ZIMSKI SAN
Postoje životinje, uključujući i šišmiše (Chiroptera), koje imaju sposobnost da prelaze izvesno vreme iz homeotermnog stanja u poikilotermno, i obratno. Kod svih životinja koje padaju u zimski san opaža se takav prelaz, zbog čega su dobile naziv heterotermne. Heterotermija je stečena u evoluciji nakon homeotermije. To je svojstvo od ogromnog značaja za prilagođavanje organizama nepovoljnim uslovima (nedostatak hrane, vode). Heterotermiju, kao i homeotermiju obezbeđuje centralni nervni sistem i prati je promena od strane endokrinog sistema organizma.
| Zapadanje životinje u hibernaciju nastupa samo u prisustvu određenih promena hemijskog sastava tkiva organizma. Tu dolazi u obzir, pre svega, naglo snižavanje masnih rezervi. Utvrđen je velik značaj nivoa sadržaja askorbinske kiseline u krvi i tkivima; pri maloj količini askorbinske kiseline životinje ne padaju u san. Hibernacija dovodi do isključenja nervnih mehanizama termoregulacije. |
|
Šišmiši (Chiroptera) su toplo-krvne životinje (homeotermne), ali za razliku
od većine toplo-krvnih životinja, održavaju telesnu temperaturu samo kada su
aktivni. Tokom dana, dok se odmaraju u svojim gnezdilištima, oni dozvoljavaju da
telesna temperatura padne na temperaturu sredine. Ako je sredina hladna, šišmiši
(Chiroptera) ulaze u neaktivno stanje gde su svaka kretanja suspendovana,
poznato kao dremanje. Tokom dremanja, metabolizam opada, omogućavajući životinji
da sačuva energiju. Dremanje je uglavnom karakteristično za poikilotermne
životinje, gde usled niže temperature sredine dolazi do usporavanja metabolizma,
i sniženja telesne temperature.
Hibernacija je dublji stadijum dremanja, gde
dolazi do usporavanja metabolizma, i smanjenja disanja, otkucaja srca i telesne
temperature, za do 90%. Moguća je samo kod sisara, ptice ne mogu da hiberniraju,
stoga se i sele u toplije krajeve. U hladnijim krajevima koje naseljavaju, mnogi
šišmiši (Chiroptera) ulaze u hibernaciju. Hibernacija im omogućuje, kao i drugim
životinjama poput medveda, veverica i miševa da sačuvaju dragocenu energiju,
omogućavajući im da prežive hladne zimske mesece kada je izvor hrane prilično
oskudan. Međutim, šišmiši (Chiroptera) hiberniraju do većeg stepena nego druge
životinje. Temeratura tela većine ljiljaka koji spavaju zimski san opada na
nešto manje od 10 stepeni celzijusa, dok temperatura nekih može opasti neznatno
ispod tačke mržnjenja. Najniža zabeležena temperatura tela šišmiša (Chiroptera)
u zimskom snu je -5°C. U blažim klimatima, šišmiši (Chiroptera) koji ne
hiberniraju mogu preleteti velike daljine ne bi li došli na toplije lokalitete
gde hrane ima na izobilje. Na primer, Tadarida brasilienses migrira skoro 1600
km između letnjeg gnezdilišta u SAD i zimskog u Meksiku.
Kod nas, pored šišmiša (Chiroptera), hiberniraju i hrčak, puh, tekunica, jež, a
povremeno i jazavac. Medved takođe spava zimski san, ali njegova telesna toplota
se sve vreme ne menja...
 |
 |
 |
 |
 |
 |