Debian GNU/Linux - Osnove UNIX konzole i sistem direktorijuma

3.1 Uvod

U svim operativnim sistemima temeljenim na UNIX-u, konzola (terminal) se upotrebljava u velikoj mjeri (u osnovi ne koristi se izvorna konzola, već školjka - vanjski sloj koji omogućava interakciju korisnika sa konzolom). Većina distribucija Linuxa ima malo grafičkih alata koji se koriste za podešavanje i održavanje sistema, tako da se veliki broj operacija mora vršiti iz konzole, jednostavnim unošenjem komandi preko tastature. Stoga, da bi uspješno mogli raditi na jednom Linux operativnom sistemu, svakako je potrebno dobro poznavati konzolu. Konzola Debian GNU/Linux koristi BASH školjku(Bourne Again Shell), koju uglavnom koriste i konzole većine drugih operativnih sistema zasnovanih na UNIX-u.
Kad se učita Debian GNU/Linux, u slučaju da se ne prikaže grafičko okruženje, otvoriće se konzola. U slučaju da se prikaže grafičko okruženje, postoje dva načina za pristup konzoli:

Konzoli nezavisnoj od grafičkog okruženja pristupa se kombinacijom tipki na tastaturi - CTRL+ALT+Fx (Fx može biti jedna od sledećih tipki - F1, F2, F3, F4, F5, F6). Na svakom Linux sistemu postoji 6 virtualnih konzola. Pristupanjem jednoj od konzola na navedeni način, pojaviće se ekran sličan onome sa slike 1.

Debian GNU/Linux 3.1 debian tty1

      debian login:

Slika 1.

Na ekranu sa slike 1, konzola zahtijeva od korisnika da pristupi Debian GNU/Linux-u i daje mu neke informacije o sistemu tj. ime sistema, koje je u ovom slučaju debian i broj virutuale konzole - u ovom slučaju broj 1 - tty1. Unošenjem korisničkog imena, a potom i šifre (zbog sigurnosnih razloga šifru nije moguće vidjeti, čak ni u vidu zvjezdica (*) ), najprije će se ispisati neke informacije o sistemu, poput verzije kernela, tačnog vremena i sl., a potom će se prikazati i komanda linija koja je u sledećem obliku:

vaše
korisničko ime@naziv računara:~$

      

npr.

      

xy@debian:~$

Ako korisničko ime ili šifra nije dobro uneseno, ispisaće se poruka "login incorrect". Potrebno je ponoviti postupak.
Znak dolar ($) označava pristup nalogu običnog korisnika, a ne root nalogu (nalogu administratora sistema). U slučaju da je prilikom pristupa sistemu preko konzole, u polje login ukucana riječ root, a potom i šifra administratora sistema u polju password, komanda linija bi bila u sledećem obliku:

debian:~#

Konzoli možete pristupiti i iz grafičkog okruženja upotrebom emulatora konzole (programa koji simulira rad konzole). Prvo pristupiti grafičkom okruženju, a potom pokrenuti Terminal.

Za razliku od Windows-a, konzola na svim Linux distribucijama ima veliku primjenu. Kako bi se bez problema moglo raditi na jednom Linux operativnom sistemu, kako na samom održavanju sistema tako i prilikom obavljanja najobičnijih radnji, poželjno je poznavati osnove UNIX konzole. Takođe, postoji veliki broj programa napravljenih za Linux operativne sisteme, koji su pisani za konzolu. Ti programi mogu naći veliku primjenu u svakodnevnom radu, prvenstveno zbog nedostatka adekvatnih grafičkih alata.

3.2 Sistem direktorijuma

    Bitno je razumjeti kako Linux objedinjuje svoje komponente. Linux se značajno razlikuje od DOS-a i Windows-a. Jedna od razlika je i sam sistem direktorijuma u kojem su, jednostavno rečeno, sve komponente vezane, kako za sam sistem tako i za "fizički" dio jednog računara predstavljene u vidu datoteka, i kao takve raspoređene u odgovarajuće direktorijume. Kod svih Linux distribucija sistem direktorijuma je gotovo identičan, stoga ako ste upoznati sa sistemskim datotekama i hijerarhijom jedne Linux distribucije, proces prilagođavanja drugoj može proći bez većih problema.
    Jedna od razlika između Linuxa i Windowsa je način označavanja particija - Linux ne koristi slova za označavanje particija. Na svakom Linux sistemu postoji jedan glavni direktorijum nazvan root, odnosno korjenski direktorijum. Jednostavno rečeno, korjenski direktorijum je neka vrsta uvijek proširivog hard diska. Sve particije koje postoje na vašem sistemu se priključuju (eng. mount) na korjenski direktorijum i pojavljuju se u vidu običnog direktorijuma. Root direktorijum se označava kosom crtom (/) i u početku predstavlja čudan, ali prilično efikasan i koristan način organizacije jednog operativnog sistema - npr. prilikom priključivanja novih hard diskova, prilikom održavanja, popravki itd.
    U korjenskom direktorijumu se nalazi još nekoliko direktorijuma najvišeg nivoa i svaki od njih ima specifičnu funkciju u sistemu (tabela 1). Njihova oznaka se sastoji od kose crte (/), koja označava direktorijum koji se nalazi u korjenskom direktorijumu, i njihovog imena.

