BIOGRAFIJA

U Matici rodenih crkve Svetog Ivana Krstitelja u Travniku, pod rednim brojem 70, stoji da je 9. oktobra 1892. godine roden Ivan, sin Antuna Andrica, podvornika i Katarine Andric, rodene Pejic. Buduci veliki pisac rodio se u Travniku sticajem okolnosti, dok mu je mati boravila u gostima kod rodbine. Andricevi roditelji bili su Sarajlije: oceva porodica decenijama je bila vezana za ovaj grad u kojem se tradicionalno bavila kujundžijskim zanatom. Osim bavljenja istim poslom, clanove roda Andricevih vezivala je i zla kob tuberkuloze: mnogi pišcevi preci, ukljucujuci i sve njegove striceve, podlegli su joj u mladosti, a sam Andric bez oca je ostao kao dvogodišnji decak. Suocavajuci se sa besparicom, Katarina Andric svoga jedinca daje na cuvanje muževljevoj sestri Ani i njenome mužu Ivanu Matkovšik u u Višegrad. U gradu koji ce, više nego ijedno drugo mesto, obeležiti njegovo stvaralaštvo, gledajuci svakodnevno vitke stubove na Drini cuprije, Andric završava osnovnu školu, a potom se vraca majci u Sarajevo, gde 1903. godine upisuje Veliku gimnaziju, najstariju bosansko-hercegovacku srednju školu. Za gimnazijskih dana, Andric pocinje da piše poeziju i 1911. godine u Bosanskoj vili objavljuje svoju prvu pesmu „U sumrak“. Kao gimnazijalac, Andric je vatreni pobornik integralnog jugoslovenstva, pripadnik je naprednog nacionalistickog pokreta „Mlada Bosna“ i strastveni je borac za oslobodenje južnoslovenskih naroda Austrougarske monarhije.
Dobivši stipendiju hrvatskog kulturno-prosvetnog društva „Napredak“, Andric oktobra meseca 1912. godine zapocinje studije na Mudroslovnom fakultetu Kraljevskog sveucilišta u Zagrebu. U gradu na Savi, on pomalo uci, pomalo posecuje salone, družeci se sa zagrebackom inteligencijom od koje ce na njega posebno veliki uticaj imati dvadeset godina stariji Matoš. Naredne godine prelazi u Bec gde sluša predavanja iz istorije, filosofije i književnosti. Becka klima mu ne prija i on, hereditarno opterecen osetljivim plucima, cesto boluje od upala. Obraca se za pomoc svom gimnazijskom profesoru i dobrotvoru, Tugomiru Alaupovicu, i vec sledece godine prelazi na Filosofski fakultet Jagelonskog univerziteta u Krakovu. Intenzivno uci poljski jezik, upoznaje kulturu i sluša predavanja vrhunskih profesora. Sve vreme piše refleksivne pesme u prozi, a u junu mesecu 1914. godine Društvo hrvatskih književnika u Zagrebu objavljuje mu šest pesama u prozi u panorami Hrvatska mlada lirika.
Na Vidovdan, 28. juna 1914. godine, na vest o sarajevskom atentatu i pogibiji Nadvojvode Franaca Ferdinanda, Andric pakuje svoje oskudne studentske kofere i napušta Krakov: zatomljeni instinkt bivšeg revolucionara goni ga u zemlju, na poprište istorije. Odmah po dolasku u Split, sredinom jula, austrijska policija hapsi ga i odvodi prvo u šibensku, a potom u mariborsku tamnicu u kojoj ce, kao politicki zatvorenik, ostati do marta 1915. godine. Medu zidovima marburške tamnice, u mraku samice, „ponižen do skota“, Andric intenzivno piše pesme u prozi.
