PRVI SRPSKI USTANAK
|
DJORDJE PETROVIC KARADJORDJE vrhovni vožd srpski 1804-1813 Karadjordje je potekao iz siromašne porodice. Sredinom 1787. godine njegova porodica je prebegla u Srem da bi izbegli tursku odmazdu. Karadjordje je stupio u službu manastira Krušedola, a krajem iste godine je ucestvovao u neuspelom austrijskom napadu na Beograd. Za vreme austrijsko-turskog rata borio se u zapadnoj Srbiji i tada je stekao dragoceno vojnicko iskustvo, koje ce primeniti u Prvom srpskom ustanku. Ustanku je prethodio krvavi obracun Turaka sa najvidjenijim Srbima, poznat kao "seca knezova". Do sece je došlo kada su dahije Beogradskog pašaluka doznale da Srbi spremaju zaveru protiv njih. Ubijanje srpskih narodnih prvaka izazvalo je još vece ogorcenje naroda, narodni otpor i prve ozbiljne sukobe. Godine 1804, 2. februara održan je narodni zbor u Orašcu, na kome su ugledni narodni predstavnici iz Šumadije izabrali Karadjordja za vodju ustanka. Uz pomoc Stanoja Glavaša, Karadjordje je odmah preduzeo korake ka bržem širenju ustanka, a lokalne otpore je povezao u jedinstven opštenarodni pokret. Od marta meseca iste godine Karadjordje se u službenim dokumentima potpisivao kao "vožd", "pervi predvoditelj", "vrhovni vojvoda", "komadant od Serbije". Odbijajuci pregovore sa dahijama, Karadjordje je insistirao na njihovom napuštanju Beograda, ukidanju feudalnih spahijskih odnosa i zavodjenju unutrašnje autonomne uprave u Beogradskom pašaluku. Pošto Turci nisu pristajali na ovakve uslove, borbe su nastavljene i tokom 1805. godine. Pocetkom naredne godine ustanak je izašao iz okvira Beogradskog pašaluka. Sredinom te godine ustanici su razbili tursku ofanzivu i usledila je velika pobeda na Mišaru (13. avgusta). Krajem 1806. godine oslobodjen je Beograd, a 1807. godine Šabac i Užice. Te pobede i pocetak Rusko-turskog rata krajem 1806. prisilile su Turke na pregovore o miru. Potpisan je takozvani "Ickov mir", po kome je Srbija trebalo da postane vazalna kneževina Turskog carstva, vezana samo placanjem godišnjeg danka i držanjem u Beogradu jednog carskog predstavnika. Medjutim, ambicije Karadjordja su bile oslobadjanje svih Srba pod turskom vlašcu i sticanje pune nezavisnosti. Zbog toga je stupio u novi savez sa Rusijom, i u prolece 1807. godine nastavio je rat protiv Turaka. Pritešnjen Napoleonovim pohodom na Rusiju, ruski car Aleksandar I je, posle višemesecnih pregovora, potpisao mir sa Turcima 28. maja 1812. godine. Prema odredbama tog sporazuma, Srbija je samo dobila neke samouprave, dok je turskoj vojsci ostavljena slobodna mogucnost da ponovo zaposedne vec oslobodjene gradove. Time ni Srbi ni Turci nisu bili zadovoljni. Godine 1813. Turci su pokrenuli veliku ofanzivu i uspeli su da slome otpor ustanika na Moravi, Drini i Timoku. U jesen iste godine Karadjordje i najistaknutije srpske vojvode su bili prinudjeni da prebegnu u Austriju. Godine 1816. Karadjordje je pristupio grckoj "Heteriji", ciji je plan bio zajednicki ustanak Grka, Srba i Bugara i stvaranje velike balkanske države, po uzoru na nekadašnju Vizantiju. Karadjordje je izabran za vodju tog ustanka. Tajno je došao u Srbiju u julu 1817. godine kako bi se dogovorio sa Milošem Obrenovicem o zajednickoj akciji. Medjutim, Miloš je iz "državnih razloga" naredio da se Karadjordje ubije. Naredjenje je izvršeno u noci izmedju 13. i 14. jula 1817. godine u mestu Radovanju kod Smedereva. |
||
|
vodja ustanka |
||
|
|
|
|
|
|