Kratki istorijat razvoja računarskih sistema

Čovjek se oduvijek nastojao osloboditi monotonih, teških i neugodnih poslova. Isprva su to bili fizički poslovi, pa je došlo do razvoja mašina svih vrsta koje su zamjenjivale čovjeka pri obavljanju manuelnih radova. Razvojem trgovine, bankarstva, tehnike i nauke pojavila se potreba za zamjenom čovjeka napravama ili mašinama pri obavljanju misaonih radnji, posebno računanja. Osim uštede vremena i živaca te su naprave trebale da isprave jedan veliki nedostatak čovjeka: pogreške u računanju. Zamisli o mašinama koje bi čovjeku olakšale obavljanje misaonih radnji, pojavile su se istovremeno s tim radnjama, ali tehnološko i spoznajno ograničenje nije omogućilo njihovu izradu. Do danas je razvijeno mnoštvo takvih mašina i taj razvoj intenzivno i dalje traje.
A budućnost?
Ray Kurzweil u svojoj knjizi Doba duhovnih mašina predviđa da će 2020. godine računari biti ravnopravni ljudskom mozgu u pogledu sposobnosti i brzine obrade podataka. Uz to njihova cijena neće biti veća od hiljadu američkih dolara! Kurzweil nadalje predviđa da će 2030. godine računari imati osobnost i svijest. Nakon toga? Računari će nastaviti vrtoglavi napredak, neograničeni fizičkom građom kojom je čovjek ograničen. Ray Kurzweil nije pisac naučnofantastičnih romana niti šarlatan. On je dobitnik više prestižnih naučnih nagrada među kojima je i nagrada Američkog udruženja izdavača za najznačajniju naučnu knjigu iz područja računarstva za 1990. godinu. Nosilac je devet počasnih doktorata, a u mnogo navrata je dokazao svoju stručnost i utemeljenost svojih predviđanja. Predviđanja ovog čovjeka svakako treba uzeti sa najvećom ozbiljnošću…
Ovdje smo dali kratki pregled važnijih događaja u području računarstva podijeljenih u četiri razdoblja.

Tabela 1.Razdoblja

Godina Razdoblje
1617 do 1944 Mehaničko doba
Doba prvih praktično upotrebljivih mašina za računanje koje su uglavnom bile mehaničke ili elektromehaničke.
1945 do 1974 Veliki računari
Doba velikih i skupih elektronskih računara koje su mogle kupovati i koristiti samo najveće kompanije i važne institucije.
1975 do 1989 Personalni računari
Doba pojave, razvoja i široke upotrebe personalnih računara koji su postali dovoljno jeftini da ih može skoro svako nabaviti.
1990 do danas Doba interneta
Doba pojave i rasprostranjene upotrebe interneta bez koga je savremeni život nezamisliv.

