Rječnik


Početna strana
administrator Administrator sistema. Osoba koja obavlja zadatke administriranja sistema tj. njegovog održavanja i unapređivanja.
asembler Program koji prevodi programe iz asemblerskog jezika na mašinski jezik.
biblioteka U programiranju skup već kompajliranih rutina koje koristi neki program. Rutine, ponekad nazivane i modulima, pohranjene su u obliku, odnosno formatu objekta. Biblioteke su posebno korisne pri pohranjivanju često korištenih rutina jer ih tada ne treba ekspicitno povezivati sa svakim programom koji ih koristi. Vezani objekt automatski traži željenu rutinu u bibliotekama.
daemon Demon. Proces koji se izvodi u pozadini i obavlja posebne operacije u određeno vrijeme ili odgovara na nastup određenih događaja. Naziv potiče iz UNIX terminologije, iako takve procese, ali pod drugačijim nazivima, podržavaju i drugi operativni sistemi. U Windowsu, takvi procesi se nazivaju sistemskim agentima ili uslugama. Primjer demona je programa za upravljanje ispisom.
datoteka Fajl. Skup istovrsnih podataka ili informacija koji ima naziv, odnosno ime. Gotovo sve informacije pohranjene na računaru moraju biti datoteke. Postoji mnogo vrsta datoteka: podatkovne, tekstualne, programske, direktorijske itd. Različite vrste datoteka pohranjuju različite vrste informacija. Na primjer, programske datoteke pohranjuju programe, a tekstualne tekst.
direktorijum Folder, mapa. Organizacioni oblik korišten za organizovanje datoteka u hijerarhijsku strukturu. Direktorijumi održavaju evidenciju i osnovne informacije o datokama koje obuhvataju. U terminologiji nekih grafičkih sistema, naziv direktorijum se koristi kao sinonim za mapu (UNIX) tj. objekt koji može sadržavati mnoge dokumente, odnosno koji služi za organizovanje informacija.
drajver
 Pogonski (upravljački) program za uređaje. Računarski program, obično malih dimenzija, napisan isključivo da bi bio kompatibilian s određenim operativnim sistemom i određenim tipom hardverskog uređaja. Ovakvi programi povezuju jezgro operativnog sistema s različitim hardverskim komponentama i njihovim kontrolerima.
emulator Emulacija. Ponašanje računara ili nekog drugog uređaja, poput terminala ili štampača, koje je tačno jednako ponašanju nekog drugog računara ili uređaja. Emulatori omogućuju izvođenje istih programa i obradu istih podataka na različitim mašinama.
fajl sistem
 Sistem za upravljanje datotekama. Često se pojednostavljeno naziva i datotečni sistem. Sistem kojeg operativni sistem koristi da bi organizovao strukturu i vodio evidenciju o datotekama. Svaki operativni sistem posjeduje svoj vlastiti fajl sistem tj. sistem za upravljanje datotekama.
FAQ Frequently Asked Questions. Svojevrsna internetska tradicija, stvorena praksom komunikacije u diskusionim grupama i forumima, da se unapijed pripreme odgovori na pitanja koja se često postavljaju i mogu biti zanimljivi širem krugu ljudi.
font Oblik (dizajn) skupa znakova. Font je kombinacija samog osnovnog izgleda i ostalih svojstava poput veličine, broja znakova po inču i proreda.
forum Diskusiona grupa na Internetu. Mjesto na Internetu na kojem se okupljaju ljudi, korisnici, srodnih interesa i gdje mogu slobodno razmjenjivati stavove, mišljenja i informacije.
Free Software Foundation FSF, Zajednica slobodnog softvera. Neprofitna organizacija osnovana 1985. godine kao podrška projektu GNU, čiji je cilj podsticanje edukacije širokih masa ljudi o besplatnom softveru. Do sredine 1990-ih najveći dio novca ova organizacija je trošila na podsticanje ljudi da pišu besplatni softver.