/bin	Sadrži esencijalne korisničke programe. Oni predstavljaju minimum programa koji su potrebni da bi korisnik koristio sistem. Stvari poput školjke, kao i komandi sistema se nalaze tu. Direktorijum /bin najčešće ostaje nepromjenjen poslije instalacije, osim u slučaju nadogradnje paketa.
/boot	Sadrži datoteke koje koristi pokretač sistema(GRUB). Takođe,sadrži i kernel Linuxa.
/dev	Sve se u Linuxu tretira kao datoteka, pa tako i razni uređaji, poput - serijskih portova, skenera, hard diskova itd. Da bi se moglo pristupiti tim uređajima, mora postojati specijalna datoteka nazvana čvor uređaja(eng.device node). Svi čvorovi uređaja se nalaze u ovom direktorijumu.
/etc	Ovaj direktorijum sadrži sve konfiguracione datoteke sistema - od konfiguracionih datoteka za grafičko okruženje, pa do skripti za pokretanje sistema.
/home	Linux je višekorisnički operativni sistem. Svaki korisnik koji ima nalog na jednom Linux sistemu, ima i svoj direktorijum smješten u /home direktorijum i u taj direktorijum se smejštaju sve lične datoteke tog korisnika. Direktorijum /home je podrazumjevana lokacija za smještanje direktorijuma korisnika.
/lib	Sadrži sistemske biblioteke potrebne za osnovne operacije sistema, među kojima i biblioteke programskih jezika, kao i module kernela.
/lost+found	Koristi se za smještanje oštećenih datoteka.
/media	Sadrži privremene tačke priključivanja (montiranja) za promjenljive uređaje, poput CD/DVD-ROM, disketne jedinice itd. Priključeni uređaj se pojavljuje u vidu direktorijuma i pristupa mu se kao bilo kojem drugom direktorijumu.
/mnt	Sadrži tačke priključivanja za ne-sistemske particije, kao i druge hard diskove. Priključena particija, odnosno hard disk, se pojavljuje u vidu direktorijuma.
/opt	Sadrži opcione softverske pakete. Princip rada /opt direktorijuma se zasniva na tome da se svaki paket instalira u /opt direktorijum, čime se pojednostavljuje njegovo kasnije otklanjanje. Na Debian GNU/Linux sistemu obično se djeljene datoteke koje pripadaju KDE grafičkom okruženju smještaju u ovaj direktorijum. Takođe,vi ste slobodni da sami dodate ono što želite u ovaj direktorijum.
/proc	Jedinstven direktorijum. On nije stvarni dio fajl sistema, već virtualni fajl sistem koji omogućava pristup informacijama kernela. Razne informacije kernel saopštava u datotekama koje su smještene u ovom direktorijumu npr. datoteka cpuinfo (čija je putanja /proc/cpuinfo) daje osnovne podatke o procesoru.
/root	Lični direktorijum administratora sistema. Ovaj direktorijum se nalazi u korjenskom direktorijumu, a ne u /home direktorijumu, što je prilično logično u slučaju kvara sistema. Tada /home i korjenski direktorijum nisu na istim particijama pa je omogućen pristup administratoru, koji na taj način lako može otkloniti kvar.
/sbin	Sadrži esencijalne programe koje pokreće administrator sistema i koji se izvršavaju pri svakom pokretanju Linux-a. Obični korisnici ne pokreću programe iz ovog direktorijuma.
/sys	Sistemski direktorijum u koji sam sistem zapisuje određene datoteke. Korisnici ne koriste sadržaj ovog direktorijuma.
/tmp	Privremena lokacija za skladištenje. Svi korisnici imaju pristup ovom direktorijumu,k ako za čitanje, tako i za zapisivanje.
/usr	Najveći direkotorijum koji može postojati na jednom Linuxu. Gotovo sve se nalazi ovdje, od dokumentacije i programa do izvornog koda kernela. Takođe, u većini slučajeva novi programi se instaliraju u ovaj direktorijum.
/var	Sadrži dnevnik datoteka sistema, keš podatke i datoteke zaključavanja programa. Ovaj direktorijum služi za često mijenjanje podataka.

Tabela 1.

3.3 Izdavanje komandi

3.3.1 Komande za navigaciju - ls,cd i pwd
3.3.2 Prikazivači - more i less
3.3.3 Komande - cat i echo
3.3.4 Kreiranje - touch i mkdir
3.3.5 Kopiranje i premještanje - cp i mv
3.3.6 Brisanje - rm i rmdir
3.3.7 Linkovi i komanda ln
3.3.8 Traženje datoteka - which,whereis,find i locate

Izdavanje komandi u konzoli, radi na istom principu kao i izdavanje komandi u MS-DOS-u. Radi na principu da se unese određena tekstualna komanda, a konzola vrati određeni rezultat u tekstualnom obliku. Sve komande u konzoli se izdaju na sljedeći način :

komanda
opcija(e) argument(i)

Po unosu komande, pritiskom na tipku ENTER komanda se izvršava.
    Sve komande u školjci se sastoje od malih slova i brojeva. Linux operativni sistem pravi razliku između malih i velikih slova, tako da npr. copy i Copy, nije isto. Prilikom unosa komandi, imena direktorijuma i datoteka, treba obratiti pažnju na to kako su napisani. Većina komandi u konzoli, nudi mogućnost dodavanja određenih opcija i argumenata prilikom njihovog izvršavanja, što zavisi prvenstveno od potrebe. Većina tih komandi može obaviti određeni zadatak bez navođenja dodatnih parametara.
   Opcije modifikuju način rada određene komande. Većina opcija se sastoji od jednog slova kojem predhodi srednja crtica (-). Takođe, moguće je navesti više opcija za jednu komandu. Sve opcije se navode na isti način, s tim da ih je potrebno razdvojiti jednim praznim mjestom (tipka SPACE na tastaturi).

xy@debian:

~$w

      USER    
TTY     
FROM             
LOGIN@   IDLE   JCPU   PCPU WHAT

      xy  
    tty1   
:0.0             
11:38    0.00s  0.02s  0.01s bash

Unošenjem komande w, konzola će izlistati sve korisnike priključene na sistem, kao i neke dodatne informacije : tačno vrijeme pristupa sistemu (LOGIN@), broj virtualne konzole na kojoj radi određeni korisnik (TTY), ime korisnika (USER) itd.
Ako istu komandu ponovo unesemo, ali dodamo opciju -h, konzola će ponovo izvršiti komandu, ali ovaj put u izlazu komande se neće nalaziti linija zaglavlja.

xy@debian:~$w
-h

xy       tty1   
:0.0            
11:38    0.00s  0.02s  0.01s bash

Argumentima se navodi naziv datoteke, direktorijuma ili nekog drugog objekta, na koje se akcija komande usmjerava. Npr. komanda w može da izlista samo informacije o pristupima određenog korisnika, ako se navede njegovo korisničko ime. Za razliku od opcija koje se označavaju srednjom crtom i jednim slovom, argumenti se navode bez ikakvih predznaka, punim imenom.

xy@debian:~$w
xy

USER     TTY     
FROM             
LOGIN@   IDLE   JCPU   PCPU WHAT

xy       tty1   
:0.0            
11:38    0.00s  0.02s  0.01s bash

Komande neophodne za osnovni rad u jednom Linux sistemu se nalaze u /bin direktorijumu. Broj ovih komandi je prilično veliki, tako da je teško sve ih navesti i objasniti. Sljedeće komande su one osnovne, svakako neophodne za upoznavanje sa osnovama UNIX konzole.

3.3.1 Komande za navigaciju - ls, cd i pwd

Komanda cd služi za promjenu radnog direktorijuma. Upotreba ove komande je prilično jednostavna - dovoljno je ukucati samu komandu i putanju direktorijuma, čime pristupate navedenom direktorijumu. Kako svaki korisnik ima svoj lični direktorijum, kucanjem same komande cd pristupate tom direktorijumu.

xy@debian:~$cd               
              #pristup ličnom
direktorijumu,koji je smješten u /home

xy@debian:~$cd
/bin                        
#pristup direktorijumu /bin,koji se nalazi u korijenskom direktorijumu

xy@debian:/bin$cd
usr                      
#izostavljanjem kose crte prije imena direktorijuma ,govorimo konzoli
da
želimo pristupiti poddirektorijumu

bash: cd: usr: No such file or directory    #konzola
prijavljuje grešku, zbog nepostojanja navedenog poddirektorijuma

xy@debian:/bin$cd
/usr                     
#pristup direktorijumu /usr, koji se nalazi u korjenskom direktorijumu

xy@debian:/usr$ls        
                 
#izlistavamo sadržaj ovog direktorijuma

      

bin  doc  games  include  info  lib 
local  lost+found  sbin  share  src  X11R6

xy@debian:/usr$cd
bin                      
#pristupamo direktorijumu bin, koji se nalazi u /usr direktorijumu

xy@debian:/usr/bin$cd                      
#povratak u lični direktorijum

xy@debian:~$

Komanda ls služi za prikaz sadržaja određenog direkotrijuma.

