| Realizam | |
|
Pojam realizma
Termin realizam (lat. Realis-stvaran, istinit) ima
dvojako znacenje: oznacava metod oblikovanja knjizevnog umjetnickog
djela, na jednoj strani, I oznacava knjzevni pravac, epohu u istoriji
knjizevnosti, na drugoj strani. Realizam kao metod, postupak u
obilkovanju knjizevnog umjetnickog djele, prisutan je u knjizevnosti od
najstarijih vremena. Realisticki metod je postao dominantan vec u trecoj
deceniji XIX vijeka jer ga postepeno prihvata vecina pisaca I na snazi
je, zavisno od knjizevmne sredine, sve do kraja vijeka, a u srpskoj
knjizevnosti do 1915. godine. Cim je metod realizma prihvacen od vecine
pisaca koji pokazuju slicna tematska opredjljenja, koriste slicne
stilsko-izrazajne postupke I iskazuju slicna shvatanja o drustvenim I
umjetnickim pitanjima, nastao je knjizevni pravac realizam, posebna
epoha u istoriji evropskih knjizevnosti.
Kod Srba realizam dostize svoj zenit u stvaranju Branka
Radicevica, Petra Petrovica Njegosa, Laze Kostica I Djure Jaksica, a to
je vrijeme kada nastaju najznacajnija djela evropskih realista Stendala,
Onore de Balzaka I Carlsa Dikensa.
Termin realizam oznacava metod oblikovanja knjizevne stvarnosti
ili knjizevnu epohu. U prvom slucaju termin nema vremensko ogranicenje,
primjenjiv je za pisce svih vremena koji u svom stvaranju koriste metod
realizma. U drugom slucaju termion se koristi u ogranicenom vremenskom
znacenju, odnosi se na pisce koji su stvarali u drugoj polovini XIX
vijeka I primjenjivali realisticki metod. Tokovi realizma
Realizam ima umjetnike, filozofske, socijalne I politicke osnove.
Javlja se prije svega kao opozicija romantizmu koji se usredsredjivao na
subjektivni svijet, na razigranu mastu I naglasenu emocionalnost.
Realizam se usredsredjuje na objektivni svijet, na pozitivne cinjenice,
prirodnost I odmjerenost u pokazivanju osjecanja.materijalizam u
filozofiji, pozitivizam u nauci podstakli su metod posmatranja,
prikupljanja materijala, analize I odabiranje prikupljene gradje.
Realizam kao knjizevni pravac trajao je u XIX vijeku.
U razvojnom toku realizma uocavaju se tri faze. Rani realizamoznacav
aevropske pocetke realisticke epohe cije su temelje udarili Stendal,
Onore de Balzak I Nikolav V. Gogolj. Razvijeni realizam obuhvata
pedesete I sezdesete fodine XIX vijeka kada su stvarali Gistav Flober,
Alfons Dode, braca Gonkur, Ivan S. Turgenjev, Ivan A. Goncarov. Visoki
realizam obiljezen je unosenjem ideoloske, eticke I filozofske
problematike-Lav N. Tolstojm I Fjodor M. Dostojevski.u razvitku srpskog
realizma razlikuju se dvije faze: od 1870. do 1903. I od 1903. do 1915.
godine.
Epoha realizma nije jedinstvena: javljaju se razliciti tonovi
koji u izvjesnoj mjeri donose neki novi momenat zadravajuci osnovne
poeticke karakteristike realizma. Naturalizam Emila Zole u
Francuskoj insistira na nagonskom kod covjeka, na slikanju mracnih
strana zivota, na onome sto ce kod citalaca ili gledalaca izazvati
snaznu reakciju – osudu, gnusenje, gadjenje: prihvacen je u mnogim
evropskim knjizevnostima. Vrizam Djovanija Verge (Italija)
insistira da se masta protera iz
knjizevnosti , te da se zivot prikazuje filozofski tacno drzeci se
gradje koju pruza stvarnost I koristeci gotove dogadjaje I likove, nije
imao znacajan odjek u drugim knjizevnostima. Naturalna skola u
Rusiji, ciji je teoreticar Visarion G. Bjelinski, trazi vracanje
prirodi, prikazivanje nizih slojeva drustva; imala je velik broj
pristalica medju ruskim piscima I dala je znacajna knjizevna ostvarenja.
