4.0 Podešavanje sistema i komponenti

Početna strana
4.3 Podešavanje X servera(grafička kartica,monitor,miš,tastatura)
    Podešavanje X servera vrši se pri samoj instalaciji sistema, međutim prilikom instalacije postavili ste optimalna podešavanja tj. podešavanja pomoću kojih možete pristupiti grafičkom okruženju sistema ne koristeći sav potencijal vaše grafičke kartice i monitora. Iz tog razloga, potrebno je ponovo podesiti grafičku karticu i monitor, biranjem/instalacijom drajvera grafičke kartice i unošenjem tačnih specifikacija monitora, pomoću kojih možete izvući maksimum (rezolucija, frekv.osvježavanja, broj boja itd.).
    Podešavanje grafičke kartice, monitora, miša i tastature vršite podešavanjem X servera (Debian GNU/Linux koristi XFree86) tj. grafičkog korisničkog sučelja koje omogućuje pokretanje grafičkih okruženja i rad u njima (korištenjem miša). Praktično korištenjem određenih alata vršite zapisivanje u konfiguracionu datoteku X servera, koja se nalazi u direktorijumu /etc/X11/, a njen naziv je XF86Config-4. Podešavanje ove datoteke može se vršiti i jednostavnim uređivanjem u nekom od editora, međutim kod prvog podešavanja to nije preporučljivo.
    U zavisnosti koju grafičku karticu posjedujete, prvi korak koji treba da uradite je posjećivanje Internet stranice proizvođača vaše kartice. Ako se na stranici nude drajveri za Linux (nije neophodno da bude navedena distribucija), potrebno ih je preuzeti i instalirati koristeći priloženo uputstvo. Međutim, broj proizvođača grafičkih kartica koji nude drajvere za Linux je gotovo neznatan, izvuzev dva vodeća (ATI i nVidia). Ako posjedujete ATI grafičku karticu možete instalirati njen drajver po navedenom uputstvu (instalacija drajvera za nVidia grafičke kartice je gotovo identična, stoga se možete koristiti istim uputstvom). U suprotnom, ako posjedujete grafičku karticu nekog drugog proizvođača a na njihovoj Internet stranici niste našli drajver za Linux, moraćete izvršiti kompletno podešavanje X servera.
  • 4.3.1 Podešavanje X servera pomoću alata xf86config
X server možete podesiti pokretanjem xf86config alata. Takođe, da bi mogli izvršiti podešavanje potrebno je da pristupite nalogu administratotra. Ono što treba da uvrstite u praksu, prije svakog mijenjanja konfiguracionih datoteka, je pravljenje njihovih kopija. Na taj način, u slučaju loših podešavanja uvijek možete vratiti datoteke na staro stanje.

xy@debian:~$su
Password:
debian:/home/xy#cd /etc/X11
debian:/etc/X11#cp XF86Config-4 XF86Config-4.bak       #pravite rezervnu kopiju sa nazivom XF86Config-4.bak(naziv je proizvoljan)
debian:/etc/X11#xf86config                             #pokrećete xf86config

Alat xf86config vodi vas kroz podešavanje X servera. Podešavanje vršite u nekoliko koraka, unošenjem rednih brojeva sa liste navedenih opcija. Kada se pokrene xf86config prikazaće vam se ekran koji vas obavještava šta tačno radi ovaj alat i gdje smješta novostvorenu konfiguracionu datoteku (slika 9). Da bi započeli podešavanje pritisnite tipku ENTER.


Slika 9.

Prvo podešavanje koje vršite je podešavanje miša. Na ekranu (slika 10) će vam se pojaviti lista protokola koji se koriste za miš (neki nazivi na listi su identični nazivima proizvođača ili modela miša). U slučaju da koristite obični miš koji se priključuje preko PS/2 porta izaberite opciju 4. Ako niste sigurni koji protokol koristi vaš miš izaberite opciju 1 tj. Auto. Da bi nastavili sa podešavanjima, po unosu izbora, pritisnite tipku ENTER.


Slika 10.
Bez obzira da li na mišu imate dva ili tri dugmeta, odgovorite na sledeće pitanje (slika 11) sa yes (y). Na ovaj način, i ako imate dva dugmeta na mišu, pritiskom na oba dugmeta istovremeno simuliraćete rad trećeg.


Slika 11.

Potom, trebate definisati datoteku koja asocira na rad miša (slika 12). Ako pritisnete tipku ENTER xf86config će postaviti tu datoteku u direktorijum /dev/ i nazvati je mouse. Takođe, često se koristi i /dev/input/mice. Pritisnite ENTER čime ste izabrali podrazumjevanu opciju.


Slika 12.

Sljedeća podešavanja vezana su za tastaturu (slika 13). Kao za miš, na ekranu će se pojaviti lista sa tipovima tastature (proizvođač ili model). Pošto lista ima puno stavki, samim tim sve ne mogu stati u ekran. Kroz listu se krećete pritiskom na tipku ENTER. U slučaju da na listi ne pronađete svoju tastaturu, ukucajte broj 1 i pritisnite tipku ENTER (stavka broj 1 je podrazumjevani izbor).


Slika 13.
Zatim podešavate raspored tipki na tastaturi (prema jeziku; slika 14). U zavisnosti čiji raspored znakova koristite, unijeti broj sa liste koji predstavlja vaš izbor, a potom potvrditi sa ENTER.


Slika 14.