GNU GNU's not UNIX. Softverski sistem kompatibilian sa operativnim sistemom UNIX kojeg je razvila Zajednica slobodnog softvera (FSF). Osnovna filozofija GNU projekta jest razviti softver koji nema vlasnika. Svako može preuzeti, primijeniti i iznova vršiti distribuciju GNU softvera, uz jednino ograničenje da ničim ne smije ograničiti njegovu novu, buduću distribuciju. GNU projekt je 1983. godine pokrenuo Ričard Stalman sa MIT-a. Linux operativni sistemi se u priličnoj mjeri oslanjaju na GNU softver, a u prošlosti GNU sistemi su koristili jezgro Linux-a.
hard disk Tvrdi disk. Magnetni disk na koji se pohranjuju podaci u računaru. Pridjev tvrdi koristi se kako bi se naznačila razlika u odnosu na mekane diskove. Tvrdi diskovi mogu sačuvati više podataka i odlikuju se većom brzinom. Svaki tvrdi disk se sastoji od više ploča. Svaka ploča ima dvije glave  za čitanje i pisanje, po jednu za svaku stranu. Svaka od tih glava spojena je na jednu pristupnu polugu, kako ne bi ometali rad jedna drugoj. Svaka ploča ima jednak broj staza čija lokacija na svim pločama stvara cilindar.
hardver Hardware. Objekti koji se mogu fizički dodirnuti, poput diskova, diskovnih pogona, ekrana, tastature, miša, čipa, štampača i sl.
header Zaglavlje. U mnogim granama kompjuterskih nauka zaglavlje predsavlja informaciju koja prethodi nekom podatkovnom objektu. U sistemima za upravljanje radom datoteka zaglavlje je područje na početku svake datoteke u kojem se čuvaju vrijedne informacije.
hijerarhija Sistem organizovan u obliku piramide u kojoj je svaki objekt direktno povezan s objektom ispod. Među objektima vladaju nadređenosti i podređenosti. Tipičan primjer hijerarhijskog sistema na računaru je sistem u kojem direktorijum sadrži poddirektorijume i datoteke.
ikona Ikonica. Malena slika koja predstavlja objekt ili program.
izvorni kod Source code. Programske instrukcije u svom izvornom obliku tj. onakve kakve ih je programer napisao.
Internet Javno dostupan međunarodni odnosno globalni sistem međusobno povezanih računara, zajedno sa informacijama i uslugama koje povezani računari mogu pružati korisnicima, u kojem se koristi skup standardnih komunikacionih protokola.
IP adresa Internetska adresa. Brojčani identifikator nekog uređaja ili računara u mreži temeljenoj na TCP/IP-u. Svaka IP adresa ima 32-bitni brojčani oblik, odnosno četvorke odvojene razmacima, pri čemu svaki broj može biti od 0 do 255.
kernel Jezgro. Središnji modul operativnog sistema. Dio operativnog sistema koji se kao prvi učitava u računar i ostaje trajno u glavnoj memoriji. Zbog toga je važno da bude što manjih dimenzija ali i funcionalan, odnosno da ostalim dijelovima operativnog sistema i programima ipak može osigurati osnovne funkcije. Kernel je obično zadužen za upravljanje memorijom, procesima, zadacima i uređajima.
komandna linija Red na ekranu u kojem se očekuje upis naredbe.
kompajler Vrsta programa prevoditelja, tj. program koji prevodi izvorni kod u objektni. Ovaj program uzima u razmatranje cjelokupni izvorni kod, da bi potom prikupio i reorganizovao naredbe.
kompajliranje Prevoditi. Akcija pretvaranja programa napisanog u programskom jeziku visokog stepena iz izvornog u objektni kod. Programeri pišu programe u obliku izvornog koda. Izvorni kod mora proći kroz niz koraka prije nego li postane izvršni program. Prvi korak jest prolaz izvornog koda kroz kompajler koji prevodi naredbe iz programskog jezika visoke razine u objektni kod. Poslednji korak jest prolazak objektnog koda kroz povezivač koji kombinuje module i daje stvarnu vrijednost svim simboličkom adresama, stvarajući mašinski kod.
komponenta Binarni objekt ili program koji obavlja određenu funkciju, a oblikovan je tako da može olakšano rukovati drugim komponentama i programima.
konfiguraciona datoteka Datoteka koja sadrži konfiguracione podatke za određeni program. Kada se program počne izvršavati, on čita konfiguracionu datoteku kako bi preuzeo parametre za pokretanje.
LCD Monitor sa tekućim kristalima. Monitor koji umjesto tehnologije katodnih cijevi, koju koristi većina monitora starije proizvodnje, koristi tehnologiju tekućih kristala.
Linux Besplatni operativni sistem otvorenog, javno dostupnog izvornog koda koji se izvršava na mnogim hardverskim platformama.