Kriticki realizam se javlja kao najvisa faza u razvitku evropskog
realizma; u njemu Djerdj Lukac izdvaja dva toka: pasivno kriticki I
aktivno kriticki realizam. Socijalisticki realizam javlja se u
Sovjetskom Savezu tridesetih godina X X vijeka, ciji je teoreticar I
najizrazitiji predstavnik Maksim Gorki; od pisaca se trazi da im glavna
tema bude opisivanje uspjeha u socijalistickoj izgradnji. Odlike realizma
Poetiku realizma karakterisu novine na planu gradje i tematike,
oblikovanja likova, olika pripovedanja, upotrebe jezika i zanrovskih
pomeranja. 1.
teme
za
svoje stvaranje realisti nalaze u stvarnosti koja ih okruzuje, u
svakodnevnom zivotu obicnih ljudi, u obicnim dogadjajima koji ne
predstavljaju nista izuzetno. Ova knjizevnost predocava sliku drustvene
sredine, odnose i sukobe u njoj, idejne i ideoloske tokove- time doija
snazno sovijalno obiljezje.posebna paznja se poklanja slikanju prirodnog
okruzenjai ambijent. U srpskom realizmu dominantna je seoska tematika sa
idealizacijom sela i seoskog zivota. 2.
junaci
su
obicni ljudi iz svakodnevnog zivota, koji su prirodni u delanju,
ponasanju i izrazavanju. Glavni junak je uglavnom tipicni predstavnik
sloja ili grupe ljudi , prikazuje se svestrano, motivacija je zasnovana
na prirodnoj i logickoj kauzalnosti. 3.
fabularnost
je
bitna osobina realisticke proze; fabula je cvrsta, ima hronoloski tok i
u kontinuitetu prati zivotnu pricu o junaku. Zamrsenost zapleta nije
svojstvo realisticke fabule: mora da bude dinamicna i zanimljiva, da
bude u funkciji postepenog otkrivanja likova koji prolaze kroz niz
situacija. Svojstvo realisticke fabule je razgranatost, postojanje vise
tokova, razvijene epizode. 4.
pripovjedanje
je
objektivno, uzdrzano i odmjereno, bez jakih strasti, bez patetike i
hiperbolisanja. Ima hronoloski tok i prati zivotna zbivanja, drustvene
tokove, intimna stanja. Najcesce je dato u on-formi. Cesta je i ja-forma
pripovjedanja. 5.
dijalog
je znacajno sredstvo umjetnickog oblikovanja u realistickoj prozi i
dominantna forma samoiskazivanja i indirektne karakterizacije.vrlo je
razvijen, sa obimnim dijaloskim nizovima. 6.
monolog
se
kasno javlja u prozi realizma, prvo kao opis psiholoskog stanja a
kasnije i kao direktni unutrasnji monolog.kod nas se javlja kod Laze
Lazarevica i Svetolika Rankovica. 7.
opis
ima
znacajnu ulogu u strukturi realisticke proze. Predmet opisivanja su
pejzaz, interijer, portret, karakter, sredina, atmosfera. 8.
u realizmu dolazi do znacajne smjene zanrova. Poezija
uopste stagnira ili nestaje: njeguje se lirska poezija deskriptivne i
misaone vokacije, ali je malo pisaca koji njeguju poeziju. Proza je
dominantan vid umjetnickog izrazavanja; njeguje se pripovijetka, novela
i crtica; roman dozivljava ekspanziju i punu afirmaciju. 9.
jezik
realista
je jednostavan, kolokvijalan, bez figurativnosti. Ima dosta zargonske,
profesionalne ili dijalekatske leksike cime se jezik funkcionalizuje kao
sredstvo za karakterizaciju i individualizaciju likova. 10. epoha realizma je dala niz teoreticara . na jednoj strani su pisci koji razmisljaju o knjizevnosti i knjizevnom stvaranju, a na drugoj strani su filozofi, esteticari i knjizevni kriticari.
|
|
|
|
|
|
|