Tabela 2.Događaji

Godina Događaj
1617 John Napier uvodi spravu poznatu pod imenom "Napierove kosti" (engl. Napier's Bones) izrađenu vjerovatno od slonove kosti koja je utemeljena na logaritmima. Glavna novost je bilo to što se množenje moglo izvoditi sabiranjem, a dijeljenje oduzimanjem. Tako se slaganjem štapića jednog na drugi ili jednog pored drugog moglo množiti i dijeliti.
1623 Wilhelm Schickard izrađuje prvu poznatu mehaničku spravu za računanje (mehanički kalkulator).
1642 Francuz Blaise Pascal izrađuje mehaničku spravu za računanje (mehanički kalkulator) poznatu pod nazivom Pascaline koja može sabirati i oduzimati.
1674 Nijemac Gottfried Wilhelm Leibniz izrađuje mehaničku spravu za računanje (mehanički kalkulator) koja može sabirati, oduzimati, množiti i dijeliti.
1804 Francuz Joseph-Marie Jacquard izrađuje potpuno automatizovan stroj za tkanje koji se programira pomoću papirnih bušenih kartica.
1820 Thomas de Colmar izrađuje prvi pouzdan, upotrebljiv i komercijalno uspješan mehanički kalkulator.
1821 Charles Babbage objavljuje izum diferencijalnog stroja (engl. difference engine). Važnu ulogu u popularizaciji i izradi programa za njegov stroj imala je Ada Augusta King, Countess of Lovelace (kćerka slavnog pjesnika lorda Byrona) pa je zovu i prvom programerkom (po njoj je nazvan i jedan računarski programski jezik).
1868 U Sjedinjenim Američkim Državama, Christopher Sholes je izumio pisaću mašinu koja je imala QWERTY tastaturu.
1888 William S. Burroughs patentira mehanički kalkulator koji je mogao da štampa na papirnu traku.
1896 Herman Hollerith osniva kompaniju Tabulating Machine Company koja kasnije mijenja ime u IBM (International Business machines).
1924 Kompanija Tabulating Machine Company mijena ime u IBM.
1936 Razvijena je Dvorak tastatura.
1938 Nijemac Konrad Zuse konstruiše Z1, jedan od prvih binarnih digitalnih računara. Računar se mogao programirati bušenom trakom.
1939 U SAD na Iowa State College John Vincent Atanasoff i Clifford Berry konstruišu prototip binarnog računara ABC (Atanasoft-Berry Computer). To se smatra prvim automatskim digitalnim računarom.
1941 Nijemac Konrad Zuse dovršava elektromehaničku mašinu za računanje Z3.
1943 Počinje konstrukcija prvog elektronskog računara u savremenom smislu pod nazivom ENIAC (Electronic Numerical Integrator and Computer). ENIAC većina smatra prvim pravim elektronskim računarom.
1944 Mornarica SAD koristi Harvard-IBM MARK I, veliku programabilnu računsku mašinu građenu pomoću releja. Za programerku je određena Grace Hopper.
1946 Završen je ENIAC, prvi elektronski računar.
1947 U SAD u Bell Laboratories izumljen je tranzistor. Izumili su ga John Bardeen, Walter Brattain i William Shockley (kasnije dobitnici Nobelove nagrade).
1951 Na Manchester University proradio je prvi komercijalni računar First Ferranti MARK I.
1951 Počinje prodaja računara UNIVAC, prvog široko dostupnog komercijalnog računara.
1953 Počinje prodaja računara IBM 701. Ukupno je proizvedeno i prodano 19 komada.
1954 IBM proizvodi i prodaje računar IBM 650. Proizvedeno je i prodano više od 1800 komada u razdoblju od osam godina.
1954 IBM objavljuje prvu verziju programskog jezika FORTRAN (engl. formula translator).
1955 John McCarthy sa univerziteta Dartmouth College prvi put pominje vještačku inteligenciju.
1955 Bell Labs konstruišu prvi računar s tranzistorima. Tranzistori su brži, manji, troše manje energije i manje se griju od elektronskih cijevi koje su se koristile do tada. Zbog toga su i računari s tranzistorima brži i pouzdaniji.
1955 ENIAC prestaje da radi. Procjenjuje se da je u svom životnom vijeku obavio više aritmetičkih operacija nego cijeli ljudski rod do tada.
1956 Računar 305 RAMAC kojeg proizvodi IBM je prvi računar s tvrdim magnetskim diskom.
1958 Robert Noyce (kompanija Fairchild Semiconductor) i Jack Kilby (kompanija Texas Instruments) razvijaju prvo integrisano kolo i javno prikazuju njegov rad 12.09.1958.
1960 Objavljen je programski jezik COBOL (Common Business-Oriented Language).
1963 Doug Engelbart je izumio i patentirao prvog računarskog miša.
1963 Razvijena je norma ASCII (American Standard Code for Information Interchange) kako bi se olakšala razmjena podataka između računara.
1964 Na Dartmouth University John Kemeny i Thomas Kurtz razvili su programski jezik BASIC (Beginner's All-purpose Symbolic Instruction Code).