Po izlasku sa robije, Andric biva bacen u konfinaciju u Ovcarevo i Zenicu gde ostaje sve do leta 1917. godine. Zbog ponovljene bolesti pluca, odmah odlazi na lecenje u Zagreb, u cuvenu Bolnicu Milosrdnih sestara, stecište hrvatske inteligencije koja se klonila ucešca u ratu, na strani Austrije. Tu Andric, zajedno sa konte Ivom Vojnovicem, docekuje opštu amnestiju i aktivno se ukljucuje u pripreme prvog broja casopisa Književni jug. Istovremeno, pažljivo dovršava knjigu stihova u prozi koja ce pod nazivom Ex Ponto biti objavljena u Zagrebu 1918. godine sa predgovorom Nika Bartulovica. U Zagrebu ga i zatice slom Austrougarske monarhije, a potom i ujedinjenje i stvaranje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. U danima koji neposredno prethode formalnom ujedinjenju, Andric u tekstu „Nezvani neka šute“ objavljenom u zagrebackim Novostima, oštro odgovara na prve simptome nesloge u državi koja još nije ni stvorena i poziva na jedinstvo i razum.
Nezadovoljan atmosferom u Zagrebu, Andric ponovo moli pomoc dr Tugomira Alaupovica i vec pocetkom oktobra 1919. godine pocinje da radi kao cinovnik u Ministarstvu vera u Beogradu. Sudeci prema pismima koja piše prijateljima, Beograd ga je srdacno prihvatio i on intenzivno ucestvuje u književnom životu prestonice, družeci se sa Crnjanskim, Vinaverom, Pandurovicem, Sibetom Milicicem i drugim piscima koji se okupljaju oko kafane Moskva. Vec pocetkom 1920. godine Andric zapocinje svoju vrlo uspešnu diplomatsku karijeru postavljenjem u Poslanstvu pri Vatikanu. Te godine zagrebacki izdavac Kugli objavljuje novu zbirku pesama u prozi Nemiri, a izdavac S. B Cvijanovic iz Beograda štampa pripovetku „Put Alije Đerzeleza“.
S jeseni 1921. godine Andric je postavljen za cinovnika u Generalni konzulat Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca u Bukureštu, a iste godine zapocinje saradnju sa Srpskim književnim glasnikom objavljujuci u broju 8 pricu „Corkan i Švabica“. Godine 1922. premešten je na rad u Konzulat u Trstu. Tokom te godine štampa još dve pripovetke („Za logorovanja“ i „Žena od slonove kosti“), ciklus pesama „Šta sanjam i šta mi se dogada“ i nekoliko književnih prikaza. Pocetkom 1923. godine on je vicekonzul u Gracu. Buduci da nije završio fakultet, preti mu otkaz u Ministarstvu spoljnih poslova. Izmedu mogucnosti da fakultet završi državnim ispitom ili odbranom doktorata, Andric bira drugu mogucnost i u jesen 1923. godine upisuje se na Filosofski fakultet u Gracu. Tokom ove godine Andric je objavio nekoliko pripovedaka od kojih se neke svrstavaju medu njegova najznacajnija prozna ostvarenja: „Mustafa Madžar“, „Ljubav u kasabi“, „U musafirhani“ i „Dan u Rimu“. U junu mesecu 1924. godine u Gracu je odbranio doktorsku tezu Razvoj duhovnog života u Bosni pod uticajem turske vladavine. Petnaestog septembra, pošto je odbranio doktorat, stice pravo da se vrati u diplomatsku službu. Krajem godine prelazi u Beograd u Politicko odelenje Ministarstva inostranih dela. Ove godine pojavljuje se Andriceva prva zbirka prica u izdanju Srpske književne zadruge u koju, pored nekih vec objavljenih u casopisima, ulaze i nove – „U zindanu“ i „Rzavski bregovi“. Na predlog Bogdana Popovica i Slobodana Jovanovica, godine 1926, Ivo Andric biva primljen za clana Srpske akademije nauka i umetnosti, a iste godine u Srpskom književnom glasniku objavljuje pripovetke „Mara milosnica“ i „Cudo u Olovu“. Oktobra meseca biva postavljen za vicekonzula Generalnog konzulata Kraljevine Jugoslavije u Marseju. Sledece godine, tri meseca provodi na radu u Generalnom konzulatu u Parizu: gotovo sve slobodno vreme u Parizu Andric provodi u Nacionalnoj biblioteci i Arhivu Ministarstva inostranih poslova proucavajuci istorijsku gradu o Bosni s pocetka devetnaestog veka i citajuci korespondenciju Pjera Davida, francuskog konzula u Travniku. S proleca 1928. godine premešten je za vicekonzula u Poslanstvu u Madridu. Te godine objavljuje price „Olujaci“, „Ispovijed“ i „Most na Žepi“. Sredinom sledece godine prelazi u Brisel, na mesto sekretara poslanstva, a u Srpskom književnom glasniku pojavljuje se njegov esej „Goja“. Vec 1. januara 1930. godine u Ženevi pocinje da radi kao sekretar stalne delegacije Kraljevine Jugoslavije pri Društvu naroda. Te godine objavljuje esej o Simonu Bolivaru, pricu „Kod kazana“ i tekst „Ucitelj Ljubomir“. U Beogradu sledece godine izlazi i druga knjiga pripovedaka kod Srpske književne zadruge u kojoj se, pored prica ranije objavljenih u casopisima, prvi put u celini štampaju „Anikina vremena“, a u kalendaru-almanahu sarajevske Prosvjete pojavljuje se putopis „Portugal, zelena zemlja“. Godine 1932. Andric objavljuje pripovetke „Smrt u Sinanovoj tekiji“, „Na ladi“ i zapis „Leteci nad morem“. U martu mesecu 1933. godine vraca se u Beograd kao savetnik u Ministarstvu inostranih poslova. Iako intenzivno piše, ove godine objavljuje samo pripovetku „Napast“ i nekoliko zapisa. Iste godine, 14. novembra pismom odgovara dr Mihovilu Kombolu i odbija da njegove pesme budu uvrštene u Antologiju novije hrvatske lirike: „...Ne bih nikada mogao ucestvovati u jednoj publikaciji iz koje bi principijelno bili iskljuceni drugi naši meni bliski pesnici samo zato što su ili druge vere ili rodeni u drugoj pokrajini. To nije moje verovanje od juce nego od moje prve mladosti, a sad u zrelim godinama takva se osnovna vrednovanja ne menjaju“. Sledece godine unapreden je za savetnika 4. grupe 2. stepena Ministarstva inostranih poslova. Postaje urednik Srpskog književnog glasnika i u njemu objavljuje pripovetke „Olujaci“, „Žed“ i prvi deo triptiha „Jelena, žena koje nema“. Postaje nacelnik politickog odeljenja Ministarstva inostranih dela 1935. godine i stanuje u hotelu Ekscelzior. Štampa pripovetke „Bajron u Sintri“, „Deca“, esej „Razgovor s Gojom“ i jedan od svojih znacajnijih književnoistorijskih tekstova - „Njegoš kao tragicni junak kosovske misli“. Tokom sledece godine Srpska književna zadruga štampa drugu knjigu Andricevih pripovedaka koja, medu onima koje su objavljivane u casopisima, sadrži još i price „Mila i Prelac“ i „Svadba“. Andriceva diplomatska karijera ide uzlaznom linijom i on u novembru mesecu 1937. godine biva imenovan za pomocnika ministra inostranih poslova. Te godine dobija i visoka državna odlikovanja Poljske i Francuske: Orden velikog komandira obnovljene Poljske i Orden velikog oficira Legije casti. Iako okupiran diplomatskom službom, Andric tokom ove godine objavljuje price „Trup“ i „Likovi“, a iste godine u Becu, prikupljajuci gradu o konzulskim vremenima u Travniku, u Državnom arhivu proucava izveštaje austrijskih konzula u Travniku od 1808. do 1817. godine - Paula fon Mitesera i Jakoba fon Paulica. Pocetkom 1938. godine pojavljuje se prva monografija o Andricu iz pera dr Nikole Mirkovica.
