Mislilac

Prema mišljenju Leonard da Vincija prirodaje u cijelini bila živa. Gledao je na procese u mikrokosmosu kao na slične onima u makrokosmosu. Često je uočavao sličnost između ljudske anatomije i strukture Zemlje, kao što to slučaj sa odlomkom iz kodeksa Leicester: '' Možemo reći kako zemlja ima vitalnu snagu rasta, i da je njeno tijelo zemlja , njene su kosti uzastupni slojevi stijena koji grade planini, njena je hrskavica porozna stijena, njena krv vodene su vene. Jezero krvi koji leži oko srca je okean. Njeno disanje, povećanje i smanjenje krvi, isto kao što sun na Zemlji plima i oseka mora '' . Dok paralele između mikrokosmosa i makrokosmosa potiče od Platona i bila je dobro poznata u srednjem vijeku i renesansi, Leonardo ju je iščeprkao iz njenog izvornog, mitskog okruženja i odnosio se prema njoj samo kao prema naučnoj teoriji. Danas se zna da neke gore navedene sličnosti imaju nedostatke, a neke od njih je Leonardo i sam ispravio kasnije u životu. Međutim, lako se može prepoznati njegov prikaz kao pretača današnje teorije Geje, naučne teorije o Zemlji kao o životnom sistemu koji se sam organizuje i upravlja sam sobom. Leonardo je uvijek težio shvatanju prirode života. To je često izmicalo ranijim piscima zato što su donedavno biolozi pobliže opisivali prirodu života samo putem ćelija i molekula, kojima Leonardo, koji je živio dva vijeka prije izuma mikroskopa, nije imao pristupa. Međutim, danas se novo sistemsko poimanje života, u smislu metaboličkih procesa i njihovih strukturnih obrazaca, pojavljuje na najistaknutijem mjestu u nauci. Upravo su to pojave koje je Leonardo cijeli život proučavao.

Leonardo da Vinci bio je ono što se, u današnjem naučnom žargonu, naziva sistemskim misliocem. Za njega je razumjeti neku pojavu značilo povezati tu pojavu s drugima na temelju sličnosti obrazaca. Kada je proučavao proporcije ljudskog tijela, upoređivao ih je sa proporcijama građevina renesansne arhitekture. Njegova istraživanja mišića i kostiju navela su ga da proučava i crta zupčanike i poluge te da tako povezuje životinjsku fiziologiju i strojarstvo. Obrasci gibanja u vodi naveli su ga da promatra slične obrasce u gibanju zraka, a to ga je pak navelo da proučava prirodu zvuka, teoriju muzike i oblikovanje instrumenata. Ta izvanredna sposobnost međusobnog povezivanja opažanja i ideja iz različitih područja nalazi se u samom središtu Leonardovog pristupa učenju i istraživanju. To je istodobno razlog zbog kojeg bi se on često zanio i proširio svoja istraživanja daleko izvan njihove prvotne namjene pobližeg određenja "nauke slikanja" te bi se bavio proučavanjem gotovo cijeloga spektra prirodnih pojava poznatih u njegovo vrijeme, kao i mnogih drugih dotad nepoznatih pojava. Leonardov naučni rad ostao je praktički nepoznat za njegova života te je ostao skriven više od dva vijeka nakon njegove smrti 1519.godine. Njegova predvodnička otkrića i ideje nisu imale neposredna utjicaja na naučnike koji su došli nakon njega, iako je tokom idućih četiri stotine i pedeset godina njegova znnauka o životnim oblicima povremeno izranjala. U tom vremenu, kako su naučnici napredovali u svom razumijevanju strukture materije, zakona hemije i elektromagnetizma, stanične i molekularne biologije, genetike i presudne uloge evolucije u stvaranju oblika živoga svijeta, problemi s kojima se Leonardo borio ponovo su proučavani na sve istančanije načine. Danas, s prednošću gledanja iz perspektive nauke dvadeset i prvoga vijeka, Leonardo da Vinci se može prepoznati kao ranu preteča niza naučnika i filozofa kojima je u središtu pažnje priroda organskog života. Među te naučnike ubrajaju se Immanuel Kant, Alexander von Humboldt i Johann Wolfgang von Goethe iz osamnaestog vijeka; Georges Cuvier, Charles Darwin i D'Arcy Thompson iz devetnaestog vijeka; Alexander Bogdanov, Ludwig von Bertalanffy i Vladimir Vernadsky iz prve polovice dvadesetog vijeka; Gregory Bateson, Ilya Prigogine i Humberto Maturana iz druge polovice dvadesetog stoljeća te suvremeni morfolozi i teoretičari teorijesloženosti kao što su Brian Goodwin, Ian Stewart i Ricard Solé. Leonardovo organsko poimanje života nastavilo je živjeti vijekovima kao jedna od nevidljivih struja u biologiji te bi tokom kratkih perioda izbijala na površinu i dominirala naučnom misli. Međutim, nijedan od navedenih znanstvenika nije bio svjestan toga da je veleum renesanse već prokrčio puteve mnogim zamislima kojima su se bavili. Dok su Leonardovi rukopisi skupljali prašinu po drevnim evropskim bibliotekama, Galileo Galilei bio je slavljen kao "otac moderne nauke". Pravi utemeljivač moderne nauke je upravo Leonardo da Vinci i pitanj je kojim bi se smjerom bila razvijala zapadnjačka naučna misao da su njegove zabilješke bile poznate i da se naveliko krenulo s njihovim proučavanjem odmah nakon njegove smrti.

U vrijeme humanizma i renesanse, svestranost je bila visoko postavljen kvalitet, ali nije bez razloga bila rijetka. Leonardova svestranost bila je njegova duhovna snaga, koja je u njemu budila neograničenu želju za znanjem i koja je vodila njegova razmišljanja i ponašanje. Umjetnik po dispoziciji, otkrio je da su njegove oči bile njegov glavni put do znanja; za Leonarda, vid je bio čovjekovo najviše čulo zato što vid sam pretvara činjenice u iskustva, odmah, korektno, i sa sigurnošću. To znači da svaki promatrani fenomen postaje predmet znanja. Saper vedere ("znati kako vidjeti") postaje glavna tema njegovih proučavanja čovjekovih djela i kreacija prirode. Njegova kreativnost sezala je u svako područje u kojem se koristilo grafičko predstavljanje: bio je slikar, kipar, arhitekt, ali i inženjer. Njegov veličanstven intelekt i neuobičajena snaga opservacije, te majstorstvo crtanja vodili su ga u promatranje same prirode, koju je proučavao metodično i konzistentno, pri čemu su umjetnost i nauka bile jednako zastupljene.

Prije nego nastavim, izvest ću nekoliko pokusa, jer mi je namjera najprije navesti pojavu, a potom umovanjem pokazati zašto određena pojava djeluje na određeni način. A to je istinsko pravilo koje moraju primijeniti oni koji razmišljaju o djelovanju prirode.
LEONARDO, OKO 1513.