1965 Ted Nelson izmišlja naziv hypertext.
1965 Texas Instruments razvija TTL (transistor-transistor logic) vrstu integrisanih kola koja su našla široku upotrebu u računarima.
1965 Gordon Moore objavljuje svoje opažanje da se broj tranzistora po kubnom inču u integrisanim kolima udvostručuje svake godine. To je kasnije postalo poznato pod imenom Moore-ov zakon. U novije doba pod Moore-ovim zakonom se smatra pravilo da se gustina podataka udvostručuje svakih 18 mjeseci.
1967 IBM konstruiše prvu disketu (engl. floppy disk).
1967 Razvijen je programski jezik LOGO poznat još i kao kornjačina grafika. Jezik je pogodan za prvi susret djece s računarom.
1968 Robert Noyce i Gordon Moore osnivaju kompaniju Intel Corporation.
1969 Kompanija Control Data Corporation koju vodi Seymour Cray završava računar CDC 7600 koji se smatra prvim superračunarom.
1969 Razvijen je operativni sistem Unix (AT&T Bell Laboratories).
1969 Gary Starkweather u kompaniji Xerox konstruiše prvi laserski štampač.
1969 Ministarstvo odbrane SAD (U.S. Department of Defense) osniva računarsku mrežu ARPANET (Advanced Research Projects Agency Network), preteču interneta.
1970 Intel objavljuje memorijsko integrisano kolo 1103 kapaciteta većeg od 1000 bita (prvi RAM).
1970 Utemeljen je istraživački centar Xerox Palo Alto Research Center (PARC) iz kog su potekle mnoge danas široko rasprostranjene računarske tehnologije.
1970 Kompanija Centronics proizvodi prvi iglični (matrični) štampač (engl. dot matrix printer.).
1971 Počinju se proizvoditi disketni drajvovi promjera 8 inča (engl. 8" floppy diskette drive).
1971 U Xerox PARC razvojnom centru razvijen je prvi laserski štampač.
1971 Objavljen je programski jezik Pascal (autor Niklaus Wirth).
1971 Intel počinje isporuku prvog mikroprocesora 4004.
1972 Objavljen je programski jezik C (autor Dennis Ritchie, kompanija Bell Labs).
1972 U SAD je izumljen optički disk (CD, compact disc).
1973 U istraživačkom centru PARC (Xerox Palo Alto Research Center) Robert Metcalfe konstruiše računarsku mrežu Ethernet.
1973 Dr. Martin Cooperk u kompaniji Motorola konstruiše prvi mobilni telefon (engl. cell phone).
1974 Mikroprocesor 8080 kompanije Intel postaje prvi široko prihvaćen mikroprocesor.
1975 Kompanija MITS isporučuje komplet dijelova za računar Altair 8800. Računar je kupac morao sam sastaviti, a imao je memoriju kapaciteta 1 KB. To se smatra prvim personalnim računarom.
1975 Paul Allen i Bill Gates stvaraju prvi programski jezik za personalne računare. To je bila verzija BASIC-a za računar Altair.
1975 Steve Wozniak i Steve Jobs osnivaju kompaniju Apple Computers.
1976 Razvijena je disketa (engl. floppy disk) promjera 5.25 inča.
1976 Intel proizvodi mikroprocesor 8086.
1977 Razvijena prva komercijalna računarska mreža ARCNET.
1977 Kompanija Apple nudi personalni računar Apple II, prvi personalni računar s grafičkim prikazom u boji.
1978 Epson proizvodi iglični štampač TX-80 koji je bio prvi široko rasprostranjen štampač za personalne računare.
1979 Hayes prodaje prvi modem za . personalne računare.
1979 U SAD je u upotrebi više od pola miliona računara.
1979 Intel proizvodi mikroprocesor 8088.
1980 Prema narudžbi kompanije IBM Paul Allen i Bill Gates izrađuju operativnii sistem za personalni računar IBM PC. Sistem kasnije postaje poznat pod nazivom MS-DOS.
1981 MS-DOS 1.0
1981 IBM proizvodi svoj prvi personalni računar IBM PC i prodaje ga s operativnim sistemom MS-DOS.
1981 Hayes proizvodi modem Smartmodem 300 sa skupom naredbi poznatim pod nazivom AT command set. Brzina modema je bila 300 bps.
1981 Hayes proizvodi modem Smartmodem 1200 brzine 1200 bps.
1982 WordPerfect Corporation prodaje WordPerfect 1.0 najpopularniji program za obradu teksta za personalne računare (prije pojave Windows-a).
1982 Lotus Development Corporation prodaje program Lotus 1-2-3, najpopularniji program za tabelarno računanje za personalne računare (prije Windows-a).
1982 Osnovana je kompanija Compaq Computer Corp. koja je prva proizvela kopiju IBM PC računara i postala najveći konkurent IBM-u na poslovnom tržištu personalnih računara.
1982 Počinje prodaja kućnog računara Commodore 64 koji je postao najprodavaniji model računara svih vremena.
1982 Intel objavljuje procesor 80286.