Diplomatska karijera Ive Andrica tokom 1939. godine doživljava vrhunac: prvog aprila izdato je saopštenje da je Ivo Andric postavljen za opunomocenog ministra i izvanrednog poslanika Kraljevine Jugoslavije u Berlinu. Andric stiže u Berlin 12. aprila, a 19. aprila predaje akreditive kancelaru Rajha - Adolfu Hitleru. U jesen, pošto su Nemci okupirali Poljsku i mnoge naucnike i pisce odveli u logore, Andric interveniše kod nemackih vlasti da se zarobljeništva spasu mnogi od njih. Politicari u Beogradu, medutim, ne racunaju baš uvek na svoga poslanika, i mnoge kontakte sa nemackim vlastima održavaju mimo Andrica. Pisac i u takvim okolnostima objavljuje: pripovetka „Caša“ i zapisi „Staze“ i „Vino“ izlaze u Srpskom književnom glasniku tokom 1940. godine. U rano prolece 1941. godine Andric nadležnima u Beogradu nudi ostavku: „...Danas mi u prvom redu službeni a zatim i licni mnogobrojni i imperativni razlozi nalažu da zamolim da budem ove dužnosti osloboden i što pre povucen sa sadašnjeg položaja...“ Njegov predlog nije prihvacen i 25. marta u Becu, kao zvanicni predstavnik Jugoslavije prisustvuje potpisivanju Trojnog pakta. Dan posle bombardovanja Beograda, 7. aprila, Andric sa osobljem Poslanstva napušta Berlin. Potom odbija ponudu nemackih vlasti da ide u bezbedniju Švajcarsku, ali bez ostalih clanova Ambasade i njjihovih porodica: bira povratak u okupirani Beograd. Novembra meseca biva penzionisan, ali odbija da prima penziju. Živi povuceno u Prizrenskoj ulici, kao podstanar kod advokata Brane Milenkovica. Odbija da potpiše Apel srpskom narodu kojim se osuduje otpor okupatoru. Odbija, takode, da Srpska književna zadruga za vreme dok „narod pati i strada“ objavi njegove pripovetke. U tišini svoje iznajmljene sobe, piše prvo Travnicku hroniku, a krajem 1944. godine okoncava i Na Drini cupriju. Oba romana objavice u Beogradu nekoliko meseci po završetku rata, a koncem 1945. godine u Sarajevu izlazi i roman Gospodica.
Prve posleratne godine postaje predsednik Saveza književnika Jugoslavije i potpredsednik Društva za kulturnu saradnju sa Sovjetskim Savezom i vecnik III zasedanja ZAVNOBIH-a. Tokom 1946. godine živi u Beogradu i Sarajevu, postaje redovan clan SANU. Te godine, medu ostalim, objavljuje pripovetke „Zlostavljanje“ i „Pismo iz 1920. godine“. Sledece godine postaje clan Prezidijuma Narodne skupštine NR Bosne i Hercegovine i objavljuje „Pricu o vezirovom slonu“, nekoliko tekstova o Vuku Karadžicu i Njegošu, a tokom 1948. godine prvi put ce biti štampana „Prica o kmetu Simanu“. Narednih nekoliko godina vrlo aktivno bavi se javnim poslovima, drži predavanja, govori na javnim skupovima, kao clan razlicitih delegacija putuje u Sovjetski Savez, Bugarsku, Poljsku, Francusku, Kinu. Objavljuje uglavnom krace tekstove, odlomke pripovedaka, price „Bife Titanik“ (1950), „Znakovi“ (1951), „Na suncanoj strani“, „Na obali“, „Pod Grabicem“, „Zeko“ (1952), „Aska i vuk“, „Nemirna godina“, „Lica“ (1953). Godine 1954. postaje clan Komunisticke partije Jugoslavije. Prvi potpisuje Novosadski dogovor o srpskohrvatskom književnom jeziku. Te godini štampa u Matici srpskoj Prokletu avliju , a pripovetka „Igra“ pojavljuje se 1956. godine.
Godine 1958. u šezdeset šestoj godini, Ivo Andric se vencava sa svojom dugogodišnjom ljubavlju - Milicom Babic, kostimografom Narodnog pozorišta iz Beograda, udovicom Nenada Jovanovica. Sa ženom se seli u svoj prvi stan - u Ulici Proleterskih brigada 2a. Te godine objavljuje pripovetke „Panorama“, „U zavadi sa svetom“ i jedini predgovor koji je ikada za neku knjigu napisao: uvodni tekst za knjigu Zuke Džumhura „Nekrolog jednoj caršiji“.