Prve klonirane životinje

 

Klonirane i transgene životinje
Danas se mogu, pored kloniranih, stvoriti i životinje koje u svom genomu (3) imaju jedan ili više stranih gena. Moguće je gen iz hromozoma jedne životinjske ili biljne vrste prebaciti u hromozom druge životinjske vrste, odnosno moguće je genetički konstruisati (4) živo biće. Prvo genetički konstruisano biće bila je stomačna bakterija [ešerihija] u koju je ugrađen gen žabe [1973. g.].

KAKO JE TO URAĐENO?
Osnovni princip ove metode možemo svesti na dva glagola ''iseci - zalepi'' [ili kompjuterskim rečnikom ''cut - paste'']. Potrebne su ''makaze'' i ''lepak'', odnosno određeni enzimi. ''Makazama'' se iz DNK žabe iseče odgovarajući gen. Istim ''makazama'' se u DNK bakterije napravi ''rupa'' - iseče se i odstrani deo na čije će mesto doći žablji gen. Ubaci se žablji gen u medijum gde bakterije rastu i ''lepak'', opet enzim, ga spoji sa ostatkom bakterijske DNK. Dobijena je bakterija koja sadrži žablji gen. [Kao i svi najveći svetski pronalasci tako i ovaj ima veoma jednostavan princip, ali je sama metodologija veoma složena i zahteva ogromno znanje - kompletan tim molekularnih biologa, citologa, genetičara, fizičara...]

Od prve genetički konstruisane ešerihije napredak je vrtoglav. Pokušaćemo da hronološki prikažemo najvažnije, i kroz našu literaturu potvrđene, uspehe na ovom polju.
• kasnih 80-tih godina prošlog veka, ugrađen je ljudski gen za insulin u bakteriju, čime je bakterija ''naterana'' da proizvodi humani insulin [do tada su dijabetičari koristili insulin izolovan iz pankreasa svinja ili goveda];
• 1989. ugrađeni su, pomoću virusa, zečji geni u majmunske ćelije [hromozome] i ljudski geni u miševe
• 1997. kloniran je prvi sisar, sada već čuvena i , nažalost pokojna, ovca Doli. Ovca Doli je došla na svet posle 277 neuspelih pokušaja. Prošle godine je ''uspavana'' jer je došlo do poremećaja kao što su prevremeno starenje, prekomerna težina, oštećenja pluća, srca. Smatra se da su ovi poremećaji upravo rezultat kloniranja.
• Od 1997. g. procesi kloniranja i stvaranja transgenih životinja su se proširili i na ostale životinje: goveda, majmune, mačke. Od transgenih životinja danas je u široj upotrebi jedino jedna vrsta akvarijumske ribice koja ima ugrađen gen za proizvodnju fluerescentnog proteina, usled čega ona svetli u mraku – vrlo atraktivna osobina za akvarijume! Transgene životinje koriste se uglavnom kao proizvođači proteina koji se koriste za lečenje, uglavnom putem mleka. U nekoj, verovatno bliskoj, budućnosti moguće je, kombinovanjem ova dva postupka [stvaranjem transgenih domaćih životinja i njihovim kloniranjem], stvoriti ''elitne'' rase koje bi davale npr. kvalitetno meso, mleko, jaja ...
• U poslednje vreme pokrenuti su mnogi projekti kloniranja izumrlih vrsta ili vrsta koje su ugrožene i pred izumiranjem, kao što su panda, gaur [vrsta azijskog divljeg vola], azijski gepard i mnoge druge. Smatra se da je danas pred istrebljenjem oko 11% ptica, 25% sisara, 34% vrsta riba. Kloniranje možda predstavlja nadu za ove ugrožene vrste? Međutim, obnovljenim vrstama treba obezbediti i odgovarajuću sredinu! Ima podataka, doduše u obliku novinarskih vesti tako da pisac ovog teksta ne stoji svojom stručnošću iza njih, o kloniranju kućnih ljubimaca
• Klonirani su i ljudski embrioni, da bi se iz njih izdvojile tzv. stem-ćelije [matične ćelije] od kojih je moguće dobiti bilo koje ''rezervno'' tkivo, odnosno organ. [Zamislite odlazak kod lekara da vam ''promeni'' "dotrajalu" jetru ili bubreg.] Smatra se da će ovim ćelijama biti moguće izlečiti dijabetes, paralizuu, Parkinsonovu bolest