|
Protagora (oko 481-411. prije Hrista) |
|
 |
| |
|
Biografija |
|
|
| |
| Najpoznatiji sofista nesumljivo je Tračanin iz Abdere Protagora, koji je
dijelovao skoro pola vijeka širom Helade i u Južnoj Italiji. Doksografi pričaju
da je podučavajući za novac zaradio više i od slavnog vajara Fidije. Prijatelji
su mu bili Empedoklo, Herodot, perikle, Gorgija i drugi poznati Heleni. Autor je
više filozofskih dijela, od kojih su najznačajnija: Istina, O bogovima, O
bivstvu, O državi, O vrlinama itd. Protagora je 411. godine osuđen na progonstvo
zbog asebeje. Periklo mu je pomogao, ali doksografi svedoče da je, na putu za
Siciliju, Protagora Abderanin nastradao u brodolmu. |
| |
| Učenja |
|
|
|
| |
| Zahvaljujući Protagori retorika je postala vještina mačevanja riječima (on je
uveo prava takmičenja u raspravljanju), a demokratija se postepeno preobražavala
u demagogiju. Nadalje, on je prvi opisao razliku između glagolskih vremena i
objasnio važnost povoljnog trenutka (grč. kairos). Protagora se priklanja
tradiciji i prihvata da su bogovi stvorili ljude, ali je za ljude Prometej
značajniji, jer im je podario vatru. Pomoću vatre ljudi su razvili razne
vještine i zanate, počeli su da se bolje hrane, da govore i da prave kuće.
Međutim, da se ne bi osilili i međusobno uništili, bogovi su im usadili pravdu i
stid. Tako su prema Protagori, nastale i države, koje obezbjeđuju sigurniji
zajednički život. Protagora afirmiše i 5 tradicionalnih moralinih vrlina:
pravednost, razboritost, mudrost, hrabrost i pobožnost. |
| |
| Ipak osnovni Protagorin filozofski stav, kojim počinje njegov spis Istina (Aletheia),
jeste: "Čovjek je mjera svih stvari: onih koje jesu da jesu, a onih koje nisu da
nisu" (skraćeno: grč. Anthropos metron, lat. Homo mensura). Ovaj
stav je postao krilatica novog načina filozofiranja, tj. saznajnog,
antropološkog i etičkog relativizma (lat. relatio-odnos). Suština ovog
stava je da sve postoji u odnosu, relaciji prema čovjeku. |
