IVO ANDRIĆ
1897.-1975


  Ivo Andrić rodio se u Docu pokraj Travnika. Osnovnu školu završio je u Višegradu, a gimnaziju u Sarajevu. Studirao je u Zagrebu, te u Krakovu i Gracu, gdje je 1924. doktorirao.

  Objava I.svjetskog rata zatekla ga je u Splitu, te je ondje uhapšen zbog svoje jugoslavenske orijentacije. Godinu dana proveo je po zatvorima Splita, Šibenika, Maribora, a amnestiran je 1917. nakon čega dolazi u Zagreb, gdje je jedan od pokretača i urednika projugoslavenskog časopisa “Književni jug”. 1919. odlazi u Beograd. Prima mjesto sekretara u Ministarstvu vjera.

  II.svjetski rat provodi u Beogradu. 1945. postaje poslanik u Skupštini Bosne i Hercegovine i u Saveznoj narodnoj skupštini, a 1946. redoviti član Srpske akademije nauka i umetnosti i predsjednik Saveza književnika Jugoslavije. Uloživši svo svoje nastojanje da, kako piše 1921. “stičem novac i slavu” Andrić 1961. dobiva Nobelovu nagradu za književnost. Umro je u Beogradu 1975.

  Poslije prvog svjetskog rata javio se sa dvije knjige lirskih razmatranja u prozi: “Ex Ponto”, (1918). To je lirski dnevnik Andrićevih tamnovanja; naslov je aluzija na Ovidijevo izgnanstvo na Pontu. Druga knjiga lirske proze je “Nemiri" (1920.). Iste godine izišla mu je duža pripovijetka “Put Alije Đerzeleza”. Nakon tog djela glavna tema Andrićevih književnih djela je njegova rodna Bosna – bosanski ljudi, sela i gradovi, bosanski pejsaž i povijest. Andrić je i vremenski i sadržajno zahvatio jako široko: radnja njegovih romana i pripovijedaka obuhvaća bosanski život od dolaska Turaka pa sve do njegovih dana. U tom velikom okviru kreće se niz vrlo raznolikih, živih, originalno zamišljenih i ostvarenih likova. Andrić bira i obrađuje život pretežno onih slojeva, koji su se predugom lozom i najtrajnijom tradicijom, psihološki najviše umorili i utančili. Objavio je tri knjige pripovijedaka pod naslovom “Pripovijetke” (1924.,1931.,1936.). 1945. Piše romane “Na Drini ćuprija, “Travnička kronika” i “Gospođica”, međutim njega ne moženo svrstati u romansijera. U njegovin romanima nema glavnih lica i glavne radnje, nema zapleta i raspleta. To su hronike romani, slike običaja, života, psihološke studije lica).

„Za epsku snagu“ kojom je „oblikovao motive i sudbine iz istorije svoje zemlje“, Ivo Andrić je 1961. godine dobio Nobelovu nagradu.

Besjedom „O priči i pričanju“ u kojoj je izložen njegov spisateljski vjeruju, 10. decembra 1961. godine zahvalio je na priznanju. Iako su do tada njegova dela prevođena na mnoge jezike, posle dodjeljivanja nagrade počinje veliko interesovanje svijeta za djela pisca sa Balkana i njegovi se romani i pripovijetke štampaju na preko tridest jezika. Iako odbija mnoge pozive, tih godina Andrić boravi u Švedskoj, Švajcarskoj, Grčkoj, Egiptu. Cjelokupni iznos Nobelove nagrade poklonio je iz dva dijela bibliotečkom fondu Bosne i Hercegovine. Uz to, veoma često učestvuje u akcijama pomoći bibliotekama i daje novac u humanitarne svrhe. Godine 1963. kod Udruženih izdavača (Prosveta, Mladost, Svjetlost i Državna založba Slovenije) izlaze prva Sabrana dela Ive Andrića u deset tomova. Naredne godine boravi u Poljskoj gde u Krakovu biva promovisan za počasnog doktora Jagelonskog univerziteta. Piše veoma malo, ali se njegove knjige neprekidno preštampavaju i u zemlji i inostranstvu. U martu mesecu 1968. godine Andrićeva žena Milica umire u porodičnoj kući u Herceg Novom.

Sledećih nekoliko godina Andrić nastoji da svoje društvene aktivnosti svede na najmanju moguću mjeru, mnogo čita i malo piše. Zdravlje ga polako izdaje i on često boravi u bolnicama i banjama na lečenju. Trinaestog marta 1975. godine svijet će napustiti jedan od najvećih stvaralaca na srpskom jeziku, pisac mitotvorne snage i mudri hroničar balkanskog karakazana.