xy@debian:~$cd
/                 
                   
   
#pristup korjenskom direktorijumu

xy@debian:~$ls                                           
#izlistava sadržaj korjenskog direktorijuma

bin    dev  
initrd         
lost+found  opt   sbin  tmp  

boot   etc  
media          
proc        srv  
usr   vmlinuz

cdrom  home 
lib            
mnt         root 
sys   var

Ako ukucamo komandu ls samu, nailazimo na problem da ne možemo tačno odrediti šta je direktorijum, a šta datoteka. Takođe, sama komanda ls ne izlistava skrivene direktorijume i datoteke.

xy@debian:

~$ls -F

bin/
  
dev/   initrd@         
lost+found/  opt/   sbin/  tmp/ 

boot/   etc/  
media/          
proc/        srv/  
usr/   vmlinuz@

cdrom@  home/ 
lib/            
mnt/         root/ 
sys/   var

/

Dodavanjem opcije -F direktorijumi dobijaju kosu crtu na kraju imena (/), dok znak "@" se dodaje simboličnim linkovima ili jednostavno rečeno-prečicama, pokazateljima na neku određenu datoteku ili direktorijum. Izvršnim datotekama na kraju imena se dodaje zvjezdica (*).
Komandu ls možemo koristiti i za dobijanje nekih dodatnih informacija o datoteci ili direktorijumu, kao što su: dozvole, vlasništvo, vrijeme kreiranja.

xy@debian:

~$ls -l

drwxr-xr-x    2 root root   4096 2006-01-31
22:14 bin

drwxr-xr-x    3 root root   4096 2006-02-02
21:55 boot

lrwxrwxrwx    1 root root     11
2006-01-31 22:57 cdrom -> media/cdrom

drwxr-xr-x   10 root root  13660 2006-03-09 22:49 dev

drwxr-xr-x  101 root root   4096 2006-03-09 22:05 etc

drwxrwsr-x    5 root staff   104 2006-02-08
19:43 home

drwxr-xr-x    2 root root   4096 2006-01-31
22:58 initrd

drwxr-xr-x   10 root root   4096 2006-02-02 22:00
lib

drwxr-xr-x    2 root root  49152 2006-01-31 22:57
lost+found

drwxr-xr-x    4 root root   4096 2006-01-31
22:57 media

drwxr-xr-x    6 root root   4096 2006-02-02
22:09 mnt

drwxr-xr-x    3 root root   4096 2006-01-31
23:51 opt

dr-xr-xr-x  114 root root      0
2006-03-09 23:01 proc

drwxr-xr-x   16 root root   4096 2006-02-24 20:06
root

drwxr-xr-x    2 root root   4096 2006-01-31
22:14 sbin

drwxr-xr-x    2 root root   4096 2006-01-31
22:58 srv

drwxr-xr-x   10 root root      0
2006-03-09 23:01 sys

drwxrwxrwt   11 root root   4096 2006-03-09 22:43
tmp

drwxr-xr-x   13 root root   4096 2006-01-31 22:10
usr

drwxr-xr-x   15 root root   4096 2006-01-31 22:17
var

lrwxrwxrwx    1 root root     21
2006-02-01 22:22 vmlinuz -> boot/vmlinuz-2.x.xx

Dodavanjem opcije -l, komanda ls nam izlistava sadržaj direktorijuma sa nekim dodatnim informacija npr. prvi red:

`drwxr-xr-x`	`2`	`root`	`root`	`4096`	`2006-01-31`	`22:14`	`bin`
Dozvole za čitanje,pisanje i izvršavanje za vlasnika,kao i za druge korisnike.		Vlasnik tj. stvaralac.	Grupa kojoj pripada.	Veličina koju opis sadržaja (spisak datoteka sadržanih u dir.-u) direktorijuma zauzima na hard disku.	Datum stvaranja.	Vrijeme stvaranja.	Naziv datoteke/direktorijuma.

Ako pogledamo treći i zadnji red, vidjećemo na šta tačno simbolični link pokazuje npr. cdrom pokazuje na direktorijum media/cdrom tj. mjesto gdje se priključuje CD/DVD uređaj, dok vmlinuz pokazuje na datoteku boot/vmlinuz-2.x.xx (broj 2.x.xx zavisi od verzije instaliranog kernela) koja predstavlja kernel.
Dodavanjem opcije -a izlistaćemo sve skrivene datoteke i direktorijume. Skriveni objekti ispred imena imatju tačku (.). Inače, da bi se neka datoteka/direktorijum sakrila dovoljno je prilikom njenog stvaranja/snimanja dodati tačku ispred imena.

xy@debian:

~$cd       
         #pristup vašem ličnom
direktorijumu

xy@debian:

~$ls -a

.   .bash_history  .bashrc 
.dmrc          
.gconf   .gnome   .gnome2_private 
.gtkrc-1.2-gnome2  .metacity  .recently-used

..  .bash_profile  Desktop  .fonts.cache-1 
.gconfd  .gnome2  .gstreamer-0.8  
.ICEauthority      .nautilus 
.xsession-errors

Komanda pwd se koristi za prikazivanje vaše trenutne lokacije.

xy@debian:~$cd

xy@debian:~$pwd               
#tražimo prikaz trenutne lokacije

/home/xy                      
#konzola prikazuje trenutnu lokaciju

xy@debian:~$cd /usr/bin

xy@debian:/usr/bin$pwd

/usr/bin

3.3.2 Prikazivači - more i less

Često je izlaz neke komande suviše veliki da bi mogao stati u jedan ekran, jer pojedinačne komande ne vode o tome brigu. Iz tog razloga imamo prikazivače. Komanda more je jedan od prikazivača. Ona služi za prelamanje izlaza na više ekrana, a navigacija kroz izlaz je prilično jednostavna - tipka SPACE prikazuje sledeći ekran, tipka ENTER pomjera izlaz za jedan red, a pritiskom na tipku Q vraćate se u komandu liniju.
Izlistajte sadržaj direktorijuma /usr/bin, na sledeći način:

xy@debian:~$cd
/usr/bin

xy@debian:/usr/bin$ls -l

Komanda ls bi trebala da pokaže podužu listu. Da bi se ta lista pokazala ekran po ekran potrebno je izlaz komande ls preusmjeriti na more, a potom se kroz listu kretati na već objašnjen način:

xy@debian:/usr/bin$ls
-l | more

Uspravna crta (|) predstavlja uputstvo konzoli da izlaz komande ls preusmjeri na ulaz komandi more. Gotovo sve komande se mogu preusmjeravati na komandu more, ne samo ls.
Komanda less ima istu funkciju kao i komanda more, s tim što je glavna razlika u tome što komanda less omogućava povratak na prethodne ekrane. Takođe, navigacija se vrši na isti način, s tim što se mogu koristiti tipke za navigaciju na tastaturi.

