Koreni (roman)
Koreni su drugi roman srpskog pisca Dobrice Ćosića. Objavljen je 1954. godine.
Ćosić uzima građu iz stvarnosti Srbije s kraja 19. veka: to je slika raskola u jednoj patrijahalnoj podorici, ali i raskola u narodu. Ovdje je Ćosić pažljivom psihološkom analizom razotkrio mentalitet srpskog sela, uočio začetke i uzroke partijskih previranja, predočivši nekoliko upečatljivih karaktera.
Novina Korena je, pre svega, u postupku i stilu. To je poetski psihološki roman, umnogostručene subjektivne perspektive, u kojem se dramatični sudari među ličnostima osvjetljavaju iz više uglova, sa stanovišta svih aktera radnje.
Radnja
Fabula je smještena na kraj devetnaestog vijeka u jedno srpsko selo i prati živote Aćima Katića, jednog od radikalskih vođa tog vremena, i njegovih sinova Vukašina i Đorđa.
Vukašin je bio na školovanju nekoliko godina u Francuskoj i početkom romana se vraća kući kod oca i brata mu Đorđa da bi im saopštio da se ženi ćerkom liberala Tošića, Aćimovog političkog neprijatelja. Aćim ga se odriče i prijeti da će ga izbrisati iz testamenta. Istovremeno, Đorđe i njegova supruga Simka imaju probleme, jer ni poslije 15 godina braka nemaju djece. Đorđe se sve češće napija i u jednom od tih pijanstava izbacuje Simku iz kuće. Aćim je očajan zbog svađe sa sinom miljenikom Vukašinom, i što od bijesa, što od očaja rješava da pozove seljake iz svoga sela Prerova na bunu. Pijani vojnici uspijevaju da bez velike muke uguše bunu, ubivši pritom petoricu seljaka.
Istovremeno, Simki na um pada spasonosna ideja: da zatrudni sa jednim od Đorđevih sluga. Ubrzo posle toga saznajemo da je Simka trudna, a Đorđe joj dopušta da se vrati kući, iako su i on i Aćim puni sumnji oko toga ko je otac djeteta. Simka rađa sina i beba dobija ime Adam. Kako Adam raste, sve je viši i viši i sve manje liči na oca Đorđa koji je izrazito nizak. Kada je Adamu bilo 5 godina, majka mu Simka se razboljeva i umire, a on jedva preživljava. Ovaj događaj konačno navodi Aćima i Đorđa da Adama prihvate kao svojega.
Komentar
U fabuli romana uspješno se prepliću dvije drame: porodična drama seljačkog radikalskog prvaka Aćima Katića i bračna drama njegovog sina Đorđa.Ugledni bogati političar ima dva sina Vukašina i Đorđa.Vukašin je školovan u Parizu na Sorboni, živi u Beogradu, oženjen ćerkom fabrikanta, stidi se seljačkog porijekla i priklonio se uticajnoj ženinoj familiji.Gradi karijeru kao vladin činovnik i na suprotnoj političkoj strani od svog oca.Oca veoma boli što se on priklonio njegovom političkom neprijatelju i otac nikad ne dolazi u Beograd i ne poznaje svoje unuke Ivana i Milenu.Đorđu kao mlađem namijenjeno je da ostane na selu i uveća imanje koje će jednog dana i brat da neslijedi i on je pomalo ljubomoran na brata.Đorđe je ljubomoran i na svoju suprugu Simku, lijepu i jedru ženu sa kojom nakon 15 godina braka nema dece. Za neplodnost braka je kriv Đorđe i pisac se naročito zadržava na slikama intimnih bračnih odnosa između Simke i Đorđa.On je beskrajno utučen, napija se do besvijesti, prijeti da će je otjerati ako mu ne rodi sina nasljednika, zazire od svakog muškarca u dvorištu, sve dok nespretna Simka iz tajnog odnosa sa slugom Tomom Dačićem ne zatrudni i rodi sina nasljednika Katićevoj lozi.Najtragičniji lik je Đorđe bogataš i očajnik koji godinama putuje, spava pod kolima i svjestan je svoje krivice za neplodnost.Snažno je prikazano psihološko mučenje kada želi da otjera Simku i njen strah šta će biti s njom ako se vrati u sirotinju.Tragičan je lik gospodara Aćima Katića, pojma bogatstva, seljački radikalski vođa, ugledan, apsolutan gospodar u Prerovu i okolini i ne preza ni od zločina.Simka je uzeta iz siromašne kuće samo zato što je trebala da svojom rasnom lepotom i vitalnošću ojača lozu Katića.Krajnja bijeda u očevoj kući natjerala je da se uda za bogatog nemoćnika i da živi u paklu od braka mučena materinskom čežnjom za porodom.Sve navedeno govori o Ćosićevom viđenju realnosti i stvarnih problema patrijarhalne porodice u Srbiji iz vremena odvijanja radnje sa komplikacijama u preplitanju savremenih političkih zbivanja i tragova patrijarhalne zaostavštine.
