Revija autorskog filma: ''Svijet na dlanu''

Od 30. januara do 6. februara 2003. godine u Banjaluci je u maloj Sali bioskopa Palas održana Revija autorskog filma u saradnji sa beogradskim Festivalom autorskog filma. Iako izuzetno rijedak, ovakav način prikazivanja onih filmova koji se nemaju prilike naći na redovnom repertoaru najbolji je iz onog razloga koji im onemogoćava dolazak na redovni bioskopski repertoar. Neatraktivni većem broju gledalaca, oni u sklopu revija, izdvojeni od ostalih filmova, sasvim sigurno bivaju više posjećeni, nego što bi bili unutar uobičajne distribucije. Zato je i povećanje broja sličnih događaja veoma bitno, jer, ako ništa drugo, oslikava banjalučka filmska platna multikulturalnošću, a iznad svega omogućava, u najsretnijim slučajevima, uvijek dragocijeno doživljavanje neprolaznog koje se sigurno može naći i u kinematografskim predjelima izvan engleskog govornog imperativa (dok je američka kinematografija predstavljena glavninom, ostatak filmske planete se predstavlja izabranim primjerima, a i sam pridjev izabran zvuči obećavajuće).

Anotnija (Antonia) Marlin Goris posjeduje izvjesnu zavodljivost proisteklu isključivo iz didaktičnosti radnje. Zavodljivost podrazumjerva neizmjerni pozitivizam i idilične slike seoskog porodičnog doma koje pruža utočište svakom dobrom srcu željnom ljubvi. Nažalost, ove optimistične (i naivne) vizije Gorisove prezentovane su nepodnošljivo nefilmično, tako da je krajnji utisak nemaštovito, mada povremeno lucidno, prepričavanje lošeg romana. Svaki od stanovnika utopoijskog poljoprivrednog dobra, tog mokrog feminističkog sna, je ispunjen identičnom unutrašnjošću koja se vremenom ne mjenja, postajući stanje, stanje jasno iskazano na samom početku. Ono što nakon početka dolazi je zato samo nepotrebna varijacija na temu.

Jedna druga rediteljka, Margaret Von Trota, Obećanjem (Das Versprechen) posmatrala je pokajnički Berlinski zid iz ugla vezanosti dvoje razdvojenih ljubavnika. Okolnosti u kojim su se oni našli dovele su stvaralački korpus Von Trotove, oslonjene na priču, do međusobnog podrivanja fikcije i dokumentacije. Niti mi je njen istorijski komentar djelovao naročito atraktivno (sudbina junaka, ovdje prototipova njemačke tragedije, nije tragična zato što nas Von Trotova odmah uvodi u proces razaranja - ne prisustvujem prizoru razaranja idealnog koje mi je pokazano i za kojim mogu da žalim, nego samo samom procesu koji je, na kraju krajeva, mehanika), niti je fabula naročito inspirativna (prema postavljenoj situaciju moguće je uspostaviti jedino emocionalnu distanciranost, osim u onim scenama koje prikazuju rastući protest spram nasilne ograničenosti u koje je autorka ugradila iskrenost, sasvim sigurno više nego u ljubavni tok).

Posthumno montirana od strane Dinka Tucakovića, Država mrtvih Živojina Pavlovića balansira između epske širine (zapravo epsko-lirske) i kompilacije opštih mjesta neojugoslovenskog folklora, upečatljivih grotesknih epizoda i kvazi-nadrealističke blesavosti, kolektivne tragedije i nerazumljive nemotivisanosti likova kao rezultata njihove nedovršenosti. Stilska neuglađenost ne pridonosi da Država mrtvih poprimi okus naše stvarnosti (ili prošlosti), nego da umanji njenu vrijednost.

Majkl Haneke Učiteljicom klavira (La Pianiste) krajnje bolno dočarava pojam koji je prilično širok i zato zajednički mnogima - egzistencijalnu mučninu. Horror vacui doveden do vrhunca - nepostojanje osjećanja. Učiteljica klavira pokušava, ne birajući načine osjetiti bilo šta, bar fizički, kada je duhovno već nepovratno izgubljeno. Haneke hermetičnim, ispranim i sterilnim kadrovima stvara atmosferu identičnu onoj unutar glavnog lika, amtosferu zastrašujuće ispraznosti i ništavila. Ona će, u jednom trenutku, rasjeći vaginu žiletom, a u drugom pokušati silovati svoju majku. Ali Haneke nudi i optimizam oličen u muzici (ili šire umjetnosti) koja može podstaći ono najvrijednije u najizgubljenijima. Film koga je disciplinovanija i radkalnija režija mogla učiniti i boljim nego što jeste završava scena u kojoj ona sebi zabada nož u srce ne bi li provjerila da li njenim tijelom još uvijek teče krv.

Čonking ekspres (Chongqing Senlin), Pali anđeli (Duoluo Tianshi) i Raspoloženi za ljubav (Huayang Nianhua) predstavili su jednog od iskreno najvoljenijih autora današnjice, Vong Kar-Veja (njegov najbolji film Sratni zajedno (Chunguang Zhaxie) nije prikazan). Postmodernističke prirode, iz Kar-Vejovih filmova se šire neuhvatljive kulturne asocijiacije; žanrovska podloga u ova tri slučaja bila je buddy-buddy komedija, noir i hong-kongška akcija i sirkovska melodrama (s tim što je u njegovom slučaju u pitanju bio Lin). Kar-Vej prevazilazi žanrovske obrasce, najefikasnije u Raspoloženi za ljubav, koji mu služe u konstruisanju portreta modernog čovjeka. Pitanja vremena i trenutka su izuzetno značajna za ovog režisera. Njegovi likovi iščekuju slučajnost koja tako gubi svoj smisao. U njihovim fantazijama su tačno predviđene okolnosti u kojima će do te slučajnosti doći, te se zbog toga javlja strah i od propuštene prilike koja se ne može nadoknaditi. Tokom čekanja, oni propuštaju život, misleći da je on negdje drugdje, dok on to zaista i ne postane (Kar-Vej suprostavlja literarnost kao usamljenost i izolaciju i filmičnost kao njenu suprotnost). U ovim filmovima puno je telefonskih poziva u kojima se ne razgovara sa osobom sa kojom se htjelo razgovarati, jer ona nije prisutna. Dvojica policajaca razmišljaju o djevojkama koje su ih napustile, djevojka se nikada ne nalazi u stanu kad i njen voljeni muškarac, sin shvata sva osjećanja prema ocu kada otac umre, ljubavnici se pretvaraju u svoje bračne partnere koji su ih prevarili i za kojima tuguju. Njihovi životi su kao slike kojima nedostaju djelovi, kao filmska traka iz koje su izrezani kadrovi što je jedan od čestih Kar-Vejevih montažnih postupaka. Ali likovi vrijeme provedeno u iščekivanju hedonsitički iskorištavaju uživanjem u hrani, piću, cigaretama, filmovima, muzici. Čak su i kompletni filmovi izuzetno koloritni, poput vatrometa, što svjedoči o promovisanju hedonizma. Likovi se, nakon svega, mire sa ograničenošću i nemogućnošću ispunjavanja želja. Tada im se otvara jedan svijet u kome možete pronaći nešto ukoliko je ono bilo šta, a ne strogo određeno.