xy@debian:/usr/bin$ls
-l | less

3.3.3 Komande - cat i echo

Komanda cat je u početku bila napravljena za spajanje više tekstualnih datoteka u jedan, međutim danas je njena funkcija višestruka. Na primjer, da bi spojili više tekstualnih datoteka uradićemo to na sledeći način :

xy@debian:~$cat
datoteka1 datoteka2 datotekan
> datoteka

Na ovaj način, komanda cat uzima sadržaj svih navedenih datoteka i spaja ih sve zajedno u jednu datoteku. Takođe, koristi se i znak za redirekciju (>), koji usmjerava izlaz komande cat na ulaz u datoteku u koju se spajaju navedene datoteke.
Danas komanda cat ima najveću primjenu u izlistavanju sadržaja određene datoteke. Na primjer, da bi izlistali sadržaj datoteke1, uradićemo to na sledeći način :

xy@debian:~$cat
datoteka1

U slučaju, da sadržaj datoteke ne može stati na jedan ekran, može se primjeniti komande prikazivača - more i less.

xy@debian:~$cat
datoteka1 | more

Još jedna funkcija komande cat je i kopiranje, mada to nije primarna funkcija ove komande. Kopiranje se vrši na sledeći način:

xy@debian:~$cat
datoteka1 > datoteka2

Pravi kopiju datoteke datoteka1 u istom direktorijumu i naziva je datoteka2.
Komanda echo služi za prikaz teksta navedenog poslije ove komande. Podrazumjevano echo ispisuje tekst i prelazi u novi red. Ako dodamo opciju -n, komanda echo će ispisati navedeni tekst, ali neće preći u novi red. Ova komanda uglavnom se koristi prilikom ispisivanja nekih sistemskih promjenljivih, prilikom dodavanja novog reda sa zapisom u neku tekstualnu datoteku (prvenstveno ima primjenu u dodavanju novih redova u konfiguracione datoteke).

xy@debian:~$echo
Zdravo!

Zdravo!

xy@debian:~$echo -n Zdravo!

Zdravo!

xy@debian:~$           
#ispisuje navedeni tekst,ali i tekst komande linije u istom redu

3.3.4 Kreiranje - touch i mkdir

Komanda touch se koristi da bi se promjenilo vrijeme stvaranja datoteke. U slučaju da datoteka ne postoji, komanda će stvoriti datoteku sa navedenim imenom.

xy@debian:~$touch
abc
                         
#pravimo datoteku sa imenom "abc"

xy@debian:~$ls -l
abc                          
#izlistavamo sve datoteka koje počinju sa "abc"

-rw-r--r--  1 xy xy 0 2006-03-10 21:41
abc      #vrijeme stvaranja je 21:41

xy@debian:~$touch
abc                          
#mijenjamo vrijeme stvaranja datoteke "abc"

xy@debian:~$ls -l abc

-rw-r--r-- 
1 xy xy 0 2006-03-10 21:42 abc      #sad je
vrijeme stvaranja 21:42

Komanda mkdir služi za stvaranje direktorijuma. Da bi napravili neki direktorijum, dovoljno je navesti ovu komandu i ime budućeg direktorijuma ili ako pravimo poddirektorijum - putanju do direktorijuma u kojem pravimo poddirektorijum, kosa crta(/) i ime budućeg direktorijuma.

xy@debian:~$cd             
            
      
#pristupamo ličnom direktorijumu

xy@debian:~$mkdir abc      
                   
#pravimo direktorijum sa
imenom "abc"

xy@debian:~$mkdir
abc/cde                      
#pravimo poddirektorijum "cde" u direktorijumu "abc"

xy@debian:~$cd /bin

xy@debian:/bin$pwd

/bin

xy@debian:/bin$mkdir
/home/xy/abc/fgh           #pravimo
poddirektorijum "fgh" u
direktorijumu "abc" u ličnom direktorijumu

Napomena : Često je zamorno pisati svaki put punu putanju do ličnog direktorijumu. Iz tog razloga dovoljno je umjesto /home/xy/, ukucati samo ~/.

xy@debian:/bin$mkdir
~/abc/fgh

3.3.5 Kopiranje i premještanje - cp i mv

Komanda cp se koristi za kopiranje datoteka i direktorijuma. Najčešća funkcija ove komande je kopiranje određene datoteke sa jedne lokacije na drugu.

xy@debian:~$cp
abc /tmp       #kopiramo datoteku iz
tekućeg direktorijuma u
direktorijum tmp

Ako želimo da sačuvamo vremenske atribute prilikom kopiranja, komandi cp dodaćemo opciju -a, čime vremenski atributi kopirane datoteke ostaju nepromjenjeni. A ako želimo da pored vremenskih atributa,sačuvamo i prava pristupa, koristimo opciju -p.

xy@debian:~$cp
-a abc
/tmp     #čuva vremenske atribute datoteke i
kopira je u direktorijum /tmp

xy@debian:¬$cp -p abc
/tmp

#čuva vremenske atribute i
prava
pristupa datoteke i kopira je u direktorijum /tmp

Kopiranje direktorijum, sa svim njegovim poddirektorijumima i datotekama, vršimo upotrebom opcije -R.

xy@debian:¬$mkdir
folder        #pravimo direktorijum
folder

xy@debian:¬$mkdir
folder/1      #pravimo poddirektorijum
direktorijuma

xy@debian:¬$touch folder/abc   
#pravimo datoteku abc, koju smještamo u direktorijum folder

xy@debian:¬$cp -R folder /tmp  
#kopiramo direktorijum folder, sa kompletnim njegovim sadržajem, u
direktorijum /tmp

Komanda mv se koristi za mijenjanje imena određene datoteke ili direktorijuma ili za njihovo premještanje.

xy@debian:~$mkdir
dir      
  #pravimo direktorijum dir

xy@debian:~$mv dir direkt    
#mijenjamo ime direktorijuma dir u  direkt

xy@debian:~$mv direkt /tmp   
#premještamo direktorijum direkt u /tmp

3.3.6 Brisanje - rm i rmdir

Komanda rm služi za brisanje tj. uklanjanje datoteka i stabla direktorijuma. Prilikom korištenja ove komande treba biti oprezan, jer povratak obrisanih datoteka je komplikovan, a u nekim slučajevima i nemoguć.
Ako želimo obrisati neku datoteku navešćemo komandu rm, a potom i ime datoteke :

xy@debian:~$touch
abc         #pravimo datoteku abc

xy@debian:~$rm abc 
         
#brišemo datoteku abc

xy@debian:~$touch /tmp/abc    #pravimo
datoteku abc i smještamo je u direktorijum /tmp

xy@debian:~$rm
/tmp/abc       #brišemo datoteku abc iz
direktorijuma /tmp

Ako je dozvola za upis u datoteku uklonjena, konzola će vas pitati da li ste sigurni da želite obrisati datoteku. Ako je odgovor potvrdan ukucati znak y, potom ENTER. U suprotnom odgovoriti sa n. Dodavanjem opcije -f komandi rm obrisaćemo određenu datoteku bez obzira na dozvole, bez potrebe za dodatnom potvrdom.

