Osnovu svake arhitekture, pa i Mesopotarnske čini stambena arhitektura. Zbog trošnih inaterijala od kojih je bila građena i ratnih pohoda i provala, u Mesopotamiji se nisu sačuvali značajniji ostaci ove arhitekture. Podatke o njoj imamo od grčkih istoričara, iz slikarskih predstava stambenih kuča, sačuvanih diielova kraljevskih palata, te iz drugih arheoloikih podataka. lz svih ovih podataka zaključujemo sljedeće: stambena kuća Mesopotamije bila je formirana oko centralnog dvorišta na koje su bili orijentisani svi prostori. Prema ulici ova kuća bila je slijepa. Pokrivena je bila tavanicom od palmovih stabala i nabojem Zemlje l danas u lraku, kao nekada u Mesopotamiji, stambena arhitektura sa ravnim terasama daje glavni pečat stambenoj arhktekturi. Manje stambene kuće uglavnom su bile prizemne, a bilo je i jednospratnih kuća.
Grčki istoričari navode primjere i višespratnih gradnji. lako gornji sprat nikada nije očuvan, pretpostavljamo da je bio isti kao prizenilje. Principi na kojima je nastala manja stambena kuća ostali su isti i kod kralievskih palata.
Gradovi Mesopotamije su podizani na visoke zemljane terase i dobro utvrdivani sistemom bedema i četvrtastih kula. Ovi gradovi su imali oblik dosta pravilnog četvorougla, zatim su imali ulice koje se sijeku pod pravim uglom i pravilne četvorougaonike za stambenu izgradnju. U Mesopotamiji je bilo i gradova koji su građeni bez čvristog plana. O visokom gradskom standardu svjedoče ostaci gradske kanalizacije, a u bogatijim stambenim zgradama, ostaci bazena, kućnih kupatila i klozeta. Kralievska palata zauzima jedan dio utvrđenog grada. Ponekad je kraljevska palata periferno isturena prema rijeci, kako bi vladar u slučaju opasnosti mogao lakše napustiti utvrđeni grad.
lnače je kraljevska palata u sredini utvrđenog grada. Dispozicija kralievske palate je zasnovana na principu pravougaonih unutarnjih dvorišta, oko kojih su izgrađeni prostori koji služe određenoj namjeni. Kraljevska palata ima tri glavne grupe prostorija: 1. saraj - prostorije u palati koje služe za prijem, 2. harem - prostorije za stanovanje vladara i njegove porodice, 3. han - za smieštaj posluge, vojne zaštite, radionica i svih drugih pogona koji služe vladaru i njeqovoj porodici. Osim pomenutih grupa prostorija, u sastavu kraljevske palate je i hram, najčešće u vidu stepenastog božijeg brijega - zigurata. U svim periodima istorije Mesopotamije, kralievske palate građene su na istom principu. lz ranijeg sumerskog perioda poznata je kraljevska palata u gradu Telo, a najbolje izučena je palata u Korzabadu, iz asirskog perioda.
Vjerovanje da božanstva žive na vrhovima planina uslovilo je građenje njihovih stepenastih piramida. Najčešče le bilo 7 stepenika. Uglovi građevina bili su orijentisani tačno prema stranama svijeta. Od stepenika do stepenika vodile su duge rampe, ili monumentalna stepeništa. Prvi put u arhitekturi, Mesopotamija je stepeništima dala naglašeni značaj, a pod njenim uticajem je kasnije Perzija još više razvila arhitekturu stepeništa. Ograde rampi i stepeništa ukrašavane su nazupčanim vijencem. Herodot kaže da je svaki stepenik bio posvećen jednoj planeti, odnosno božanstvu, i da su ti stepeni bili različito obojeni, ili obloženi gledosanim opekama u raznim bojama. Naipoznatiji hram tipa rigurata, bila je Babilonska kula, koja je imala tri velika stepenika povezana stepeništima. lzgleda da je ovaj hram imao i najveću visinu. Druga vrsta hramova vezuje se za stambenu arhitekturu. Kod ovih je najvažniji prostor bio otvoreno dvorište na koje su bile orijentisane prostorije svetilišta, kapele i prostorija za sveštenike.
