IMPRESIONIZAM

 (franc. impression dojam, utisak), smjer u novijoj umjetnosti koji se javlja sezdesetih godina proslog vijeka u Francuskoj, a dominira u poslijednjim decenijama XIX vjeka i u prvom deceniju XX vjeka. Proizlazeci iz duhovne klime Drugog carstva i Trece republike, impresionisticko naziranje zadobilo je specificna obiljezja: senzualisticki odnos prema realnosti i hedonisticka teznja da iz realnosti odabire kao motive umjetnickog stvaranja one komplekse u kojima se moze zivjeti individualno i casovito. Te su se teznje najcesce izrazavale u ¨najslikovitijim¨ i najmanje ¨misaonim¨ granama umjentosti: u slikarstvu i muzici.Estetske vrijednosti i formalne specificnosti nove umjetnosti logicna su rezultanta konstantnog rasta realistickih tendencija u toku cijelog vijeka. Vec je u razdoblju romantizma bilo proklamirano nacelo slobodnog, individualnog stvaranja koje ce preko realizma i impresionizma dokrajciti prevlast oficijelnog akademskog slikarstva, opterecenog klasicnim sadrzajima i tradicionalnim pravilima tonskog slikanja.

Vec je E. Manet ( u ranoj fazi) inicirao slikanje kao metodu neposrednog promatranja prirode i fiksiranja sadasnjosti koja izmice. Da bi se to postiglo, trebalo je napustiti mracan atelje i slikati u plein-airu. Cinili su to vec ranije i C. Corot i G. Courbet, ali su slike dovrsavali u ateljeu. Eduare Manet je, medjutim, svojim djelima Dorucak na travi (1863) i Olimpija (1865) prekinuo s tradicionlanim sliakarstvom svjetla i sjene, te zapoceo slikati plosnim svjetlom, tj. graditi sliku velikim svjetlim plohama. Cjelina je bila sva u boji. Prelaz iz svjetla u sjenu nije izvodio – prema ranijim metodama – polutonovima nego suprotstavljanjem manje intezivnih tonova. Ona javnost, koja se stvarala po kriteriju pariskog Salona, zgrazala se smatrajuci te Manetove svijetle boje, poredane jedne do drugih, prostim sarenilom, a njegove zive tonove obicnim mrljama. Ali Manetov je nacin slikanja odusevio grupu mladih ljudi nezavisna duha, koji su osjecali potrebu da se oslobode od krutih pravila zastarjele tradicije i koji su u Manetu vidjeli buntovnika i zacetnika borbe protiv savremene banalnosti. Poceli su se okupljati  oko njega, i tako je nastao uzak krug nepriznatih novatora, kjima su prilazili i moderni knjizevnici  i kriticati jednakih nazora; centar njihovih sastanaka bila je Cafe Guerbios u Parizu. Rat 1871 prekinuo je na neko vrijeme planove buducih impresionista, ali nije raskinuo veze medju njima. Nakon niza pojedinacnih neuspjeha doslo je 1874 do zajednickog nastupa mladjih umjetnika na vlastitoj izlozbi u prostorijam fotografa Nadara u Bulevardu des Capucines35. Medju tridesetoricom sliakra posebno su mjesto zauzimali Claude Monet (1840-1926), Camille Pissarro (1830-1903), Edgar Degas (1834-1917), Alfred Sisley (1839-1899), Pierre-Auguste Renoir (1841-1919), Berthe Morisot (1841-1895), Paul Cezanne (1839-1906) i Armand Guillaumin (1841-1927). Zajednickog imena kao grupa jos nisu imali;njihov ih je kasniji istoricar Th. Duret nazvao zajednickim imenom ¨prijatelji Maneta¨. Novinar Leroy ih je podrugljivo nazvao «impresionistima», prema izlozenoj Monetovoj slici ¨Impression, soleil levant¨, ali je kovanica ubrzo postala popularna, a kasnije su i sami umjetnici prihvatili taj naziv.Zahvatajuci u relnost impresionisti su slikali fluidnu trenutacnost, nastojeci na predmetima fiksirati treperenje zrake svjetla i istaci pikturalno znacenje tog svjetla: slikani sadrzaj nije drugo no ucinak svijetla u onom trenu, u kojem je taj sadrzaj slikan. Konzekventni impresionizam ostavlja po strani sve sto nije dojam i utisak vidjenoga – on iskljucuje svaku narativnu interpretaciju  sadrzaja. U prvi plan dolaze culni, nemisaoni, sadasnji utisci boje i svjetla, a samom se predmetu daje sporedno, upravo neznatno znacenje. Zapostavlja se precizan crtez i staticna struktura oblika, a preferira prikazivanje prolaznih momentata, pokreta i gibanja, koji se ostvaruju u potpunoj slucajnosti trenutacnog osjetilnog dojma. Svaki je parcijalni isjecak iz prirode umjetniku kao motiv jednako vrijedan; pri tom postaje glavni faktor neposredna vizija, koja nadomjesta bilo kakvu zamisao o konkretnosti motiva. Linija je zrtvovana atmosferi a komponiranje realizaciji neposredne vizije. Osjecanje je ustupilo mjesto culnosti, a imaginacija se usmjerila na ostrije i finije zapazanje. Impresionisti sliku pocinju i dovrsavaju u prirodi pa prema tome slijede i ostvaruju sve moguce njene mijene pa i iznenadjenja atmosferskih, u prvom redu svjetlosnih faktora. Slikar je stoga prisiljen da u brzini hvata i biljezi taj vjecno zivi i nemirni tok pred sobom; ustvari postaje reporter koji biljezi i pod neposrednim dojmom u brzini skicira ono, sto pred njim izmice i sto je u trajnom gibanju. On je po tome vise improvizator nego sistematski graditelj.

pocetna strana