xy@debian:~$touch
abc

xy@debian:~$chmod 444 abc      
    #mijenjamo dozvole za datoteku abc tj. uključujemo samo
dozvole za čitanje

xy@debian:~$rm fajl

rm: remove write-protected regular empty file `fajl'?y

Ako želimo da obrišemo cijeli direktorijum sa svim njegovim sadržajem, dodajemo opcije -f i -r tj. -fr.

xy@debian:~$mkdir
folder    
       #pravimo direktorijum sa imenom folder

xy@debian:~$touch folder/abc     
 
#pravimo datoteku abc u direktorijumu folder

xy@debian:~$rm -fr
folder          
#brišemo direktorijum folder sa svim sadržajem

Komanda rmdir služi za brisanje direktorijuma, ali pod uslovom da je direktorijum prazan. U suprotnom konzola će prijaviti grešku.

xy@debian:~$mkdir
abc              
#pravimo direktorijum sa imenom abc

xy@debian:~$touch
abc/cde           #pravimo datoteku
cde u direktorijumu abc

xy@debian:~$rmdir
abc            
  #izdajemo komandu za brisanje direktorijuma 

rmdir: `abc': Directory not empty   #konzola obavještava
da direktorijum nije prazan i da se ne može obrisati komandom rmdir

xy@debian:~$rm
abc/cde 
           
#brišemo datoteku cde iz direktorijuma abc

xy@debian:~$rmdir
abc              
#brišemo direktorijum abc

3.3.7 Linkovi i komanda ln

Linkovi su pokazivači na datoteke i direktorijume. Sa linkovima je omogućeno pristupanje datotekama i direktorijumima sa više mjesta. U osnovi, na Linux sistemima postoje dvije vrste linkova: hard (tvrdi) i soft (slabi). Danas primjenu nalaze uglavnom slabi linkovi, koji se još nazivaju i simbolični linkovi.
Slabi linkovi su pokazivači na određenu datoteku ili direktorijum. Možemo ih praviti i brisati po volji, bez uticaja na datoteku/direktorijum na koji se odnose .Linkovi nemaju svoj skup dozvola, već se na njih odnose dozvole datoteka/direktorijuma na koje pokazuju. Debian GNU/Linux koristi simbolične linkove.
Komanda ln služi za pravljenje veza tj. pokazivača na određenu datoteku/direktorijum. Pošto se u Debian GNU/Linux-u koriste simbolični linkovi, prilikom pravljenja veze komandi ln potrebno je dodati opciju -s.

xy@debian:~$ln
-s /tmp/iso ~/iso

Opcija -s govori komandi ln da napravi simboličan (slabi) link. Potom, navodimo metu (/tmp/iso), odnosno direktorijum ili datoteku na koji link pokazuje, a poslednja opcija(~/iso) nam definiše ime linka i mjesto gdje se on smješta. Sada kada je link napravljen, možemo pristupiti direktorijumu /tmp/iso preko njegovog linka, kojeg smo smjestili u lični direktorijum.
Brisanjem linka brišemo samo link, ne i direktorijum ili datoteku na koju taj link pokazuje.

xy@debian:~$ls
-l iso

lrwxrwxrwx  1 xy xy 9 2006-03-10 23:55 iso -> /tmp/iso/



xy@debian:~$cd iso
              #pristupamo
direktorijumu /tmp/iso preko linka iso



xy@debian:~/iso$rm
~/iso         #brišemo link iso koji
pokazuje na
direktorijum /tmp/iso

3.3.8 Traženje datoteka - which,whereis,find i locate

Which komanda je prilično ograničena komanda, jer pretražuje samo vaš PATH (pogledaj BASH školjka) i obično se koristi za brzo lociranje programa. Jednostavno, ova komanda pretražuje sve direktorijume koji su navedeni u vašem PATH-u i vraća rezultat u vidu putanje do navedenog pojma (komanda, program).

xy@debian:~$which
cp    
#tražimo putanju do komande cp

/bin/cp

Whereis komanda je slična komandi which, s tim da pored putanja koje su navedene u vašem PATH-u, pretražuje i man strane i izvorne datoteke. Pored toga što kao rezultat daje putanju do određenog programa ili komande, komanda whereis nam daje i putanju do dokumentacije tog programa/komande.

xy@debian:~$whereis
cp

cp: /bin/cp /usr/share/man/man1/cp.1.gz

Find komanda je potpunija komanda za pretraživanje od prethodne dvije, ali i najsporija. Pored imena korisnik može da pretražuje datoteke i po opsegu vremena kreiranja i mijenjanja, kao i po mnogim drugim naprednim osobinama. Ova komanda pretražuje cijeli sistem, stoga njeno izvršavanje traje relativno dugo. Takođe, kad je pokrenete kao običan korisnik pojaviće se poruke o greškama zabranjenog pristupa direktorijumima koji pripradaju administratoru sistema ili nekom drugom korisniku. Ovu komandu koristimo na sljedeći način :

find
{putanja} {opcije} {kriterijum}

xy@debian:~$find
/ -name 
wvdial.conf      #pretražujemo datoteke sa
imenom "wvdial.conf"

...

/etc/wvdial.conf: Permission denied

...

U prethodnom primjeru, / predstavlja putanju direktorijuma u kojem komanda find traži navedenu datoteku (u ovom slučaju počinje pretragu u korjenskom direktorijumu). Opcija -name govori komandi find da pretražuje datoteke po imenu, dok wvdial.conf predstavlja naziv datoteke. Pošto smo vršili pretragu kao običan korisnik, a tražena datoteka, kao i direktorijum u kom se nalazi, pripada administratoru sistema, stoga komanda find prijavljuje da nemamo pravu da joj pristupimo (Permission denied), tačnije da je mijenjamo.
Locate komanda je gotovo identična komandi find. Takođe, kao i komanda find pretražuje cijeli sistem, s tim da komanda find pretražuje aktuelni sistem, dok locate pretražuje bazu podataka u kojoj je ažurirano stanje sistema datoteka. Baza podataka je podešena da se sama ažurira svako jutro, a u slučaju da želite sami ažurirarati, morate pristupiti dozvolama root korisnika tj.administratora sistema i otkucati komandu updatedb. Takođe, kod komande locate ne navodi se putanja koja se pretražuje. Za njeno najosnovnije korištenje nije potrebno navoditi dodatne opcije. Brže vrši pretragu od komande find.

