FRANC KAFKA

PROCES

BIOGRAFIJA

DJELA

CITATI

GALERIJA

KVIZ

ž

Proces (nem. Der Prozess) je roman Franca Kafke objavljen posthumno, 1925. godine.
Proces je i ekranizovan od strane reditelja Orsona Velsa sa Entonijem Perkinsom u glavnoj ulozi.

Različiti kritički prilazi Procesu

   Književni kritičari pristupali su zagonetnom Kafkinom djelu sa različitih stanovništva i pokušavali da utvrde njegovo značenje i poruku. Među raznovrsnim metodološkim pristupima ovome djelu naročito su karakteristični biografski, sociološki i strukturalistički.

Biografski prilaz

   Kafkinom djelu polazi od piščeve ličnosti i u njenim osobenostima nalazi objašnjenja za tamnu poruku dela. Pristalice ovakvog tumačenja djela uzimaju kao veoma značajne činjenice da je Kafka bio pisac sa nedovoljno jasnim predstava o ljudskom društvu i čovjekovoj prirodu, pa da tako, bez čvrste i naučno zasnovane ideološke platforme, nije mogao da uoči ni zakonitost kretanja ni perspektive razvitka ljudskog društva. Upravo zbog toga je sijvet u njegovom djelu onako košmarski. Sem toga, ovaj pristup kao naročito značajne uzima i druge činjenice, što je, pretpostavlja se, moralo izazvati u njemu osaćanje usamljenosti. Uz to, on je dugo godina bio pritisnut teretom očeve tiranije, a sa veoma razvijenom osećanjem inferiornosti, on nije imao snage ni da odluči o svojoj ženidbi. Njegova neodlučnost ispoljena je i u njegovom odnosu prema vlastitom delu: ono je ili ostalo nedovršeno ili je bez konačne redakcije. Povrh svega, Kafku su opsenarski opsjedali strahovi. U svom dnevniku, zapisima i pismima, na primer, nekoliko puta je zapisivao kako oseća da neko „s najvećom brzinom i nekom mehanički redovitom učestalošću zabada postrance nož“ u njega.

   Iz ovog niza podataka biografske prirode neki kritičari smatraju da Kafkinom delu i ne treba pridavati izuzetno veliki značaj. Pisac koji je svet oko sebe doživljavao na ovakav način, lično bio opterećen opsesijama razne vrste, a uz to bez jasne ideološke orijentacije, nije ni mogao drukčije da doživi taj svet, pa ni da ga drukčije prikaže.

Sociološki prilaz

   Kritičari koji Kafkinom delu pristupaju pretežno sa ovog stanovništva – i u Procesu i u Zamku nalze specifičan odraz čovjekovog života u kapitalističkom društvu. Taj život oni smatraju kao nerazrješiv konflikt.

   Upravljački sistem „onih gore“ stvara kod običnog čoveka uverenje o nemoći i otuđenju, a ukoliko bi pojedinac i pokušao da se pobuni protiv utvrđenog reda stvari „grupa gore“ bi vješto koristila institucije vlasti i sudstva, pa u formi „veleizdajničkih procesa“, specifičnim metodama paralizovanja volje okrivljenoga, dovodila ga do toga da u toku beskonačnog procesa, psihički podriven, sam dođe do ubjeđenja da je kriv.

Strukturalistički prilaz

   Strukturalistički prilaz polazi od pretpostavke da je Proces, kao i ostali Kafkini romani, veoma složena umjetnička struktura, kojom je pisac iskazao različite misli ne samo o društvu kome je pripadao nego i o čovekovoj sudbini uopšte. Prema tome, uz sociološki aspekt romana, od velikog je značaja i piščeva imanentna filozofska misao, kao i njegova vizika čovekove budučnosti.

   Prihvatljivo je tumačenje da je Kafka u Procesu iskazao egzistancijalističku filozofiju apsurda, i to na sasvim originalan način. Za razliku od Sartrovih egzistancijalističkih romana i drama, u kojima se preko njegovih literarnih junaka eksplicitno iskazuje egzistancijalistička filozofija apsurda, Kafkini junaci nisu snažni intelektualci, već ljudi koji apsurd života doživljavaju kao ličnu tragiku. Kafkini junaci nisu svesni apsurda života niti o tome mogu da filozofski sude i razmišljaju. Kafkin Jozef K. „prerefleksivno doživljuje apsurd života“ i zato misli i oseća kao čovek koji se neposredno nalazi u apsurdnom životnom košmaru i koji je i sam deo tog košmara.

   Celokupno Kafkino delo, ipak, kao da sugerira jednu dragocenu misao: čovjek se neće osećati usamljenim krivce u složenim međuljudskim odnosima jedino ako postane svestan – da je sam graditelj života.