1983 Personalni računar IBM XT.
1983 U SAD je u upotrebi više od deset miliona računara.
1983 MS-DOS 2.0
1983 Microsoft Windows (kao grafičko okruženje koje radi pod MS-DOS-om)
1984 Personalni računar IBM AT. 
1984 Proizvedena je disketa (engl. floppy diskette) promjera 3.5 inča.
1984 MS-DOS 3.0 i MS-DOS 3.1 (za mreže).
1984 Profesor Fred Cohen sa University of Southern California objavljuje prvi rad o računarskim virusima.
1985 Kompanija Microtek proizvodi prvi jednobojni skener rezolucije 300 dpi.
1985 Intel objavljuje procesor 80386.
1985 Microsoft Windows 1.0
1986 IBM proizvodi tastaturu pod nazivom AT ili 101.
1986 Compaq proizvodi prvi personalni računar kompatibilan IBM PC-u.
1986 U SAD je u upotrebi više od trideset miliona računara.
1986 MS-DOS 3.2.
1987 Windows 2.0
1987 MS-DOS 3.3
1988 U SAD je u upotrebi više od četrdeset i pet miliona personalnih računara.
1988 Friedrich Reintzer otkriva tečni kristal.
1988 Kompanija Creative Labs proizvodi zvučnu karticu SoundBlaster.
1988 MS-DOS 4.0
1989 Intel objavljuje procesor 486DX.
1990 Tim Berners-Lee u saradnji s Robertom Cailliauom radeći u CERN-u predlaže hypertext sistem koji je bitno pridonio popularizaciji i širenju interneta. To se može smatrati početkom interneta u obliku kakvog da danas poznajemo.
1990 Windows 3.0 (prodano više od tri miliona primjeraka za godinu dana)
1991 Intel proizvodi procesor 486SX.
1991 Linus Torvalds uvodi operativni sistem Linux.
1991 Tim Berners-Lee, naučnik na evropskom laboratoriju za atomske čestice (European particle physics laboratory, CERN) u Ženevi u Švajcarskoj razvija Web kao alat za istraživače. Tako je stvoren World Wide Web (WWW) jedan od važnih razloga današnje popularnosti interneta.
1991 Philip Zimmerman objavljuje sistem Pretty Good Privacy (PGP) kojim je moguće kodirati zapise kako bi se sačuvala tajnost.
1991 MS-DOS 5.0
1992 Windows 3.1 (prodano više od milion kopija u prva dva mjeseca prodaje).
1993 Početkom godine u cijelom svijetu postoji pedeset World Wide Web servera.
1993 Windows NT, MS Office 4.0 i MS-DOS 6.0.
1993 Intel proizvodi procesor Pentium (3.2 miliona tranzistora).
1994 Marc Andreesen i James H. Clark osnivaju kompaniju Netscape.
1994 Osnovana je kompanija Red Hat Linux.
1994 Tim Berners-Lee osniva organizaciju The World Wide Web Consortium.
1994 Otkrivena greška u Intelovom procesoru Pentium.
1994 Osnovana kompanija YAHOO.
1994 MS-DOS 6.22
1994 Windows 3.11
1994 Norveška kompanija Telenor započinje projekt čiji je rezultat pretraživač Opera
1994 Tim Berners-Lee osniva organizaciju W3C
1995 Java – programski jezik nezavisan od platforme
1995 Windows 95 (u prva četiri dana prodano više od milion primjeraka).
1995 Amazon.com počeo s radom.
1995 Pierre Omidyar osniva EBay.
1995 Objavljena norma USB. 
1996 Sergey Brin i Larry Page razvijaju Google.
1996 Windows CE.
1996 Microsoft proizvodi miša s točkićem pod nazivom IntelliMouse.
1997 IBM-ov računar Deep Blue pobjeđuje svjetskog šahovskog prvaka Garry Kasparova.
1997 Počine prodaja DVD diskova.
1997 Bill Gates je najbogatiji poslovni čovjek na svijetu.
1997 IEEE objavljuje 802.11 (norma za bežične mreže).
1998 Intel proizvodi procesor Celeron.
1998 Objavljena norma za modeme V.90.
1998 U Japanu pušten u prodaju prvi MP3 player (Saehan, MPMan).
1998 Windows 98.
1998 Sergey Brin i Larry Page osnivaju Google.
1998 Objavljen je sistem za rukovanje bazama podataka MySQL.
1999 Intel proizvodi procesor Pentium III 500 MHz.
2000 Mnogi strahuju da će 1.1.2000 otkazati mnogi računarski sistemi zbog toga što su mnogi programi rađeni tako da pri računanju godine koriste samo dvije cifre. Tako će pri prelazu iz 1999 u 2000 u programu 99 preći u 00. Uprkos strahu nije bilo ozbiljnijih posljedica.
2000 Windows 2000
2000 Jack Kilby dobiva Nobelovu nagradu za fiziku.
2000 Microsoft C#
2001 Kompanija Dell computers postaje najveći proizvođač personalnih računara.
2001 Objavljena norma USB 2.0.
2001 Windows XP
2002 Prema istraživanju kompanije Gartner od polovine sedamdesetih do 2002 prodano je više od 1.000.000.000 personalnih računara.
2002 Objavljena je sabirnička norma PCI Express.
2003 Osnovana kompanija Mozilla Foundation.
2004 Google objavljuje uslugu besplatne elektronske pošte Gmail.

2006-2007 Microsoft objavljuje Vistu…

Nastavlja se… (To be continued…)

Index