xy@debian:~$su                        
#komanda za pristup nalogu administratora sistema

debian:~#updatedb                     
#ažuriramo bazu podataka za komandu locate

debian:~#exit                         
#odjavljujemo se sa naloga administratora sistema

xy@debian:~$locate
wvdial.conf         #tražimo
datoteku
"wvdial.conf" u bazi podataka komande locate

/etc/wvdial.conf

/usr/share/man/man5/wvdial.conf.5.gz

/var/lib/dpkg/info/wvdial.conffiles

3.4 BASH školjka

3.4.1 Promjenljive okruženja
3.4.2 TAB popunjavanje
3.4.3 Zamjena znakova - džokeri
3.4.4 Preusmjeravanje ulaza i izlaza

Konzola Debian GNU/Linuxa koristi školjku pod nazivom Bourne Again Shell ili skraćeno - BASH. Dvije najznačajnije osobine tj. mogućnosti koje nudi ova školjka, a koja su značajno pojednostavile i ubrzale rad su : promjenljive okruženja i TAB popunjavanje.

3.4.1 Promjenljive okruženja

Kako korisnik ne bi morao navoditi gomile opcija (ime računara, ime školjke i sl.) prilikom korištenja nekog programa, nastalo je okruženje. Okruženje, jednostavno rečeno, definiše uslove pod kojima se izvršavaju programi, a neke od tih definicija su nazvane promjenljive okruženja. Iz tog razloga što ih korisnik može mijenjati i podešavati prema svojim potrebama. Gotovo sve školjke posjeduju promjenjljive okruženja, a BASH školjka nudi nekoliko komandi za manipulaciju promjenljivima okruženja.
Komanda set prikazuje sve trenutno definisane promjenjljive okruženja, kao i njihove vrijednosti. U sljedećem primjeru, unošenjem komande set školjka će izlistati poduži spisak promjenljivih okruženja, kao i njihove vrijednosti, stoga je poželjno upotrebiti komandu less (ili more).

xy@debian:~$set
| less

PATH=/usr/local/bin:/usr/bin:/bin:/usr/bin/X11:/usr/games             
#isječak iz listinga; PATH promjenljiva

Jedna od promjenljivih koja znatno ubrzava i olakšava rad u školjci je promjenljiva PATH (eng. path = staza). U ovoj promjenljivoj definišu se svi direktorijumi koji sadrže komande i programe koje može koristiti određeni korisnik, a da prilikom njihovog korištenja/pokretanja ne mora navoditi cijelu putanju do njih. Dovoljno je otkucati samo njihovo ime (npr. umjesto /bin/cp dovoljno je otkucati samo cp). U slučaju da vam školjka nekad odgovori sa command not found, to jednostavno znači da ili navedena komanda/program ne postoji ili se ne nalazi u vašoj PATH promjenljivoj.
Komanda unset koristi se za uklanjanje neke promjenjljive, kao i njene vrijednosti.

unset
PROMJENLJIVA

Komanda export služi za stvaranje novih promjenljivih i njihovih vrijednosti ili mijenjanje vrijednosti već postojećih promjenljivih.

export
PROMJENLJIVA=VRIJEDNOST

Međutim, ukoliko želite promjeniti vrijednost postojeće promjenljive, komanda export briše njenu prethodnu vrijednost i postavlja novu, što u nekim slučajevima može dovesti do problema (npr. kod promjenljive PATH). Sljedeći primjer, koji se konkretno odnosi na promjenljivu PATH, pokazuje kako možemo dodati novu vrijednost promjenljive, ali da se sačuva stara (za sve ostale promjenljive, postupak je isti - $PROMJENLJIVA):

export
PATH=$PATH:/ime novog direktorijuma

      

npr.

      

export PATH=$PATH:/home/xy/bin/

Stavljanjem znaka $ ispred imena promjenljive govorimo komadni export da kao novu vrijednost postavi i trenutnu vrijednost navedene promjenljive školjke. Ovu pogodnost možemo iskoristiti i kod nekih drugih komandi. Na taj način govorimo komandi da pročita i iskoristi vrijednost određene promjenljive. Npr. komanda echo će pročitati i ispisati vrijednost promjenljive PATH.

xy@debian:~$echo
$PATH

/usr/local/bin:/usr/bin:/bin:/usr/bin/X11:/usr/games

3.4.2 TAB popunjavanje

Školjka zahtjeva mnogo kucanja, još kad se pridodaju greške prilikom kucanja, rad u školjci zna biti prilično zamoran, a često se gubi i dosta vremena. Pogodnost koju nudi BASH školjka je popunjavanje pomoću tastera TAB tj. ako želimo ukucati neku komandu, program, ime datoteke ili direktorijuma ne moramo kucati njihov puni naziv. Sasvim dovoljno je ukucati prvi par znakova njihovog imena po čemu su jedinstveni, a potom pritisnuti tipku TAB čime se popunjava ostatak imena.

xy@debian:~$cd
/usr/g         #pritisnite tipku TAB

xy@debian:~$cd
/usr/games     #školjka je popunila ostatak imena

Međutim, nekad će postojati nekoliko datoteka/direktorijuma koje počinju istim znakom/znacima. U tom slučaju, pritiskom na tipku TAB školjka će popuniti koliko god može, a ponovnim pritiskom na TAB, izlistaće sve datoteke/direktorijume i sl., koje počinju onim znacima koje smo do sad ukucali.

xy@debian:~$cd
/usr/l                
#pritisnite tipku TAB;čućete zvuk beep. Pritisnite TAB još jednom.

lib        
local       lost+found   
#školjka izlistava sve mogućnosti

xy@debian:~$cd
/usr/loc              
#unosimo onoliko slova od imena, kako bi ostavili školjci samo jednu
mogućnost. Pritisnite TAB.

xy@debian:~$cd
/usr/local            
#školjka popunjava ostatak imena

U slučaju da imate npr. dva direktorijuma, od kojih je ime jednog ujedno i početak imena drugog (npr. X11 i X11R6), pritiskom na tipku TAB školjka će popuniti cijelo ime prvom, ali će i dalje upozoravati na postojanje više mogućnosti. U slučaju, da želite da vršite neku operaciju sa prvim, možete zanemariti upozorenja i nastaviti sa radom, a u slučaju da želite da vršite neku operaciju sa drugim, moraćete dodati sledeći znak u njegovom imenu.
Pored tipke TAB, primjenu u školjci nalazi i tipka GORE. Ova tipka služi za prikazivanje svih prethodnih redova koje ste otkucali, što je posebno korisno ako želimo ponovo iskoristiti red sa nekom komandom koju smo već jednom ukucali. Takođe, ako je napravljena greška prilikom unosa neke duge komande, pritiskom na tipku GORE ta komanda se ponovo ispisuje tj. nema potrebe za njenim ponovnim kucanjem, već samo prepravljanjem.