MBR Master Boot Record. Mali program koji se izvršava kada se računar pokreće. MBR je obično pohranjen u prvom sektoru tvrdog diska. Program započinje proces podizanja sistema tako što particiona tablica određuje koja se particija koristi za podizanje, nakon čega se kontrola programa prebacuje na tu particiju da bi se nastavio proces.
modem Uređaj ili program koji računaru omogućuje prenos podataka telefonskom žicom ili kablovima.
modul U području softvera, dio programa ili rutina. Program se sastoji od jednog ili više nezavisno razvijenih modula koji se ne kombinuju sve dok se program ne poveže.
open source Otvoreni kod. Uopšteno, bilo kakav softver čiji je izvorni programski kod ili u javnoj domeni ili vlasnički zaštićen od strane jedne ili više osoba ili organizacija, a distribuira se u režimu licence za otvoreni kod.
optički disk Medij za čuvanje podataka s kojega se podaci mogu čitati i na njega upisivati pomoću lasera. U optičke diskove spada CD-ROM.
particija
 Particionisati. Podijeliti memoriju ili masovnu memoriju u izolovane dijelove. Na primjer, tvrdi disk se dijeli u particije, a svaka particija će se ponašati kao poseban disk pogon. Particionisanje je posebno korisno u situacijama u kojima se primjenjuje više operativnih sistema na istom tvrdom disku.
protokol Dogovoreni format prenosa podataka između dva uređaja.
reboot Resetovati, restartovati. Ponovo pokrenuti računar.
rezolucija Oštrina i jasnoća slike. Pojam se najčeće koristi za opisivanje svojstava monitora, štampača i bitmapnih grafičkih slika. Kod monitora, razolucija ekrana određuje broj piksela na cijelom ekranu. Na primjer, rezolucija 800 x 600 može prikazati 800 različitih tačaka u svakoj od 480 linija, ili ukupno oko 300.000 piksela.
server Poslužitelj. Računar ili uređaj na mreži koji upravljaju mrežnim resursima. Na primjer, poslužitelj datoteka je računar ili uređaj za čuvanje podataka posvećen, odnosno namijenjen isljučivo čuvanju datoteka.
softver Software. Računarske instrukcije ili podaci. Bilo šta može biti pohranjeno u elektronskom, odnosno digitalnom obliku je softver. Vrste softvera su: sistemski softver (operativni sistemi i pomoćni programi), aplikacioni softver (programi koji rješavaju probleme korisnika npr. tekst procesori), komunikacioni softver (programi koji upravljaju prenosom podataka na daljinu).
swap U sistemima sa operativnim sistemom UNIX, postupak unošenja i uklanjanja cijelog procesa u, odnosno, iz glavne memorije.
školjka Shell, ljuska. Vanjski sloj programa. Školjka je drugi naziv za korisničko okruženje. Operativni sistemi i programi ponekad nude alternativne školjke kako bi korisnicima olakšali interakciju sa programima. Ponedak nazivana i komandnom školjkom, školjka je sučelje komandnog procesora. Komandi procesor je program koji izvršava naredbe operativnog sistema. Stoga, školjka je dio komandnog procesora koji prihvata naredbe, a nakon potvrde da su naredbe ispravne, školjka ih šalje drugom dijelu komandnog procesora na izvršenje.
terminal Uređaj koji čovjeku, korisniku, omogućuje komunikaciju sa računarom. Uopšeno, terminal je kombinacija ulaznih i izlaznih uređaja, najčešće tastature i monitora.
tutorijal Stučni tečaj. Obrazovna lekcija koja korisnika vodi kroz ključna obilježja i funcije softvera, hardvera, sistema i programskih jezika.
UNIX Popularni višekorisnički operativni sistem kojeg je razvila firma Bell Labs ranih 1970-ih godina. UNIX je bio jedan od prvih operativnih sistema napisanih u nekod od programskih jezika visokog stepena - u C-u. Što znači da ga je moguće instalirati na svakom računaru na kojem postoji kompajler za taj programski jezik. Zbog prenosivosti, prilagodljivosti i snage UNIX je postao vodećim operativnim sistemom za radne stanice.
update Ažuriranje. Čin mijenjanja nečega, obično dodavanjem nekih elemenata, da bi ga se dovelo u najnovije stanje.
upgrade Nadogradnja. Nova inačica softverskog ili hardveskog proizvoda oblikovana zato da bi zamjenila stariju inačicu istog proizvoda.
virtualna memorija Nestvarno memorijsko područje kakvo podržavaju neki operativni sistemi, u zajedništvu sa hardverom. Virutalna memorija je alternativni skup memorijskih adresa koje programi koriste za pohranjivanje instrukcija i podataka umjesto stvarih adresa.
X-Window Sistem za rad sa programima i računarskom grafikom, razvijen na MIT-u. Izvorni kod ovog sistema MIT je učinio javno dostupnim. Danas su gotovo svi UNIX sistemi sa grafikom zasnovanom na X -Window-u.

Početna strana