|
IVO ANDRIĆ
1897.-1975
Ivo Andrić rodio se u Docu
pokraj Travnika. Osnovnu školu završio je u Višegradu, a gimnaziju u
Sarajevu. Studirao je u Zagrebu, te u Krakovu i Gracu, gdje je 1924.
doktorirao.
Objava I.svjetskog rata zatekla ga je u
Splitu, te je ondje uhapšen zbog svoje jugoslavenske orijentacije.
Godinu dana proveo je po zatvorima Splita, Šibenika, Maribora, a
amnestiran je 1917. nakon čega dolazi u Zagreb, gdje je jedan od
pokretača i urednika projugoslavenskog časopisa “Književni jug”.
1919. odlazi u Beograd. Prima mjesto sekretara u Ministarstvu vjera.
II.svjetski rat provodi u Beogradu. 1945.
postaje poslanik u Skupštini Bosne i Hercegovine i u Saveznoj
narodnoj skupštini, a 1946. redoviti član Srpske akademije nauka i
umetnosti i predsjednik Saveza književnika Jugoslavije. Uloživši svo
svoje nastojanje da, kako piše 1921. “stičem novac i slavu” Andrić
1961. dobiva Nobelovu nagradu za književnost. Umro je u Beogradu
1975.
Poslije prvog svjetskog rata javio se sa dvije knjige lirskih
razmatranja u prozi: “Ex Ponto”, (1918). To je lirski dnevnik
Andrićevih tamnovanja; naslov je aluzija na Ovidijevo izgnanstvo na
Pontu. Druga knjiga lirske proze je “Nemiri" (1920.). Iste godine
izišla mu je duža pripovijetka “Put Alije Đerzeleza”. Nakon tog
djela glavna tema Andrićevih književnih djela je njegova rodna Bosna
– bosanski ljudi, sela i gradovi, bosanski pejsaž i povijest. Andrić
je i vremenski i sadržajno zahvatio jako široko: radnja njegovih
romana i pripovijedaka obuhvaća bosanski život od dolaska Turaka pa
sve do njegovih dana. U tom velikom okviru kreće se niz vrlo
raznolikih, živih, originalno zamišljenih i ostvarenih likova.
Andrić bira i obrađuje život pretežno onih slojeva, koji su se
predugom lozom i najtrajnijom tradicijom, psihološki najviše umorili
i utančili. Objavio je tri knjige pripovijedaka pod naslovom
“Pripovijetke” (1924.,1931.,1936.). 1945. Piše romane “Na Drini
ćuprija, “Travnička kronika” i “Gospođica”, međutim njega ne moženo
svrstati u romansijera. U njegovin romanima nema glavnih lica i
glavne radnje, nema zapleta i raspleta. To su hronike romani, slike
običaja, života, psihološke studije lica).
„Za
epsku snagu“ kojom je „oblikovao motive i sudbine iz istorije svoje
zemlje“, Ivo Andrić je 1961. godine dobio Nobelovu nagradu.
Besjedom „O priči i pričanju“ u kojoj je izložen njegov spisateljski
vjeruju, 10. decembra 1961. godine zahvalio je na priznanju. Iako su
do tada njegova dela prevođena na mnoge jezike, posle dodjeljivanja
nagrade počinje veliko interesovanje svijeta za djela pisca sa
Balkana i njegovi se romani i pripovijetke štampaju na preko tridest
jezika. Iako odbija mnoge pozive, tih godina Andrić boravi u
Švedskoj, Švajcarskoj, Grčkoj, Egiptu. Cjelokupni iznos Nobelove
nagrade poklonio je iz dva dijela bibliotečkom fondu Bosne i
Hercegovine. Uz to, veoma često učestvuje u akcijama pomoći
bibliotekama i daje novac u humanitarne svrhe. Godine 1963. kod
Udruženih izdavača (Prosveta, Mladost, Svjetlost i Državna
založba Slovenije) izlaze prva Sabrana dela Ive Andrića u deset
tomova. Naredne godine boravi u Poljskoj gde u Krakovu biva
promovisan za počasnog doktora Jagelonskog univerziteta. Piše veoma
malo, ali se njegove knjige neprekidno preštampavaju i u zemlji i
inostranstvu. U martu mesecu 1968. godine Andrićeva žena Milica
umire u porodičnoj kući u Herceg Novom.
Sledećih nekoliko godina Andrić nastoji da svoje društvene
aktivnosti svede na najmanju moguću mjeru, mnogo čita i malo piše.
Zdravlje ga polako izdaje i on često boravi u bolnicama i banjama na
lečenju. Trinaestog marta 1975. godine svijet će napustiti jedan od
najvećih stvaralaca na srpskom jeziku, pisac mitotvorne snage i
mudri hroničar balkanskog karakazana.
|