xy@debian:~$ls
-al

xy@debian:~$                       
#pritisnite tipku GORE

xy@debian:~$ls
-al                 
#škojka popunjava komandu liniju prethodnim unešenim redom

3.4.3 Zamjena znakova - džokeri

Gotovo svaka školjka ima određene znakove koji se mogu koristiti kao skraćenice ili zamjene za neke druge znakove. Takvi znaci se često nazivaju džokeri. Jedan od takvih znakova je i znak ? (upitnik), koji obično znači bilo koji znak. Npr. ako u jednom direktorijumu imamo datoteke abc1.txt, abc2.txt, abc3.txt i želimo da ih kopiramo u direktorijum /tmp. Kako poslije komande cp ne bi morali kucati imena svih ovih datoteka, jer njihov broj nekad može biti prilično veliki, to možemo uraditi na sledeći način, čime znak ? se poklapa sa svakim od znakova "1", "2" i "3" i redom ih zamjenjuje :

xy@debian:~$cp
abc?.txt /tmp

Drugi znak - džoker je * (zvjezdica), koji se poklapa sa bilo kojim brojem znakova uključujući i nijednim. Npr. ako iz nekog direktorijuma želimo kopirati sve datoteke koje se nalaze u njemu u neki drugi direktorijum npr. /tmp, to ćemo uraditi na sledeći način :

xy@debian:~$cp
*
/tmp           
#kopira sve datoteke tekućeg direktorijuma u direktorijum /tmp

Isto tako, ako imamo datoteke abc1, acd2, adc3 i cde1, a želimo samo kopirati prve tri tj. one koje počinju sa slovom a, uradićemo to na sledeći način :

xy@debian:~$cp
a* /tmp

Još jedan čest džoker je par uglastih zagrada ([ ]). Npr. ako u jednom direktorijumu imamo datoteke abc1, abc2, abc3, abcA, abcB, abca, a želimo da izlistamo/iskoristimo samo one koje se završavaju određenim znakom, koristimo ovaj džoker.

xy@debian:~$ls
abc[1-3]       
#izlistava one datoteke abc koje se završavaju na brojeve od 1 do 3

abc1  
abc2   abc3

xy@debian:~$ls
abc[1]         
#izlistava one datoteke abc koje se završavaju brojem 1

abc1

xy@debian:~$ls abc[1,3]       
#izlistava one datoteke abc koje se završavaju na 1 i 3

abc1   abc3

xy@debian:~$ls
abc[A]         
#izlistava one datoteke abc koje se završavaju velikim slovom A

abcA

xy@debian:~$ls abc[A-B,a]  
   #izlistava one datoteke abc koje se završavaju na velika
slova
od A do B,i na malo slovo a

abca   abcA   abcB

3.4.4 Preusmjeravanje ulaza i izlaza

Preusmjerivači prvenstveno služe za manipulaciju izlazom neke komande ili programa. Jedan od takvih preusmjerivača je i znak > (veće). Pomoću ovog znaka zapisujemo izlaz neke komande u navedenu datoteku.

xy@debian:~$ls
-l >
lista        #zapisuje izlaz komande
ls u datoteku lista

Identičan preusmjerivač prethodnom preusmjerivaču je dupli znak veće - >>. Za razliku od prethodnog pokazivača (>) koji u slučaju zapisivanja u već postojeću datoteku uništava njen stari sadržaj i zapisuje novi, ovaj pokazivač (>>) zapisuje sadržaj u postojeću datoteku, ali ne uništava njen trenutni sadržaj, već se nadovezuje. U slučaju da datoteka ne postoji preusmjerivač je stvara.

xy@debian:~$echo
Listing mog ličnog
direktorijuma >> lista      
#zapisuje navedeni tekst u datoteku lista,ne uništavajući njen stari
sadržaj

Takođe, u preusmjerivače spada i | (uspravna crta). Uglavnom se koristi sa komandama less, more za lakši pregled tj. kretanje kroz izlaz ili sa komandom grep koja izdvaja red sa određenim sadržajem.

xy@debian:~$ls
-l | grep
lista                                
#iz izlaza komande ls izdvaja red koji sadrži riječ "lista"

-rw-r--r--   1 xy xy
        0 2006-03-19 20:44 lista

3.5 Pomoć

3.5.1 Man stranice
3.5.2 Direktorijum /usr/share/doc
3.5.3 "Kako da..." - HOWTOs i FAQ
3.5.4 Zajednica Linux korisnika na Internetu

Često će vam biti potrebna pomoć za određenu komandu tj. šta to tačno ona radi i kako radi ili koje sve opcije mogu da se dodadaju, kao i pomoć za određeni program, podešavanje određene hardverske komponente i sl. U cilju što lakšeg pronalaženja željene informacije na svim Linux sistemima postoji više izvora pomoći: man stranice, /usr/share/doc direktorijum, HOWTOs, FAQ i zajednica Linux korisnika na Internetu.

3.5.1 Man stranice

Svi operativni sistemi koji se temelje na UNIXu sadrže takozvane man stranice (skraćeno od eng.riječi manual = uputstvo) koje možemo definisati kao specifično obrazovane datoteke koje se podrazumjevano instaliraju uz osnovni sistem. Man stranicama možemo pristupiti vrlo jednostavno u svakom trenutnku i bez obzira na direktorijum u kojem se trenutno nalazimo, na sledeći način :

man
ime_komande

      

npr.

      

man cp

Vremenom broj man strana je rastao, tako da je i snalaženje među svim tim informacijama vremenom postalo komplikovanije. Iz tog razloga, man strane su grupisane i numerisane u odjeljke. Na taj način, man strana za određenu komandu, program ili funkciju određene programske biblioteke će biti dobijena uz pomoć broja odjeljka.

Odjeljak	Sadržaj
Odjeljak 1 (1)	Korisničke komande
Odjeljak 2 (2)	Sistemski pozivi
Odjeljak 3 (3)	Pozivi ka C bibliotekama
Odjeljak 4 (4)	Uređaji(specijalne datoteke u /dev direktorijumu)
Odjeljak 5 (5)	Fomati datoteka i protokoli
Odjeljak 6 (6)	Igre
Odjeljak 7 (7)	Konvencije,makro paketi itd. npr. ASCII,man stranice
Odjeljak 8 (8)	Administracija sistema(samo za administratora)

Često ćete pored neke komande ili u nekoj dokumentaciji vezanoj za Linux ili neki drugi sistem baziran na UNIXu, vidjeti referencu na neki odjeljak u man stranicama npr. man(1). Broj u zagradi govori u kom odjeljku je dokumentovana man stranica za određenu komandu, program i sl., što je posebno korisno kada postoji više stavki istog imena. Kada želimo da pristupimo određenom odjeljku man stranica za određenu komandu, program i sl., uradićemo sledeće :

man
broj_odjeljka ime_komande

      

npr.

