individualnom tragedijom drustvenog sloma, okarakterisanog freneticnim ritmom poteza kistom i zarkim bojama. Unutrasnja borba duha sa stvarnoscu prirode pojavljuje se u pejzazima tih slikara kao vizija nevinosti.Grupa Plavi jahac (Franc Mark, Avgust Make, Gabrijela Minter, Vasilij Kandinski, Paul Kle i Aleksej Javlenski), cije ime dolazi od jedne slike Kandinskog, je bila ujedinjena vise po trazenju duhovnog u slikarstvu, nego po stilu i formi. Njihova djela, koja se karaktersšu po eksperimentu i originalnosti, otvaraju vrata apstraktnoj umjetnosti.Vecina umjetnika iz grupe Plavi jahac ce kasnije biti profesori u drzavnoj skoli za arhitekturu i primjenjene umjetnosti Bauhaus (osnovana u Vajmaru 1919. godine), medju kojima ce se narocito istaci kao pedagozi, Vasilij Kandinski i Paul Kle.

pocetna strana