Sunce

Pomračenje sunca

Iznenadan nestanak Sunca usred dana je hiljadugodisnji izvor straha ljudi koji su pronasli samo jedan lek: praviti veliku buku. To je pouzdana metoda, pise Frans pres, posto se Sunce vec nakon nekoliko minuta ponovo pojavljivalo. Tehnika, koja je nesumnjivo primenjivana od najstarijih vremena, bila je poznata Kinezima i Egipcanima, ali i Indijancima i Skandinavcima.

Mitovi su fenomen pomracenja Sunca najcesce pripisivali nedelima zivotinja iz bajki - zmajevima, zmijama, zabama, vukovima - koje su htjele da uniste Sunce. Obicaj pravljenja buke za vreme pomracenja, koji su prihvatili Rimljani, opstao je u zapadnom svijetu sve do srednjeg vijeka i pored zestokih kritika Katolicke crkve koja je ustala protiv tog "paganskog verovanja". Eskimi su pomracenje Sunca dozivljavali kao ljubavni cin Sunca i Mjeseca, dok je za Inke to predstavljalo njihovu borbu. U Mesopotamiji su prilikom pomracenja palili baklje kako bi pokusali da ponovo upale ugasenu zvijezdu.

Pomracenja Sunca su vise puta uticala na ratove. Atinjani su nakon jednog takvog pomracenja, u 431. godini pre nase ere, odlucili da napadnu Peloponez. Vek i po kasnije, Medjani i Lidijci koji su pet godina bili u ratu krenuli su u novu bitku. Medjutim, odjednom je usred dana pala noc i ratnici su, zbog tog "upozorenja s neba", polozili oruzje i sklopili mir. S druge strane, kada su ljudi vec mogli da predvide pomracenja, ona su ponekad davala prostor alarmantnim proricanjima. Tako su za pomracenje predvidjeno za 21. avgust 1560. godine u Francuskoj najavljeni nemiri, zatim unistenje Rima i opsti potop. Uoci delimicnog pomracenja Sunca, 12. avgusta 1654. godine, knjizica zasnovana na astroloskim i laznim argumentima pripisanim italijanskom naucniku Andreasu Ardjolinu izazvala je paniku najpre u germanskim zemljama, a zatim i u Francuskoj, posto je fenomen predstavljen kao predznak Sudnjeg dana. Prije ponovnog delimicnog pomracenja, 1. aprila 1764. godine, svestenici su bili pozvani da upozore narod da pomracenja nemaju nikakav uticaj na ljude, kao i da je to tako prirodno kao i izlazak ili zalazak Sunca ili Mjeseca.

Medjutim, mitovi i stari strahovi od "Crnog Sunca" i dalje zive, cak i na kraju XX veka. Potpuna pomracenja Sunca prosecno se dogadjaju svakih 18 meseci, ali oko 70 pomracenja koja su se dogodila u ovom veku, bila su vidljiva samo s mora ili mesta kao sto su Antarktik ili Grenland. Poslednje potpuno pomracenje koje je moglo da se vidi u vecini zapadnoevropskih zemlja dogodilo se 1961. godine. Najduze pomracenje u ovom veku koje je bilo 20. juna 1955. trajalo je sedam minuta i sedam sekundi, a moglo je da se vidi na Indijskom okeanu i Pacifiku.

Poslednje potpuno pomracenje Sunca u ovom veku bilo je 26. februara 1998. godine i moglo je da se vidi na Galapagosu, u Latinskoj Americi i na Karibima. U narednih 35 godina, astronomi su izracunali da ce biti 27 potpunih pomracenja Sunca. Prvo ce biti 21. juna 2001. godine, a najbolje ce moci da se vidi u Angoli i na Madagaskaru. Zapadna Evropa ce, medjutim, morati da saceka tek 2081. godinu da bi videla potpuno pomracenje Sunca.