      

man 1 cp

Kada otvorimo man stranicu za određenu komandu, program i dr., na ekranu se pojavi izlaz sa velikim brojem informacija razvstanih u sljedeće odjeljke.

Odjeljak	Opis
NAME	Naziv i funkcija
SYNOPSIS	Način upotrebe
DESCRIPTION	Opis,opcije i njihova funkcija
EXAMPLES	Primjeri
FILES	Važne datoteke
AUTHOR	Autor
SEE ALSO	Man stranice koje je korisno pogledati
REPORTING BUGS	Adresa na koju se mogu prijaviti greške
COPYRIGHT	Prava za kopiranje

Napomena: Na man stranicama ne moraju uvijek postojati svi navedeni odjeljci.

CP(1)                           
User
Commands                          
CP(1)

      

NAME

      
cp - copy files and directories



SYNOPSIS

       cp [OPTION]... SOURCE DEST

       cp [OPTION]... SOURCE... DIRECTORY

       cp [OPTION]...
--target-directory=DIRECTORY SOURCE...

      

DESCRIPTION

       Copy SOURCE to DEST, or multiple
SOURCE(s) to DIRECTORY.

      

       Mandatory  arguments 
to  long  options are mandatory for short options

       too.

      

       -a, --archive

             
same as -dpR

      

       --backup[=CONTROL]

             
make a backup of each existing destination file

      

       -b     like
--backup but does not accept an argument

 Manual page cp(1) line 1

Kroz izlaz man stranice se krećemo na isti način kao i sa komandama more i less, i na isti način ih zatvaramo.

Pored same man komande postoje i komande whatis i apropos, koje nam omogućavaju da lakše dođemo do željene informacije koja se nalazi na man stranicama. Prva komanda, whatis, nam daje sažet opis određene komande tj. daje nam samo informaciju o tome šta ta komanda konkretno radi i u kom odjeljku man stranica se nalazi.

xy@debian:~$whatis
ls

ls
(1)              
- list directory contents

Komandu apropos koristimo za pretragu man stranica koje sadrže zadatu riječ (tačnije odjeljka NAME na man starnicama). Kao rezultat pretrage apropos komanda nam daje spisak svih komandi, programa i dr., zajedno sa kratkim opisom i brojem odjeljka u kom se nalazi man stranica. Na primjer, ako želimo da saznamo kojom komandom možemo preimenovati datoteke postupićemo na sledeći način :

xy@debian:~$apropos
rename
               
#koristimo rijec rename (eng. preimenovati)

mv
(1)              
- move (rename) files

3.5.2 Direktorijum /usr/share/doc

Izvorni kod većine paketa koji se instaliraju na sistem dolazi sa nekom vrstom dokumentacije: README ("Pročitaj me!") datoteka, uputstava za korištenje, datoteke vezane za licencu, distribuciju itd. Na Debian GNU/Linuxu ta dokumentacija se smješta u jedan od sljedeća dva direktorijuma: /usr/share/doc (u većini slučajeva) ili /usr/doc. Inače, dokumentaciji koja se nalazi u ovim direktorijumima treba pristupati samo po potrebi tj. ako željenu informaciju ne nađete na man stranama.
Dokumentacija koja se instalira je uglavnom "zapakovana" tj. smještena u arhivske datoteke sa nastavkom .gz. Stoga da bi mogli čitati prvo morate kopirati arhivsku datoteku sa željenom dokumentacijom u vaš lični direktorijum (pošto običan korisnik nema pravo da zapisuje u ovaj direktorijum), a potom je raspakovati odgovarajućom komandom.

xy@debian:~$cd
/usr/share/doc/wvdial                        
#pristupamo direktorijumu koji sadrži željenu dokumentaciju

xy@debian:/usr/share/doc/wvdial$ls                          
#izlistavamo sadržaj direktorijuma

changelog.Debian.gz  CHANGES.gz  FAQ   
README.gz

changelog.gz        
copyright   MENUS  TODO

xy@debian:/usr/share/doc/wvdial$cp README.gz
~/             
#kopiramo željenu datoteku u lični direktorijum

xy@debian:/usr/share/doc/wvdial$cd                          
#pristupamo ličnom direktorijumu

xy@debian:~$gunzip -d
README.gz                             
#raspakujemo arhivsku datoteku komandom gunzip i dodavanjem opcije -d

xy@debian:~$cat README |
less                               
#kao i svu druge datoteke i datoteke sa dokumentacijom čitamo upotrebom
komande cat

3.5.3 "Kako da..." - HOWTOs i FAQ

HOWTO kolekcija sadži datoteke, tačnije tutorijale koji konkretno objašnjavaju kako da se nešto podesi. Na Debian GNU/Linuxu ova kolekcija je smještena u /usr/share/doc/HOWTO/en-txt direktorijumu.
Riječ FAQ je akronim za Frequently Asked Questions tj. često postavljena pitanja. Ovaj direktorijum sadrži samo jedan dokument napisan u stilu "Pitanje i odgovor" i sadrži odgovore na mnoga pitanja karakteristična za početnike, ali i konkretna rješenja za određene probleme. FAQ dokumentacija je smještena u /usr/share/doc/FAQ direktorijumu.
Kada god imate konkretan problem obavezno pogledajte HOWTOs i FAQ , jer ovi direktorijumi pokrivaju veliku oblast problema i njihovih rješenja, često obrađenih vrlo detaljno, tako da bez obzira na znanje koje posjedujete možete riješiti obrađeni problem bez većih poteškoća. HOWTOs i FAQ datoteke čitamo na isti način kao i svu drugu dokumentaciju iz /usr/share/doc direktorijuma tj. kopiranjem arhivske datoteke u lični direktorijum i njenim raspakivanjem.

3.5.4 Zajednica Linux korisnika na Internetu

U slučaju da rješenje za određeni problem ne možete naći u dokumentaciji ponuđenoj uz sam sistem, često ćete morati da potražite pomoć na Internetu tj. na forumima posvećenim sistemima zasnovanim na UNIXu. Zajednica Linux korisnika je prilično velika tako da je velika vjerovatnoća da je vaš problem već rješen, pa je u većini slučajeva dovoljno pretražiti sam forum. Da bi se moglo pristupiti forumu na nekom sajtu prvenstveno ako želite da pretražujete ili postavljate nove teme/odgovore, potrebno je prvo registrovati se. Registacija je besplatna.
Preporučeni sajtovi:

www.linuxo.org - zajednica Linux/BSD korisnika iz Srbije sa 4500+ registovanih članova. Sadži forum, puno dokumentacije(HOWTOs) na srpskom jeziku, kao i novosti vezane za operativne sisteme zasnovanje na UNIXu.
forums.debian.net - forum na engleskom jeziku posvećen samo Debian GNU/Linux-u i njegovim derivatima.
www.linuxquestions.org - najveća Linux zajednica na Internetu. Sadži forum na engleskom jeziku za gotovo sve veće distribucije Linux/BSD-a, uključujući i Debian GNU/Linux.

Početna strana