Potom će xf86config tražiti da unesete varijantu koju želite koristiti za izabrani raspored znakova, pritisnuti tipku ENTER za podrazumjevani izbor(slika 15).


Slika 15.
Na kraju podešavanja tastature (slika 16), xf86config će vas pitati da li želite da možete mijenjati raspored znakova na tastaturi pritskom na određene tipke. Odgovoriti sa no(n), jer ćete svakako koristiti postavke grafičkog okruženja GNOME. Pritisnuti tipku ENTER, čime prelazite na podešavanje monitora.


Slika 16.
Prvo će vas dočekati ekran koji vas obavještava da započinjete sa podešavanjima monitora (slika 17). Kod ovog dijela preporučljivo je da znate neke specifikacije monitora, kao što su horizontalna i vertikalna frekvencija. U slučaju da znate tačan model monitora, navedene dvije stavke možete saznati jednostavnom pretragom na Internetu. Pritisnite tipku ENTER.


Slika 17.

Prvo vršite podešavanja horizontalne frekvencije monitora (slika 18). Ako znate tu vrijednost, izaberite opciju 11, a potom unesite vrijednost  horizontalne frekvencije za vaš monitor. U suprotnom, izaberite jednu od unaprijed ponuđenih opcija za koju znate da je sigurno podržana od strane vašeg monitora (pored naziva ponuđenih stavki navedena je rezolucija i frekvencija osvježavanja).


Slika 18.
Potom, potrebno je podesiti vertikalnu frekvenciju. Kao i za horizontalnu frekvenciju, u slučaju da znate tačan opseg vertikalne frekevecije izaberite opciju 5 i unesite tu vrijednost (slika 19). U suprtonom izaberite jednu od unaprijed ponuđenih opcija.


Slika 19.
Zadnja podešavanja koja vršite su vezana za grafičku karticu. Prvo će vas dočekati ekran sa obavještenjem i nekim objašnjenjima vezanim za podešavanje grafičke kartice (slika 20) gdje vas xf86config pita da li želite pogledati bazu podataka sa generičkim drajverima za kartice. Unijeti yes(y) i potvrditi izbor pritiskom na ENTER.


Slika 20.
Na sljedećem ekranu, biće vam ponuđeni generički drajveri čiji nazivi odgovaraju proizvođaču ili modelu (seriji) grafičke kartice (slika 21). Cijelu listu možete pregledati pritiskom na tipku ENTER prije unosa izbora. U slučaju da ne pronađete drajver koji odgovara vašoj grafičkoj kartici, izaberite stavku 0 tj. generički VESA drajver. U suprotnom, unesite redni broj stavke koja odgovara drajveru vaše grafičke kartice i nastavite dalja podešavanja pritiskom na tipku ENTER.


Slika 21.
Zatim je potrebno proslijediti xf86config-u podatke o količini memorije koju vaša kartica posjeduje (slika 22). Ponuđene količine memorije su izražene u kilobajtima (1 MB = 1024 kB). Količina memorije vaše kartice bi morala biti ponuđena na listi. U suprotnom izabrati Other (12).


Slika 22.
Sljedeći korak kod podešavanja grafičke kartice je podešavanje rezolucije. Prema tome koja ste podešavanje postavili za monitor, kao i koji ste drajver izabrali, xf86config će unaprijed ponuditi sve moguće opcije prikaza (rezolucije) za svaku dubinu boja (slika 23). U slučaju da se slažete sa ponuđenim, izabrati opciju 4. U suprotnom, izabrati za koju dubinu boja (24 je maksimalna dubina boja) želite promjeniti rezoluciju, a potom na sledećem ekranu unijeti željene rezolucije (slika 24) i potvrditi izbor sa ENTER.


Slika 23.


Slika 24.
Xf86config traži od vas da izaberete da li želite koristiti virtualne ekrane. Virtualni ekrani su veći od fizičkog (pravog) ekrana, a po njima se možete kretati pomjeranjem miša do kraja fizičkog ekrana. Preporučljivo je negativno odgovoriti na ovo pitanje (slika 25).


Slika 25.
Zadnji korak kod podešavanja grafičke kartice je podešavanje dubine boja (slika 26). Sve modernije grafičke kartice i monitori podržavaju 24-bitnu dubinu (16 miliona boja), stoga izabrati opciju 5.


Slika 26.
Na kraju, potrebno je da zapišete nova podešavanja u datoteku XF86Config (slika 27). Ukucati y i potvrditi izbor sa ENTER.


Slika 27.
Alat xf86config zapisuje podešavanja u datoteku /etc/X11/XF86Config, a ne XF86Config-4. Iz tog razloga potrebno je prekopirati datoteku XF86Config u XF86Config-4, čime postavljate nova podešavanja.

debian:/etc/X11#cp XF86Config XF86Config-4

Na kraju, da bi primjenili nova podešavanja, preporučljivo je resetovati računar, mada je u principu dovoljno resetovati grafičko okruženje (kombinacijom tipki CTRL+ALT+BACKSPACE), pod uslovom da se već nalazite u grafičkom okruženju. U slučaju da grafičko okruženje nije ni bilo pokrenuto, pokrenuti ga kucanjem komande startx.
    Kod nemogućnost pristupa grafičkom okruženju najčešći problem su neispravna podešavanja (prvenstveno podešavanja monitora ili drajvera grafičke kartice). U tom slučaju, ponoviti postupak(xf86config ; preporučljivo) ili ručno urediti datoteku XF86Config-4 u proizvoljnom editoru.